5434 ve 5510'a göre emeklilikte alt sınır aylığı

Memur emeklilerine ödenen aylıklarda alt sınır aylığı nedir, nasıl uygulanmaktadır?

Genel olarak en az aylık ödenme durumuna giren memurlar, (1) tahsil seviyesi düşük olan, (2) ek göstergesi bulunmayan, (3) hizmet süresi az olanlar ile bu durumda olanlardan (4) vefat halinde aylık bağlanan dul ve yetimler olmaktadır.

En az ödenecek tutar neden belirlenmektedir.

Sistemsel olarak aylık bağlama tutarı, memurun derecesi, kademesi, ek göstergesi, kıdem aylığı, taban aylığı, emeklilik tazminatı, hizmet süresi, memur maaş katsayısı gibi unsurlar esas alınarak belirlenmektedir. Şayet bu unsurlar üzerinden belirlenerek ortaya çıkan tutar belirli bir tutarın altında ise hesaplanan tutar esas alınmayıp Sosyal Güvenlik Kurumu kanun hükmü gereği hesapladığı tutara yükseltilmektedir.

Bu işlemin, kişinin asgari hayatını sürdürebilmesi için yapılmaktadır. Belirlenen tutarlar her memur maaş katsayısı artışında da yeniden hesaplanmaktadır. Bu işlem, sosyal devlet ilkesinin gereği olmaktadır.

Asgari aylık tutarı nasıl belirlenmektedir.

5434 e tabi olanlar için:

2008 yılı Ekim ayından önce memur olanlar ile hak sahiplerine bağlanacak olan en az aylık ödenmesi sistemi nasıl olacaktır?

Bununla ilgili 5434 sayılı Kanun ek madde 19 hükmü bulunur. Bu hükme göre;

Sosyal Güvenlik Kurumunca bağlanacak emekli, adi malullük ve vazife malullüğü aylıklarının alt sınırı, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 43 üncü maddesinde bulunan gösterge tablosunun 14. derecesinin 2. kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanacak emekli aylığı tutarı olmaktadır.

Ayrıca, Dul ve yetimlere ödenecek aylıklarda da memurun kendisi için yukarıda yapılan hesaplama sonucu bulunan tutarın;

- Dul ve yetim sayısı 3 ve daha fazla ise tamamından,

- Dul ve yetim sayısı 2 kişi ise %90'ından,

- Dul ve yetim sayısı l kişi ise %80'inden az olamaz.

Ayrıca, belirlenen bu tutar içerisinde 5454 sayılı Kanun gereği, % 4 oranında ek ödeme katkısı da eklenmektedir. Bu ek ödeme daha önce vergi iadesi yerine geçen yeni bir sistemdir.

Bugün için; Memurun kendisine yukarıda belirtilen sistem dahilinde 2020 ikinci yarı yıl için uygulanan işlemlerde 2.815 TL tutarında en az emekli, adi malullük aylığı bağlanacaktır.

Örnek olarak;

20 yıllık hizmeti olan, derecesi, kademesi de 5. Derece 1. Kademede olan bir memurun emekli olduğunda kendi durumu ile yapılan hesaplamada aylık tutarı 2390 TL. olsun, ancak kişiye ödenecek olan emekli aylığı tutarı en az aylık ödeme sistemi uygulandığında 2815 TL olacaktır.

25 yıllık hizmeti olan, yine derecesi, kademesi de 5. Derece 1. Kademede olan bir memurun emekli olduğunda kendi durumu ile yapılan hesaplamada aylık tutarı 2800 TL. olsun, ancak kişiye ödenecek olan emekli aylığı tutarı en az aylık ödeme sistemi uygulandığında 2815 TL olacaktır.

2020 ikinci yarı yılı memur maaş katsayıları esas alındığında;

Emeklinin kendisine veya hak sahibinin 3 kişi olması halinde ödenecek olan en az aylık tutarı 2815 TL. dir.

Şayet;

Hak sahibi 2 kişi olursa bu tutar 2533 TL. olur, hak sahibi 1 Kişi olduğunda da 2252 TL. olur.

5510 a tabi olanlar için:

2008 yılı Ekim ayından sonra ilk defa memur olanlar ile hak sahiplerine bağlanacak olan en az aylık ödenmesi sistemi nasıl olacaktır.

Bu durum, 5510 sayılı Kanunun 55. Maddesinde belirlenmiştir.

5434 e göre, derece, kademe, ek gösterge vb. unsurlar hesaplamada esas alınırken 5510 sayılı Kanunda memurun çalıştığı dönemlerdeki prime esas kazançların alt sınırları dikkate alınır ve memurun emekli olmasını istediği veya memurun ölümünün gerçekleştiği yıla ait Ocak ayı itibariyle Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenen ortalama aylık kazancın % 35 inden, hak sahibi eş veya çocuğunun bulunması halinde ise % 40 ından az olmamaktadır. Şayet hak sahibi bir kişi olması halinde ise bu belirleme sonucu ortaya çıkan alt sınır aylığının % 80 inden, iki kişi olması halinde ise % 90 ından az olmamaktadır.

Ancak, bu belirleme tamamıyla kazançlar esas alınarak yapıldığından, 5434 e göre yapılan kıyaslama şekli yapılmamaktadır. 5434 e göre yapılan hesaplama sistemi her durumda 5510 a göre yapılan hesaplama sisteminden yüksek olmaktadır.

Ayrıca, emekli veya hak sahibi olarak aylık almakta olanlara her yıl 2 defa bayram ikramiyesi olarak verilen tutarlar da bu aylıklar dışında ayrıca ödenmektedir.

Yine, 2019 yılında 5510 sayılı Kanuna eklenen Ek Madde 19 hükmü; "Bu Kanun veya bu Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerine göre malullük ve yaşlılık sigortasından ödenen aylıklar ve aylıklar ile birlikte her ay itibarıyla yapılan ödemeler toplamı dosya bazında, 8/2/2006 tarihli ve 5454 sayılı Kanunun 1 inci maddesi uyarınca yapılacak ek ödeme dahil 1.500 Türk lirasından az olamaz. Ölüm sigortasından yapılan ödemeler toplamı ise bu tutarın hak sahiplerinin hisseleri oranı esas alınarak tespit olunacak tutarından az olamaz.Bu Kanun kapsamında hesaplanan aylıklar, bu madde ile belirlenen tutardan düşükse aradaki fark Hazineden tahsil edilir. Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri gereğince bağlanan kısmi aylıklar için bu madde hükümleri uygulanmaz." Şeklinde olup, hesaplamalar sonucu 1500 TL. nin altında bir aylık hesabı yapıldığında, bu tutarlar 1500 TL. olarak ödenecektir.