Emeklinin vefatı halinde, ölüm yardımı kimlere verilir?

Sosyal güvenlik kapsamında yapılan her yardımda olduğu gibi bu yardımda sosyal devlet ilkesinin bir gereği olarak görünmektedir. Emekli, malullük, vazife malullüğü aylığı almakta iken vefat halinde sosyal güvenlik kanunlarında bulunan hükümlere göre ölüm yardımı veya cenaze ödeneği olarak bir yardım yapılması benimsenmiştir.

- Ölüm yardımı adı altında yapılan ödemeler 5434 e tabi olanların,

- Cenaze ödeneği adı altında yapılan ödemelerin de 5510 a tabi olanların,

vefatlarında yapılan bir ödeme şeklidir.

Ancak, hep ifade ettiğimiz şekilde eski memur emeklisinin vefat etmesinde ödenen ölüm yardımı tutarı ile yeni memur olarak ifade edilen 5510 a tabi memur emeklisi olacakların vefatında ödenen/ödenecek tutarlar aynı tutarda olmamaktadır.

Burada 5434 e tabi memur emeklisinin vefatında yapılan yardım daha fazla, 5510 a tabi memur emeklisinin vefat etmesi halinde ise daha az yardım yapılmaktadır.

A) 5434 e tabi memur emeklisinin vefatında ölüm yardımı hangi kurala göre kime ödenmektedir:

5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu Ek Madde 4 hükmü ile beraber 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu Madde 208 hükümleri birlikte uygulanarak ölüm yardımı ödeme tutarı belirlenmektedir.

Emekli aylığı almakta iken vefat edenlerden ölüm yardımı ödenecek olanlar öncelik sırasına göre:

- Emekli memur görevde Kurumlarına beyanname verirler ve ölümünde ölüm yardımının ödeneceği kişiyi seçerler. Bu seçtikleri kişi öncelik sırasına göre ölüm yardımı ödenecek kişidir.

- Şayet emekli memur görevde iken bir kişi belirlememişse vefatında dul eşi ölüm yardımı alır.

- Dul eş yok ise çocukları ölüm yardımını paylaşırlar.

- Dul eş ve çocuklar da bulunmuyorsa vefat eden emeklinin anne ve babası ölüm yardımını alır.

- Bu kişilerden hiç birisi bulunmuyor ise vefat eden emeklinin kardeşleri ölüm yardımını ortak olarak alırlar.

- Kardeş de dahil aile yakınlarından kimse bulunmuyorsa bu defa ölüm yardımı cenazeyi kaldıranlara,

Verilmektedir.

Ölüm yardımında en az ödenecek tutar bulunur. Bu tutarın hesabında en yüksek devlet memuru ek göstergesi ve memur maaş katsayısı esas alınır. Şayet bu hesaplamadan daha yüksek aylık alıyorsa aylık tutarı kadar ödenir. Bu ödemeler 1 defaya mahsus yapılan ödemeler olmaktadır.

5434 kurallarına göre emekli aylığı alan kişinin vefatında yapılan ölüm yardımı ödemesinde en yüksek Devlet memuru aylığının ek göstergesi dahil 2 katı tutarında yapılır.

Sadece hizmet yılı, derece, kademe, gösterge, ek gösterge, kıdem aylığı, taban aylığı, emeklilik tazminatı kalemleri ile memur maaş katsayısı üzerinden hesap edilerek ödenen (vergi iadesi yerine geçen ödeme dahil) emekli aylığı tutarı 2481 TL. den yüksek ise, bu yüksek tutar esas alınarak ölüm yardımı ödemesi yapılır. Makam tazminatı, temsil veya görev tazminatı gibi ödemeler tutara dahil edilmez.

Hesaplama şekli; 1500 gösterge + 8500 en yüksek devlet memuru ek göstergesi x 0,146061 2020 Ocak-Haziran katsayısı = 1387,58 x 2 katı =2775 TL. dir. Bu rakam en az ödenecek tutardır. Şayet memurun emekli aylığı daha fazla ise fazla olan tutar ödenir. Yani emeklinin aylığı 3750 TL. ise bu tutar ödenir.

Bu ödeme, sadece emeklinin vefatında yapılan ödeme şekli olup, hak sahipliği aylığı alanların vefatında ölüm yardımı ödemesi yapılmaz.

B) 5510 a tabi memur emeklisinin vefatında ölüm yardımı hangi kurala göre kime ödenmektedir:

5510 sayılı Kanun Madde 37 hükmüne göre Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulunca belirlenerek Bakan tarafından onaylanan tutar 5510 sayılı Kanuna göre aylık almakta iken ölen memurun hak sahiplerine ödenmektedir. 2019 yılı için bu tutar 716 TL. olmaktadır. Her yıl bu tutar Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yeniden belirlenmektedir.

Ödenen tutar, cenaze ödeneği adı altında yapılır ve öncelik sırasına göre;

-Dul eşine,

-Dul eş yoksa çocuklarına,

-Çocuklarda yoksa anne ve babasına,

-Anne ve babası da yoksa kardeşlerine,

-Bunlardan hiç kimse yoksa cenazeyi kaldıran gerçek veya tüzel kişilere ödenir.

Yine, hak sahipliği aylığı alanların vefatında yapılmaz, sadece emeklinin kendisinin vefatında yapılır.

Sonuç Değerlendirmemiz:

5434 e göre emekli aylığı, malullük aylığı, vazife malullüğü aylığı almakta iken vefat eden memurlar için ödenecek olan en düşük ölüm yardımı 2020 yılı ilk yarı yılı için 2775,- TL.dir.

5510 a göre yaşlılık aylığı, malullük, aylığı, vazife malullüğü aylığı almakta iken vefat eden memurlar için ödenecek olan cenaze ödeneği tutarını ise SGK Yönetim Kurulu 1 yıllık olarak belirlemektedir. 2019 yılı için bu tutar 716 TL. dir.

Ölüm yardımı veya Cenaze Ödeneği tutarlarının 5434 veya 5510 şeklinde ayrım yapılmadan tek bir tutar üzerinden ödenmesinin, uygun olacağını değerlendirmekteyiz.

İlgili maddeler:

5434 sayılı Kanun Ek Madde 4;

"Emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı alanların ölümü halinde, sağlığında beyanname ile gösterdiği kimseye, eğer beyanname vermemiş ise ailesine, almakta olduğu emekli aylığının (Harb malullüğü zammı hariç) bir aylık tutarı yardım olarak ve tediye emri beklenmeksizin emekli maaşını veren kurum tarafından ödenir.Şu kadar ki, bu kanuna göre yapılacak yardımın miktarı en alt derecedeki Devlet memuruna 4598 sayılı kanunun 7 nci madesinin (c) fıkrası gereğince yapılacak yardımdan daha az olamaz."

657 sayılı Kanun Madde 208;

"Devlet memurlarından: memur olmayan eşi ile (...)⁽¹⁾ aile yardımı ödeneğine müstehak çocuğu ölenlere en yüksek Devlet memuru aylığı (ek gösterge dahil) tutarında, memurun ölümü halinde sağlığında bildiri ile gösterdiği kimseye, eğer bildiri vermemiş ise eşine ve çocuklarına, bunlar yoksa ana ve babasına, bunlar da yoksa kardeşlerine en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) iki katı tutarında, ölüm yardımı ödeneği verilir..."

5510 sayılı Kanun Madde 37;

"İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri, malüllük, vazife malüllüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup da ölen sigortalının hak sahiplerine Kurum Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden cenaze ödeneği ödenir. Cenaze ödeneği, sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir.

Cenaze ödeneğinin üçüncü fıkrada sayılanlara ödenememesi ve sigortalının cenazesinin gerçek veya tüzel kişiler tarafından kaldırılması durumunda, üçüncü fıkrada belirtilen tutarı geçmemek üzere belgelere dayanan masraflar, masrafı yapan gerçek veya tüzel kişilere ödenir.

4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan ölenlerin hak sahiplerine kendi kurumları tarafından ilgili mevzuat gereği ölüm yardımı hariç cenaze gideri, cenaze nakil gideri ödeneği veya bu mahiyette bir ödemenin yapılması halinde, Kurum tarafından cenaze ödeneği ödenmez."