Yurtdışında alınan diplomalar ülkemizde nasıl kullanılır? Diploma denklik belgesi nedir?

Levent'in yaptığı açıklamalar şu şekilde:

Yurtdışından alınan diplomalar ülkemizde nasıl kullanılır? Diploma Denklik Belgesi Nedir?

Yurtdışı yükseköğretim kurumlarından alınan diplomaların ülkemizde kullanılabilmesi, diplomanın derecesine göre ilgili kurumlardan (MEB, YÖK, ÜAK) alınacak Diploma Denklik Belgesi'ne bağlıdır.

Diploma Denklik Belgesi, denkliği talep edilen diplomanın Türk yükseköğretim sisteminde hangi alan ve düzeye eşdeğer olduğunu gösteren belgedir.

Ülkemizde yurtdışı yükseköğretim kurumlarından ön lisans, lisans ve yüksek lisans düzeyinde alınan diplomaların denklik işlemleri Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı'nca; doktora ve üzeri derecelerin denklik işlemleri Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı'nca, Tıp ve Diş Hekimliği alanında alınan uzmanlıkların denkliği Sağlık Bakanlığı'nca yürütülmektedir.

YÖK özelinde -Diploma Denklik Belgesi- başvuru süreci nasıl oluyor?

Diploma denklik belgesi süreci, bir yurtdışı yükseköğretim kurumundan mezun olan kişinin, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına gerekli belgeler (diploma, transkript vd.) ile başvurmasıyla başlamaktadır. Diploma denklik başvurusu ön ve nihai başvuru olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. Ön başvuru online olarak yapılmakta olup, nihai başvuru ise online başvuru siteminden alınan randevunun günü ve saatinde kurumda gerekli belgelerin ibrazına dayanmaktadır. Nihai başvuru ilgili mevzuat uyarınca ya şahsen ya da resmi vekaletname ile yetkilendirilmiş vekil aracılığıyla yapılabilmektedir.

Diploma Denklik Başvurusu yaptıktan sonra idari süreç nasıl işliyor?

Başvuru sonrasında kurum tarafından yapılan ilk işlem, öğrenime ilişkin bilginin ilgili ülkeden resmi olarak teyit edilmesidir. Bu işlemin amacı, sahteciliğin önüne geçmektir. Şayet kurum, bu süreçte, sürecin bir parçası olan paydaş kurumlardan sahte diploma ile başvuru yapıldığı bilgisi edinirse, başvurucu hakkında yasal işlem yapılması için ilgili makamlar nezdinde başvuruda bulunur.

'Ön İnceleme' aşamasında başvurucunun yurtdışında kaldığı süre tespit edilir. Zira diploma denkliğinin en önemli şartlarından biri 'süre'dir.

Teyidi yapılan diplomalar için kurum bünyesinde yürütülecek işlemlere geçilir. 'İnceleme' aşaması denilen bu aşamada, evrak yönünden nihai başvuru sırasından yapılan evrak incelemesine ek olarak tekrar bir inceleme daha yapılır. Öğrenime dair kredi/saat sayısı tespiti ve eş değer alan/bölüm olup olmadığı vs. de bu aşamada yapılır.
Eksik evrak yoksa başvuru dosyası, ilgili alandan müteşekkil akademisyenlerin bulunduğu 'Bilim Alanı Danışma Komisyonu'na (BAD) sevk edilir. Komisyon, ilgili eğitimdeki kazanımlarının Türkiye'deki yükseköğretim kurumlarınca verilen diploma kazanımlarına eş değer olup olmadığını tespit etmeye çalışır ve bilimsel bir rapor ortaya koyar. Bazı durumlarda ise 'Ülkemiz Üniversitelerden Akademik Görüş' istenebilmektedir.

Bilim Alanı Danışma Komisyonu (BAD) veya Üniversitelerden alınan görüş, denklik işlemlerinin yürütüldüğü Daire Başkanlığınca (Tanıma ve Denklik Hizmetleri Daire Başkanlığı) bir rapor haline getirilerek 'Tanıma ve Denklik Komisyonu'na sunulur. Bu komisyon tarafından 'YÖK Yürütme Kurulu'na nihai bir görüş bildirilir.
YÖK Yürütme Kurulu tüm bu süreç sonunda başvuru hakkında bir karar verir. Kurulun kararları sadece kabul veya ret olmayıp, şartlı kabul diyebileceğimiz sınav, ders tamamlama, staj vb. sonrası kabul kararı da olabilir.

Yurtdışında yükseköğrenim göreceklere tavsiyeler

Kuşkusuz bu kararlardan RET KARARI başvurucular açısından en olumsuzudur. Ancak, idarenin tüm işlemlerine karşı olduğu gibi diploma denklik başvurusu kararlarına karşı da yargı yolu açıktır. Yurtdışı yükseköğretim kurumları mezunlarının RET gibi ağır bir sonuçla karşılaşmamaları için yurtdışı yükseköğrenimi öncesi üniversite seçiminden başlamak üzere, diploma denklik konusunda kural koyucu olan YÖK'ün düzenlemeleri doğrultusunda hareket etmesi gerekir. Bu bağlamda, yurtdışında yükseköğrenim görmek isteyenlerin şu hususlara azami dikkat etmesinde fayda görüyorum:

1-Öncelikle, doğrudan denklik almak için yeterli kriter olmasa da başvurunun doğrudan reddedilmemesi için öğrenim görülecek üniversitenin, YÖK tarafından mutlaka tanınması gerekir. Şunu hemen belirtmek gerekir ki 'tanıma' öğrenciler tarafından çokça 'denklik' ile karıştırılabilmektedir. Tanıma ve denklik kavramları ayrı kavramlardır. Bir üniversitenin tanınıyor olması size her şartta denklik verileceği anlamına gelmez. Üniversitenin tanınmasını sadece bir ön koşul gibi görmeliyiz. Denklik ise bir çıktı değerlendirmesidir.

*Üniversitenin tanınıp tanınmadığına ilişkin belgeye (birkaç ülke bu sistemde bulunmamaktadır, bu ülkeler için de kuruma yazılı başvuru ile alınabilir) e-devletten herkes ulaşabilir. (Sistemde bulunmayan ülkeler: ABD, Hollanda ve KKTC)

2-Öğrenim görülecek üniversitenin öğretim dilinin Türkçe olmaması gereklidir.

3-Öğrenim görülen ülkede yeterli bir süre kalınmalıdır. Bu sürenin belirlenmesinde ülkemizdeki üniversitelerin öğrenime devam konusundaki düzenlemeleri (genel olarak %70 devamlılık) dikkate alınmaktadır. Daha açık bir ifadeyle, ülkemizde aynı bölüme asgari kaç gün devam edilmesi gerekli ise, yurtdışında öğrenim görenlerin de asgari o süre kadar o ülkede bulunmaları gerekir. Bu hususta öğrencilerin çok dikkatli olması gerekir.

Yeterli kalış süresi hesaplamaları kurum tarafından dönem bazlı yapılmaktadır. YÖK, yakın zamanda yaptığı bir düzenleme ile bu kuralı biraz esnetti diyebiliriz. Düzenlemeye göre ön lisansta en fazla 1 dönemde, lisansta da en fazla 3 dönemde gün eksiği bulunursa toplam ülkede kalış süresi yeterli ise dönemlerdeki eksiklik dikkate alınmayacaktır. Burada eksik gün sayısı demek o dönem ilgili ülkede sıfır gün kalmak demek değildir. Eksik günün bulunduğu dönemlerde de eğitim-öğretime devam etmek gerekir.

Yeri gelmişken önemle belirtmek istiyorum, bir dava dosyamda esnetme dediğim bu kural için Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği'nin ilgili meslek kolunun, kuralın Yürütmesinin Durdurulmasına ve İptaline yönelik açtığı davada, Danıştay Sekizinci Dairesince 'Mimarlar Yönünden Yürütmenin Durdurulması Kararı' verildiği bilgisi yer almaktaydı. Bu konuda öğrencilere tavsiyem, bu şekilde ön görülemeyen herhangi bir durumla karşılaşmamaları için eğitim-öğretime muntazam bir şekilde devam etmeleridir.

4-Öğrenim görülecek program açık öğretim veya dışarıdan öğretim olmamalıdır. Bu şekilde alınan eğitim ret sebebidir. Yine tıp, diş hekimliği, eczacılık, hukuk, öğretmenlik, mühendislik, mimarlık ile Kurulun belirlediği klinik uygulaması olan sağlık programlarında uzaktan öğretim yoluyla alınan diplomalara denklik işlemi yapılmaz.

5-Yurtdışında öğrenim görmek isteyenlerin, nitelikli üniversite seçimi yapmaları çok önemlidir. YÖK mevzuatında zımnen de olsa, belirlediği sıralama kuruşları listelerinde ilk bin üniversite (dünya sıralaması) içerisinde yer alan üniversitelerin büyük çoğunluğunun nitelikli olduğunu kabul etmektedir. Büyük çoğunluğu dedim, çünkü kurum eğitimin niteliğinde tereddütte düşerse üniversite ilk binde olsa dahi farklı kararlar verebilir.

6-Tıp, diş hekimliği, eczacılık, hukuk gibi ülkemiz yükseköğretimine girişte başarı sırası olan programlar için, YÖK'ün nitelikli yurtdışı diplomalarını sisteme girişini sağlamak amacıyla öğrencileri sınav vb. usullerle ölçme-değerlendirme tabi tutma eğilimde olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

Mevzuat dayanağı

Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, tüm bu denklik işlemlerini Avrupa Bölgesinde Yükseköğretimle İlgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşme (Lizbon Sözleşmesi), Türkiye Cumhuriyeti ve KKTC Hukukuna Göre Kurulmuş Olan Üniversitelerin Karşılıklı Tanınmasına Dair Milletlerarası Anlaşma, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ve Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde yürütmektir. Bununla birlikte, denklik işlemlerinde mezuniyet alanına münhasır düzenleme varsa, bu düzenlemeleri de karar verirken göz önünde bulundurmaktadır. Örneğin; Hukuk için 1136 sayılı Avukatlık Kanunu'nu, Eczacılık için 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanunu'nu, Tıp için 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun veya yatay geçiş ile ilgili yönetmelik gibi düzenlemelerden yararlanmaktadır.

Yatay Geçiş süreci nasıl oluyor?

Öğrenciler kadar yurtdışı eğitim danışmanlık şirketlerinin tarafımıza en çok soru yönelttiği konulardan biri de yatay geçiş. Yurtdışında öğrenime başlayan öğrencilerden birçoğu ülkemize veya KKTC'ye yatay geçiş yapmak istemektedir. Geçiş yapmak isteyen öğrencilerin herhangi bir sıkıntılı durumla karşılaşmamaları açısından yatay geçiş ile ilgili gerek ilgili yönetmeliğe gerekse de YÖK'ün belirlediği diğer kriterlere uyması gerekir. Usule aykırı olarak yatay geçiş yapılması suretiyle öğrenime belli bir süre devam edilmesi ve dahi diploma alınması ilgiliye hukuki bir güvence sağlamaz. Yine burada değinilmesi gereken önemli bir husus, KKTC ile ülkemiz arasında yapılan KKTC Hukukuna Göre Kurulmuş Olan Üniversitelerin Karşılıklı Tanınmasına Dair Milletlerarası Anlaşma uyarınca, KKTC'den mezun olan öğrencilerden yalnızca ÖSYM tarafından yerleştirilmesi yapılanların diplomaları ülkemizde doğrudan geçerlidir. Bu anlaşma dışında kalan, KKTC üniversitelerine haricen veya 3. ülkelerden yatay geçiş yoluyla kayıt yapanların diploma denklik işlemine tabi olduğu açıktır. Diploma denklik işlemlerinde yatay geçiş ile ilgili düzenlemelerden yararlanıldığını belirtmek gerekir. KKTC'ye 3. ülkelerden geçiş sonrası alınan diplomaların denklik işlemlerinde geçişin usulüne uygun olup olmadığı son derece önem taşımaktadır.

Bürokratik işlemlerden dolayı Diploma Denklik Belgesi işlemleri uzun sürebilir

Diploma denklik işlemi, süreç bakımından idarenin diğer standart bürokratik işlemlerinden farklılık arz eder. Bu süreç, YÖK'ün salt bir idari kararından oluşmamaktadır. Kararın hazırlık aşaması sürecinde YÖK; diğer paydaş kurumlardan bilgi-belge talep eder, bilimsel görüşlerden yararlanır, öğrencileri ÖSYM veya üniversiteler aracılığıyla ölçme-değerlendirmeye tabi tutar, eksik derslerin tamamlanması için öğrencilerin üniversiteye yerleştirme işlemini vs. yapar. Anlaşılacağı üzere süreç çok sayıda işlemi içinde barındırmaktadır. Kısacası, denklik işlemi süreci kendine has biçimiyle biraz zaman alan bir süreçtir.

Son olarak, YÖK'te görev yaptığım dönemde ve sonrasında devamlı şekilde gözlemlediğim en önemli sorun, yurtdışı yükseköğretim kurumları mezunlarının diplomalarının ülkemizde doğrudan geçerli olacağı veya doğrudan denklik alınabileceği yönündeki beklentileriyle denklik süreci sırasında karşılaşarak öğrendikleri koşullar arasında büyük farklılığın bulunmasıdır. Bu farkı en aza indirebilmek için, öğrencilerin veya ailelerin yurtdışı yükseköğrenimi öncesinde diploma denklik konusunda detaylı bilgi edinmeleri gerekir.