Türk Ceza Kanunu Tasarısında Devlet memurlarını ilgilendiren önemli düzenlemeler

Türk Ceza Kanunu Tasarısı Türkiye Büyük Millet Meclisine sevk edildi. Önümüzdeki günlerde daha da fazla tartışmalara yol açacak olan bu yeni Tasarı memurları da yakından ilgilendirmektedir.

1-Tasarının 4 üncü maddesinde Ceza Kanunlarının uygulanmasında "Memur" deyiminden ne anlaşılacağı belirtilmiştir. Buna göre; "a)Devamlı veya geçici olarak yasama görevi veya idari veya adli bir kamu görevi yapan Devlet veya diğer her türlü kamu kurum ve kuruluşlarının memur veya hizmetlileri,

b)Sürekli veya geçici, ücretli veya ücretsiz, mecburi veya ihtiyari olarak yasama görevi veya adli bir kamu görevi yapan diğer kimseler,

Ceza Kanununun uygulamasında memur sayılacaktır." Ceza Kanunun mevcut halinde de, aynı tanım yer almakta olup, tek fark yeni Tasarının dilinin Türkçeleşmesidir.

2-Tasarının 400 ve 401 inci maddelerinde, "basit ve nitelikli zimmet suçu ile basit zimmeti mümkün kılma suçları" düzenlenmiştir.400 üncü maddeye göre; görevi nedeniyle kendisine tevdi edilen veya muhafaza, denetim veya sorumluluğu altında bulunan para veya para yerine geçen evrak veya senetleri veya diğer malları zimmetine geçiren memura beş yıldan on yıla kadar hapis cezası öngörülmektedir. (basit zimmet)

Yine bu cürüm, dairesini aldatacak ve fiilin açığa çıkmamasını sağlayacak her tülü hileli faaliyette bulunmak suretiyle işlenmiş ise faile on yoldan on beş yıla kadar hapis cezası verilmesi öngörülmektedir. (nitelikli zimmet)

Hafifletici bir düzenleme olarak, zararın kovuşturmaya başlamadan önce tamamen ödenmesi halinde yukarıdaki cezalar 2/3 oranında; ödeme hükmünden önce gerçekleştirmiş ise ½'sinin indirileceği öngörülmektedir.

Tasarının 401 nci maddesinde de; denetim görevini ihmal ederek basit zimmetin oluşmasına veya artmasına olanak sağlamış olan kimseye 6 ay-3 yıl arası hapis cezası öngörülmektedir.

Ceza Kanunun mevcut halinde basit zimmet için 6-12 yıl arasında ağır hapis ve meydana gelen zararın bir misli kadar para cezası verilmesi; nitelikli zimmette ise 12 yıldan aşağı olmamak üzere ağır hapis ve meydana gelen zararın üç misli kadar ağır para cezası verilir. Zararın, kovuşturma yapılmadan önce tamamıyla ödenmiş olması halinde yukarıdaki fıkralarda yazılı cezaların yarısı, ödeme hükümden önce gerçekleştirilmiş ise üçte biri indirilir. Bu fiiller kamu bankaları aleyhine işlenmiş ise faile verilecek ceza üçte bir oranında artırılır.

3-Tasarının 402 inci maddesinde "irtikap" suçu düzenlenmiştir. Buna göre; Memuriyet sıfatını veya görevini kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına haksız olarak para verilmesine veya diğer yararlar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına, bir kimseyi icbar eden memura 5-10 yıl arası hapis cezası verilmesi öngörülmektedir.

Bu cürüm, inandırmak suretiyle işlenirse 3-5 yıl arası; memur kanunen almaması gereken bir şeyi diğerinin hatasından yararlanarak almış bulunursa 1-3 yıl arası hapis cezasının verilmesi öngörülmektedir.

Ceza Kanunun mevcut halinde ise; memuriyet sıfatını veya görevini kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına haksız olarak para verilmesine veya sair menfaatler sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına, bir kimseyi icbar eden memura altı yıldan az olmamak üzere ağır hapis cezası verilir. Bu cürüm, ikna suretiyle işlenirse faile dört yıldan altı yıla kadar ağır hapis cezası; memur kanunen almaması gereken bir şeyi diğerinin hatasından yararlanarak almış bulunursa iki yıldan dört yıla kadar hapis cezası verilir.

4-Tasarının 403-409 uncu maddelerinde "Rüşvet Suçu" düzenlenmiştir. 403 üncü maddsinde, Rüşvetin tanımı Kanunun mevcut halinde olduğu gibi, "Ceza Kanununun tatbikinde memur sayılanların, kanunen veya nizamen yapmaya veya yapmamaya mecbur oldukları şeyi yapmak veya yapmamak için aldıkları veya başkalarına aldırdıkları para, hediye ve her ne nam altında olursa olsun sağladıkları diğer yararlar ile bu maksatla alıp sattıkları veya ihale ettikleri taşınır ve taşınmaz malların gerçek değeri ile verilip alınan bedel arasındaki fahiş fark rüşvet sayılır.
Bu Kanundaki memur tanımı dışında kalsalar dahi, özel kanunlarında belirli hallerde Devlet memuru sayıldıkları açıklananlar ile bazı yükümlülük ve sorumlulukları bakımından Devlet memurları gibi cezalandırılacakları belirtilenlerin yukarıdaki fıkrada gösterilen şekilde sağladıkları her türlü menfaat de rüşvet sayılır.
Yabancı bir ülkede seçilmiş veya atanmış olan, yasama veya idarî veya adlî bir görevi yürüten kamu kurum veya kuruluşlarının memur veya görevlilerine veya aynı ülkede uluslararası nitelikte görevleri yerine getirenlere, uluslararası ticari işlemler nedeniyle, bir işin yapılması veya yapılmaması veya haksız bir menfaatin elde edilmesi veya muhafazası amacıyla, doğrudan veya dolaylı olarak birinci fıkranın öngördüğü menfaatlerin teklif veya vaat edilmesi veya verilmesi de rüşvet sayılır" şeklinde tanımlanmıştır.

Tasarının 404 üncü maddesinde göre; Kanun ve nizam hükümlerine göre yapmak zorunda olduğu şeyi yapmak veya yapmamak zorunda olduğu şeyi yapmamak için rüşvet alan veya bir vaat veya yüküm kabul eden kimseye 3-10 yıl arası hapis cezasının verilmesi öngörülmektedir.

Kanunun mevcut halinde ise dört yıldan on yıla kadar ağır hapis cezası verileceği hüküm altına alınmıştır.

Cürmün, yapılması gereken işin yapılmaması veya yapılmaması gereken işin yapılması için işlenmesi halinde faile 4-12 yıl arası hapis cezası verileceği öngörülmektedir

Kanunun mevcut halinde ise beş yıldan oniki yıla kadar ağır hapis cezası verileceği hüküm altına alınmıştır.

Yukarıdaki fıkralarda belirtilen hallerde, memurun mensup olduğu dairenin ilgili bulunduğu sözleşme veya bağlantılara girişilmiş veya memuriyet, maaş, nişan veya diğerrütbe, derece veya kademeler verilmiş veya kanun ve nizama aykırılık veya hakkı ihlal eden bir hal meydana gelmiş ise faile 4-12 yıl arası hapis cezası verilmesi öngörülmektedir.

Kanunun mevcut halinde ise 6 yıldan 15 yıla kadar ağır hapis cezası verileceği hüküm altına alınmıştır.

Ayrıca Kanunun mevcut halinde, yukarıdaki fıkralarda belirtilen hallerde faile ayrıca,aldığı para ile sağladığı her türlü menfaat veya vaat veya taahhüt olunan her türlü menfaatlerin miktar veya değerinin beş misli ağır para cezası verilir hükmü yer almaktadır.

Tasarının 405 inci maddesinde göre; 403 üncü maddede gösterilen kimselere yapmaya mecbur oldukları şeyi yapmamaları veya yapmamaya mecbur oldukları şeyi yapmaları için rüşvet vaat veya teklif eden veya veren kimseye kanun ve nizama aykırılığın derecesine ve istenilen şeyin kısmen veya tamamen yapılmış olup olmamasına göre dört yıldan oniki yıla kadar hapis cezası verilir.
Haklı bir hususun temini için rüşvet veren veya başka yararlar temin eden kimseye, verdiği para veya temin ettiği menfaatin on katı ağır para cezası verilir.
Kanunun mevcut halinde ise4-12 yıl arası ağır hapis cezası ve10 katı kadar ağır para cezası verileceği hüküm altına alınmıştır.

Tasarının 405 ıncı maddesinde göre; emir ve idare yetkisine sahip olanlar ile hakim ve savcılardan veya resmi daireler tarafından özel bir vazifeyle görevlendirilenlerden biri veya noter, avukat, yeminli mali müşavir, bilirkişi ve hakemlere rüşvet verilmesi halinde ceza 1/3 veya ½ oranında artırılması öngörülmektedir.
Kanunun mevcut halinde yeminli mali müşavir. Bilirkişi ve hakemler yer almamaktadır.

Kanunun mevcu halinde Rüşvete aracılık eden kimsenin, rüşveti veren ve alandan hangisinin vasıtası ise onun suç ortağı sayılacağı hüküm altına alınmışken, mevcut tasarıda "suç ortağı" yerine "asıl faili" sayılacağı öngörülmektedir.

Tasarının 408 inci maddesinde "Etkin Pişmanlık" hali düzenlenmiştir buna göre; Rüşvet kabul eden kimse, rüşveti almadan önce veya aldıktan sonra ve fakat istenilen hususu kısmen de olsa yerine getirmeksizin ve hakkında soruşturmaya başlanmadan durumu merciine duyurur ve aldığı para ve diğer şeyleri aynen iade ederse sorumlu olmayacağı, bunun gibi, isteğinin yerine getirilmesinden önce durumu merciine duyuran fail de sorumlu olmaz ve vermiş olduğu para, sair şeyler geri alınarak kendisine verileceği, Rüşvete aracılık edenlerinde bu madde hükmünden yararlanacağı öngörülmektedir.

Kanunun mevcut halinde rüşvete aracılık edenlerin yararlanmasını öngören bir düzenleme bulunmamakta ayrıca önemli bir ayrıntı olarak "haksız isteğinin" ibaresinin yeni Tasarıda "isteğinin" şeklinde düzenlenmesi de önemli bir gelişmedir.

5-Tasarının 410 uncu maddesinde, yetkili olmadığı bir iş için yarar sağlama suçu düzenlenmiştir. Buna göre; Görevine girmeyen ve yapılması veya yapılmaması hususunda yetkili olmadığı bir işi yapacağı kanaatini uyandırarak menfaat sağlayan memura bir yıldan beş yıla kadar hapis ve iki milyar liradan beş milyar liraya kadar ağır para cezası verileceği öngörülemktdir.

Kanunun mevcut halinde, ikimilyon liradan beşmilyon liraya kadar ağır para cezası verilmesi hüküm altına alınmıştır. Rüşvet ve Görevine girmeyen ve yapılması veya yapılmaması hususunda yetkili olmadığı bir işi yapacağı kanaatini uyandırarak menfaat sağlama suçların emir ve idare yetkisine sahip olanlar ile hakim ve savcılar tarafından işlenmesi halinde verilecek cezalar yarısı oranında artırılarak hükmolunur. Diğer taraftan, Mevcut yürürülükte olan Kanunun 202, 205, 208, 209, 212, 213, 214, 216, 218 ve 219 uncu maddeleriyle mahküm olanlara aynı zamanda memuriyetten müebbeten mahrumiyet cezası da verilmekteydi.

GÖRÜLDÜĞÜ ÜZERE; RÜŞVET, İRTİKAP. ZİMMET, GÖREVİNE GİRMEYEN VE YAPILMASI VEYA YAPILMAMASI HUSUSUNDA YETKİLİ OLMADIĞI BİR İŞİ YAPACAĞI SUÇLARINI? İŞLEYENLERİN MEMURİYETTEN MÜBBETEN MAHRUMİYET CEZASI KALKMAKTADIR.

Tasarının 411 inci maddesinde "memuriyetin usulsüz yerine getirilmesi suçu" düzenlenmiştir. Buna göre; bir memuriyeti, kanun ve nizamlara aykırı olarak yerine getirmeye teşebbüs eden veya memuriyetini terk emri kendisine bildirilmiş olduğu halde görevi sürdüren kimseye 3 ay-2yıl arası hapis cezasının verilmesi öngörülmektedir.

Kanunun mevcut halinde ise, mülki ve askeri memuriyetlerden birini hilafı nizam ifa veya ifaya teşebbüs eylerse üç aydan iki seneye kadar hapis ile mücazat olunacağı, aynı ceza memuriyetini terk ve tatil emri kendisine resmen bildirilmiş olduğu halde yine memuriyetinde devam eden memur hakkında üç aydan iki seneye kadar memuriyetten mahrumiyet cezasıyla birlikte hükmolunacağı, hüküm altına alınmıştır.

Türk Ceza Kanunu Tasarısının 479-492 inci maddelerinde "Memur Tarafından İşlenen Suçlar" düzenlenmiştir. Buna göre öngörülen suçlar ve bunlara verilmesi öngörülen cezalar şöyledir:
a-Zor kullanma yetkisinin aşılması: 3 ay-3 yıl arası hapis,
b-Keyfi ve Sert muamele: 6 ay-3 yıl arası hapis cezası, (Mevcut Kanunun 228 inci maddesindeki düzenleme aynen alınmıştır)
c-Devlet alım ve satımlarında yarar sağlama:5 yıl-10 yıl arası hapis ve 20 milyardan 50 milyara kadar ağır para cezası,
d-Memurun ticareti: yetki alanı içerisinde ticari faaliyette bulunan memura 1-5 milyar arası ağır para cezası; idaresine ve gözetimine memur oldukları işlerde eşya veya malzeme alım veya satımında gizli veya açık, gerek kendisi, gerek başkası araçılığıyla veya ortaklık suretiyle ve kazanç amacıyla ticaret eden veya komisyon alan veya imalat veya inşaatı götürü şekilde alanlarla ortaklık yapan memura 3-5yıl hapis ve 10milyar-30milyar arası hapis ağır para cezası,
e-Kişilerin malların usulsüz tasarruf: 3 ay-2 yıl arası hapis,
f-Angarya:6 ay -3 yıl arası hapis ve yapılan işin o yer bakımından belirli ücretinin çalıştırılanlara ödenmesi cezası,
g-Görevi sırasında Din hizmetlerini kötüye kullanma: 6 ay-2 yıl arası hapis; resmi nikah kıyılmadan imam nikahı kıyanlara 2 ay-6 ay arası hapis
h-Göreve ilişkin sırrın açıklanması: 1-4 yıl arası hapis; memuriyet sıfatı sona erdikten sonra bu suçu işleyenlere de aynı ceza,
ı-Genel Olarak Görevi Kötüye Kullanma:1 yıl -3 yıl arası hapis cezası,
Kanunun mevcut halinde ise bu düzenleme 240 ıncı maddede yer almakta olup, sonuçları daha ağırdır. Buna göre; Madde 240- Yasada yazılı hallerden başka hangi nedenle olursa olsun görevini kötüye kullanan memur derecesine göre bir yıldan üç yıla kadar hapsolunur. Cezayı hafifletici nedenlerin bulunması halinde altı aydan bir yıla kadar hapis ve her iki halde ikibin liradan onbin liraya kadar ağır para cezasiyle cezalandırılır.
Ayrıca memuriyetten süreli veya temelli olarak yoksun kılınır.
k-Memurun Suçu Bildirmemesi:4 ay - 2 yıl arası hapis cezası,
l-Görevi Yapmama ve Terk: 4 ay - 1 yıl arası hapis cezası; bu suç dernek veya vakıf veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları veya üst kuruluşları yöneticilerinin bu yönde aldıkları bir karar veya yayınladıkları bildiriler veya etkinlikleri üzerine meydana gelirse 1 yıl-3 yıl arası hapis cezası,
m-Görevi İhmal: 3 ay- 1 yıl arası hapis cezası; görevi ihmalden ayrıca zarar meydana gelmişse 6 ay -3 yıl arası hapis cezası,

Yeni Ceza Yasası Tasarısında Memur Tarafından İşlenen Suçlarda; memuriyet sıfatının suçun unsurunu veya ağırlaştırıcı nedenini oluşturduğu hallerde fail hakkında, süresi, hükmedilen hürriyeti bağlayıcı asli cezayı ve her halde 3 yılı geçmemek üzere ayrıca kamu hizmetlerinden yasaklama cezasına hükmedilebilmesini öngörmektedir.