2003 Yılı İçerisinde Emekli Olan Memurların Gerçek Harcırahlarını Alabilme İmkanı

2003 Yılı İçerisinde Emekli Olan Memurların Harcırahlarını Alabilme İmkanı

2003 Mali Yılı Bütçe Kanununa her yıl olduğu gibi bu yıl da, Anayasamızın açık hükümlerine rağmen, Maliye Bakanlığı bürokratlarınca Bütçe ile ilgili olmayan hükümler konulmuştur. Bunlardan birisi olan harcırah konusuna ilişkin değerlendirmemiz sitemizde daha önce yer almıştır. Diğer taraftan TBMM tarafından çıkarılan ve emeklilik yaşını 61'e düşüren Kanun ile bu yıl içerisinde emekli olan kişi sayısı artmıştır. Bu kapsamda emekli olan kişilere 2003 Mali Yılı Bütçe Kanunu çerçevesinde ödenebilecek harcırah miktarı maksimum 500 milyon liradır. Oysaki alınabilecek hacırah miktarı bu rakamın üzerindedir. 2003 yılı gerçek harcırahlarının ne kadar olduğu ve gerçek harcırahların nasıl alınabileceğine ilişkin ayrıntılı dosyamızı görmek için tıklayın.

Özellikle emekliye ayrılan memurların yeni ikametgahlarını çok uzak mahallerde gösterdikleri maalesef sıkça karşılaşılan ve inkarı mümkün olmayan bir gerçektir. Yani emekliye ayrılan memurlar daha fazla harcırah alabilmek için hiçbir zaman oturmayacakları yerlerde ikamet edeceklerini beyan etmektedirler. Dürüst davrananları tenzih ederiz. Bu durumun önüne geçmek için 2003 yılı Bütçe Kanununa bu konuyla ilgili bir hüküm konmuştur. Bu hükümle kötü niyetli kişiler cezalandırılmaya çalışılmakla birlikte gerçekten doğru beyanda bulunanlar da cezalandırılmıştır. Bu durum aslında bir zaafiyetin de göstergesidir. Şöyle ki kişilerin beyanlarının doğruluğu araştırılmış olabilse idi bu tür hükümlere ihtiyaç kalmazdı. Bu durum aşağıda detaylarıyla ve aynı zamanda da bu uygulamadan mağdur olanlar için çözüm önerisiyle açıklanmıştır.

4833 sayılı 2003 yılı Bütçe Kanununun 51 inci maddesinde; "10.2.1954 tarihli ve 6245 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin 2, 3 ve 4 üncü bentleri kapsamında 1.4.2003 tarihinden itibaren görevlerinden ayrılacaklar ile anılan Kanunun 11 inci maddesine göre aynı tarihten itibaren harcıraha hak kazanacak olanlara ve özel hükümler gereğince söz konusu Kanun kapsamı dışında yer alan tüm kamu kurum ve kuruluşlarının aynı durumlarda bulunan personeline, bu nedenlere bağlı olarak ilgili mevzuatında öngörülen harcırah ödenmez; bunlardan, ilgili mevzuatında yer değiştirmeleri halinde harcırah verilmesi öngörülmüş olanlara, yer değiştirme koşulu aranmaksızın ve damga vergisi hariç hiçbir vergiye tabi tutulmaksızın 500 milyon lira tutarında ödeme yapılır. 10.2.1954 tarihli ve 6245 sayılı Kanun ile diğer mevzuatın bu bende aykırı hükümleri uygulanmaz." hükmü yer almaktadır.

6245 sayılı Harcırah Kanununun Seyahat ve Vazifenin Mahiyetine Göre Verilecek Harcırah, Yol masrafı, yevmiye, aile masrafı ve yer değiştirme masrafının birlikte verilmesini icabettiren halleri düzenleyen 10 uncu maddesinde; ?Yol masrafı, yevmiye, aile masrafı ve yer dağiştirme masrafı aşağıdaki hallerde verilir:
...
2. Emekliliğini isteyen veya emekliye sevk olunan yahut haklarında toptan ödeme hükümleri uygulanan memur ve hizmetlilere, Türkiye dahilinde ikamet edecekleri yere kadar ve yalnız bir defaya mahsus olmak üzere;
3. Emekli iken Devlet hizmetine alındıktan sonra cezaen olmamak üzere vazifelerine son verilen memur ve hizmetlilerden emekli aylıkları iadeten tahsis edilenlere bu aylıklarını Türkiye dahilinde tesviye ettirecekleri mahalle kadar;
4. Cezaen olmamak üzere kurumlarınca vazifelerine son verilen hizmetlilerle terhis olunan yedek subay ve yedek askeri memurlara Türkiye dahilinde ikamet edecekleri yere kadar ve yalnız bir defaya mahsus olmak üzere;" hükmü, Yol masrafı, yevmiye ve yer değiştirme masrafı verilmesini icabettiren haller başlıklı 11 inci maddesinde ise " Memur ve hizmetlilerden vefat edenlerle emekliye ayrıldıktan veya açığa çıktıktan sonra işlerinden ayrılış tarihinden itibaren altı ay içinde vefat edenlerden 10 uncu maddenin 2 nci bendi mucibince harcırah almamış olanların, bu kanuna göre harcıraha müstahak aile efradından her birine eski memuriyet veya ikamet mahallinden, Türkiye dahilinde dul ve yetim aylıklarını alacakları ve böyle bir aylığa istihkakı olmıyanların ikamet edecekleri mahalle kadar yol masrafı, yevmiye ve yer değiştirme masrafı verilir. 44 ve 45 inci maddelerin tatbikı suretiyle hesaplanacak olan bu yevmiye, yol masrafı ve yer değiştirme masrafı, aile efradından olup bu ailenin idaresini deruhde eden kimseye verilir.
Aile inkısam ettiği takdirde yukarki esaslara göre hesaplanan yevmiye ve yer değiştirme masrafı yekünu, aile efradı adedine taksim edilerek elde olunacak mebaliğ, yol masrafı ile birlikte, harcırah olarak ilgililere verilir.
Aile efradının hepsi küçüklerden ibaret ise bunlar gidecekleri mahalle kurumlarınca sevkolunur ve yukarki esaslara göre hesaplanacak harcırahlar küçüklerin seyahatı için zaruri bulunan masrafları tediye etmek üzere sevke memur kimseye emaneten tevdi olunur.
4 üncü maddenin son fıkrası şümulüne giren hizmetlilerden vefat edenlerin dul ve yetim maaşı bağlanan aile efradına da bu madde esasları dahilinde harcırahı verilir." hükmü yer almaktadır.

Yine Harcırah Kanununun Aile masrafının miktarını düzenleyen 44 üncü maddesinde; ?Aile masrafı, aile fertlerinden her biri için memur veya hizmetlilerin bu Kanuna göre müstehak oldukları taşıt ücreti ile gündeliklerinden oluşur.
Ancak, özel taşıt kiralanması suretiyle gidilmesi zorunlu olan yerlere memur veya hizmetli ile birlikte seyahat eden aile fertleri için ayrıca taşıt ücreti ödenmez.?, ayrıca, aynı Kanunun Yurtiçinden yer değiştirme masrafını düzenleyen 45 inci maddesinde; ?Yurtiçinde yer değiştirme masrafı memur veya hizmetlinin;
a. Kendisi için yurtiçi gündeliğinin yirmi katı,
b. Harcıraha müstehak aile fertlerinin her biri için yurtiçi gündeliğinin on katı (Bu miktar yurtiçi gündeliğinin kırk katını aşamaz),
c. Her kilometre veya denizmili başına, yalnız kendisi için yurtiçi gündeliğinin yüzde beşi,
Olarak hesaplanır.
11, 13, 15, 16 ve 17 nci maddelerde yazılı olup aile fertlerinin memur veya hizmetli ile birlikte olmaksızın başka bir mahalle gitmeleri veya bu mahalden dönüşleri dolayısıyla harcırah verilmesi kabul edilen hallerde, aile fertlerine verilecek yer değiştirme masrafı, bunlardan birisinin memur veya hizmetli olarak nazarı itibara alınması suretiyle hesaplanır.
(Ek: 16/6/1983 - 2851/4 md.) Bu maddeye göre harcıraha müstehak memur veya hizmetlinin eski görev mahallinden yeni görev mahalline atanan memur veya hizmetli eşine (c) bendi uyarınca hesaplanacak miktarın yarısı ödenir.? hükümlerine yer verilmiştir.

Yukarıda yer verilen hükümleri bir örnekle açıklamak gerekirse; 61 yaş nedeniyle emekliye sevkedilen bir memurun harcırahını 2003 yılı Bütçe Kanununa ve Harcırah kanununa göre karşılaştırmalı olarak hesaplamak gerekirse;

Veriler:
Emekliye sevk edilen memurun;
1- Unvanı: Genel Müdür Yardımcısı
2- Ek göstergesi: 3600
3- Gündeliği: 13.000.000
4- Gideceği yer Ankara ? Sivas 400 km
5- Otobüs ücreti 18.000.000
6- Aile fertleri 5 kişi

1- Yol Gideri- Memur için: 18.000.000
Gündelik- Memur için: 13.000.000

2- Aile masrafının miktarının hesabı
Yol Gideri 18.000.000 x 5 = 90.000.000
Gündelik 13.000.000 x 5 = 65.000.000
Toplam = 186.000.000

3- Yer Değiştirme Masrafı
Kendisi için
13.000.000 x 20 = 260.000.000 (20 rakamı 6245 sayılı kanunun 45. maddesinde yer almaktadır)
Aile fertleri için
13.000.000 x 40 = 520.000.000 (40 rakamı 6245 sayılı kanunun 45. maddesinde yer almaktadır)
Mesafe Masrafı
13.000.000 x 400 x % 5 = 260.000.000 (400 rakamı 6245 sayılı kanunun 45. maddesinde yer almaktadır)

Toplam Harcırah Tutarı 1.226.000.000

Ancak, bu memurun 2003 yılı bütçe Kanunun 51 inci maddesinde yer alan hüküm gereğince alabileceği harcırah 500.000.000 TL dir. Fark ise 726.000.000 TL dir. Bu fark gidilecek mesafe uzadıkça artacaktır.

Bu durum karşısında mağdur olan emekli memurların yapması gereken idari mahkemelerinde haklarını aramaları ve dava dilekçelerinde 2003 yılı Bütçe Kanunun ilgili maddelerinin iptalini istemektir. Benzer bir dava, geçen yılın Bütçe Kanununda yer alan ve ilk defa atanan memurlara harcırah ödenmeyeceğini belirten hükümlerine karşı idare mahkemesinde açılmıştır. İdare Mahkemesi iddiayı ciddi bulduğu için davayı Anayasa Mahkemesine taşımıştır. Anayasa Mahkemesi geçen yılın Bütçe Kanununda yer alan harcıraha ilişkin hükümleri iptal etmiştir. Bu şekilde, dava açanlar, 2002 yılı harcırahlarını alabilmiştir. Benzer bir yolu izlemek isteyenler daha önce sitemizde bu konuya ilişkin olarak hazırlanan dosyaya bakabilirler. (Bakınız: Kamu Personeli Adayı kategorisi/ Maliye Bakanlığı Hukuku Tanımıyor mu? başlıklı dosya)