Kamu personeline verilen 'yemek kuponları' kamu zararı sayıldı!

Sayıştay 5. Dairesi, yemek yardımının kupon, kart, fiş, ticket gibi para temsili araçlar sağlanarak dışarıdan temin edilerek yapılmasının mümkün olmadığını belirterek, elektronik karta para yükleme şeklinde yapılan yardımın da bu kapsamda olduğuna hükmetti.

Mevzuata göre, yiyecek yardımından yararlanabilmek için öncelikle yemekhane kurulmuş olması ve memura sağlanan menfaatin yemek verme şeklinde olması gerekmektedir.

Yardımın yemek verme dışında kupon, kart, fiş, ticket gibi para temsili araçlar sağlanarak dışarıdan temin edilerek yapılması mümkün değildir.

Yemek yardımının bu şartları sağlaması halinde yemek maliyetinin yarısı kurum bütçelerine konulan ödenekten karşılanabilir.

Olayda, Belediyesi tarafından belediye hizmet binasında veya herhangi bir yerde söz konusu ihale doğrultusunda Yiyecek Yardımı Yönetmeliğine uygun olarak memurlara yemek verilmesi için bir yemekhane kurulmamıştır.

İhaleyi kazanan firmanın, karta yüklenecek para karşılığında anlaşmalı restoran, cafe, market ve akaryakıt istasyonlarında alışveriş yapılmasına imkan veren bir firma olduğu tespit edilmiştir.

Sayıştay, personele çalıştığı günler kadar yemek kuponu verilerek bu kuponlar karşılığında yüklenici firmaya hakediş ödemelerinde bulunulmasını kamu zararı saymıştır.

SAYIŞTAY 5. DAİRE

Karar No:431

İlam No:372

Tutanak Tarihi:27.8.2020

Yemek yardımı

Belediyede çalışan personele, elektronik karta para yüklemesi yapılmak suretiyle yemek yardımında bulunulması neticesinde ... TL kamu zararına sebebiyet verildiği hususu sorgu konusu yapılmıştı. Sorumluların ... sayılı ilamın ....'inci maddesinde yer alan karar ile ilgili temyiz talebinde bulunması sonucunda .... tarihli ve .... tutanak sayılı Temyiz Kurulu Kararıyla tazmin hükmünün tasdikine karar verilmişti.

Bu defa, Gerçekleştirme Görevlisi sıfatıyla sorumlu tutulan ......, Harcama Yetkilisi sıfatıyla sorumlu tutulan ..., Diğer Sorumlu sıfatıyla sorumlu tutulan ....ve ..... adlarına Avukat ... ile Diğer Sorumlu sıfatıyla sorumlu tutulan ....'nin .... sayılı ilamın ...'inci maddesinde yer alan Temyiz Kurulu Kararı ile ilgili karar düzeltme talebinde bulunması sonucunda, Sayıştay Temyiz Kurulunun .... tarih ve .... tutanak sayılı kararında;

Sorumluluk yönünden;

İhale komisyonu başkan ve üyelerinin ihaleleri mevzuata uygun olarak yürütmek ve sonuçlandırmakla yükümlü oldukları, sorumluluklarının da bu çerçevede belirlenmesi gerektiği, ihale komisyonu başkan ve üyelerinin, ilgili harcama birimi tarafından hazırlanan ve kendilerine havale edilen ihale işlem dosyası çerçevesinde ve ihale mevzuatına uygun olarak ihaleyi gerçekleştirmekten ve sonuçlandırmaktan sorumlu oldukları, yemek yardımının veriliş usulü konusunda ihale komisyonu başkan ve üyelerinin takdir yetkisi veya ihaleyi yapmama yetkisinin bulunmadığı, somut olayda "Belediye bünyesinde görev yapan memur personele yemek yedirilmesi hizmet alımı" ihalesinin yürütülmesi ve sonuçlandırmasıyla ilgili olarak İlamda mevzuata aykırı bir tespit yer almadığından sözleşmenin uygulanması aşamasında ortaya çıkan kamu zararından da ihale komisyonu başkan ve üyelerinin sorumlu tutulmaması gerektiği,

Bu sebeple, usulüne uygun olarak yürütüldüğü ve tamamlandığı kabul edilen ihale sürecinde ihale komisyonu başkan ve üyelerinin sorumluluklarının bulunmadığı, kamu zararından sorumlu olmamaları gerektiği; ödeme emrini imzalayan gerçekleştirme görevlisi ve harcama yetkilisinin sorumlu olması gerektiği,

İlam hükmünün esası ile ilgili olarak;

Kurum bütçesinden kadrolu memurların her gün yiyebileceği ihtimaline karşılık konulan yiyecek yardımı ödeneğinden yemek maliyetinin yarısını aşmamak üzere harcama yapılabileceği, yemek maliyetinin bütçeden karşılanamayacak olan kısmının yemek yiyenlerden karşılanacağı, yemek yiyenlerden alınacak yemek ücretleri tarifesinin her yılbaşında Bütçe Uygulama Talimatı ile asgari rakamlar üzerinden belirlendiği, kurumların yemek maliyetinin kalan kısmını karşılayacak şekilde bu rakamların daha üstünde fiyatlar tespit edebileceği,

Bütçe Uygulama Talimatı ile belirlenen miktarların en az alınması gereken miktarı ifade ettiği, Bütçe Uygulama Talimatında belirtilen miktarlar üzerinden kişilerden tahsil edilen bedelin, yemeğin maliyetinin kalanını karşılamaya yetmiyorsa, kişilerden tahsil edilen miktarın yemeğin maliyetinin kalan kısmını karşılayacak şekilde artırılması veya yemeğin maliyetinin düşürülmesi gerektiği, devlet memurlarının yiyecek yardımından hangi hallerde, ne şekilde faydalanacaklarını ve bu yardımın uygulanması ile ilgili esasları belirlemek amacıyla hazırlanan Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği'nin "Yardım Şekli" başlıklı 3'üncü maddesinde yiyecek yardımının yemek verme şeklinde yapılacağı ve bu yardım karşılığında nakden bir ödemede bulunulmayacağının açık bir şekilde ifade edildiği,

Bahsi geçen Yönetmeliğin "Yardımın Şartları" başlıklı 5'inci maddesinde yer alan "Kurum bütçelerine yiyecek yardımı karşılığı konulan ödenek memurlara yemek vermek üzere kurulan yemek servisi, yardım sandığı, dernek veya bu mahiyette kuruluşa ödenir" hükmü karşısında, özel firmalardan yemek teminine açıkça cevaz verilmediği anlaşılmakta ise de bunun Kanunda öngörülmüş sosyal bir hak olduğu, bu hakkın bir şekilde yerine getirilmesi gerekliliği; aksi halde, memurlar arasında eşitlik ilkesine aykırı bir durumun söz konusu olacağı, bu tür bir uygulamanın memur lehine değerlendirilerek kabul edilmesi gerektiği,

Dolayısıyla yemek yardımından yararlananlardan yemek maliyetinin yarısının alınması gerektiği, Kamu zararı tutarının, yemek maliyetinin yarısı ile personelden kesilen rakamlar arasındaki farkın olması gerektiği,

Bu itibarla, karar düzeltme talebinin kabul edilerek Temyiz Kurulu Kararının düzeltilmesine mahal olduğuna ve yukarıda belirtilen hususlar doğrultusunda İlam hükmünün hem sorumluluk hem de 6085 sayılı Kanunun 26'ncı maddesi hükmü gereğince Başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış olması suretiyle esas yönünden bozularak dosyanın ilgili dairesine tevdiine karar verilmiştir.

Söz konusu karar doğrultusunda, Ek Rapor düzenlenerek Dairemize havale edilmiştir.

Bu itibarla, Temyiz Kurulunun bozma kararı üzerine .. sayılı ilamın ....'inci maddesinin, 6085 sayılı Sayıştay Kanununun 55'inci maddesinin (7)'nci fıkrası hükmü gereğince yeniden görüşülmesine karar verildi.

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun "Yiyecek Yardımı" başlıklı 212'nci maddesinde, "Devlet memurlarının hangi hallerde yiyecek yardımından ne şekilde faydalanacakları ve bu yardımın uygulanması ile ilgili esaslar Maliye Bakanlığı ile Başbakanlık Devlet Personel Başkanlığının birlikte hazırlayacakları bir yönetmelik ile tesbit olunur" hükümlerine yer verilmiştir.

Bu madde doğrultusunda 19.11.1986 tarihli ve 86/11220 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği'nde, Devlet memurlarının yiyecek yardımından hangi hallerde, ne şekilde faydalanacakları ve yardımın uygulanması ile ilgili esaslar belirtilmiştir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 212'nci maddesi uyarınca düzenlenen, 11.12.1986 tarih ve 19308 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği'nin 3'üncü maddesinde, yiyecek yardımının yemek verme şeklinde yapılacağı, bu yardım karşılığında nakden bir ödemede bulunulamayacağı, yiyecek yardımının haftalık çalışma süresi 40 saati aşmayan yerlerde öğle yemeği olarak verileceği, günün 24 saatinde devamlılık gösteren hizmetlerde çalışan memurlara, görevlerinin diğer yemek saatlerinde de devam etmesi şartıyla üç öğüne kadar yemek verilebileceği; 4'üncü maddesinde, yiyecek yardımının gerektirdiği giderlerin, yemek maliyetlerinin yarısını aşmamak üzere, bu Yönetmelik kapsamına dahil memur kadrosu adedine göre kurum bütçelerine konulacak ödeneklerle karşılanacağı ve yemek bedelinin bütçeden karşılanamayan kısmının yemek yiyenlerden alınacağı; 5'inci maddesinde, yemek servisinin yiyecek yardımından faydalanabilecek personel sayısının asgari 50 olması ve yemekhane için elverişli yer bulunması şartıyla atamaya yetkili amirin onayı ile kurulabileceği düzenlenmiştir.

2015 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Uygulama Tebliği (Sıra No:1) ile 2015 yılında öğle yemeği servisinden faydalanacak olanlardan alınacak günlük yemek bedelinin asgari tutarı belirlenenmiş olup, kuruluşlara, hizmetlerinin özelliği, yemek maliyetleri ve yemek servisinin farklı mahallerde daha iyi şartlarda sunulması gibi hususları dikkate alarak belirtilen miktarların üzerinde yemek bedeli belirleme yetkisi tanınmıştır.

Yukarıda belirtilen düzenlemeler dikkate alındığında yiyecek yardımından yararlanabilmek için öncelikle yemekhane kurulmuş olması ve memura sağlanan menfaatin yemek verme şeklinde olması gerekmektedir. Yardımının yemek verme dışında kupon, kart, fiş, ticket gibi para temsili araçlar sağlanarak dışarıdan temin edilerek yapılması mümkün değildir. Yemek yardımının bu şartları sağlaması halinde yemek maliyetinin yarısının kurum bütçelerine konulan ödenekten karşılanabileceği anlaşılmaktadır.

Yapılan incelemede, ....Belediyesi tarafından belediye hizmet binasında veya herhangi bir yerde söz konusu ihale doğrultusunda Yiyecek Yardımı Yönetmeliğine uygun olarak memurlara yemek verilmesi için bir yemekhane kurulmadığı, ihale şartnamesinde "İsteklilerin Belediye sınırları dahilinde en az yedi adet lokanta ile sözleşmesinin bulunma zorunluluğu" hükmünün bulunduğu, ihale üzerinde bırakılan .....'nin "..." uygulaması ile çalışanlara, karta yüklenecek para karşılığında anlaşmalı restoran, cafe, market ve akaryakıt istasyonlarında alışveriş yapılmasına imkan veren bir firma olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla yiyecek yardımının, restoran, cafe, market vb. yerlerde para yerine geçen bir ödeme aracı olan kart ile yapılması mümkün değildir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanununun "Kapsam" başlıklı 2'nci maddesinde, mal veya hizmet alımları ile yapım işleri ihalelerinin bu Kanun hükümlerine göre yürütüleceği hükme bağlanmıştır. Aynı Kanunun "Tanımlar" başlıklı 4'üncü maddesinde de, "Bu Kanunun uygulanmasında Hizmet: Bakım ve onarım, taşıma, haberleşme, sigorta, araştırma ve geliştirme, muhasebe, piyasa araştırması ve anket, danışmanlık, tanıtım, basım ve yayım, temizlik, yemek hazırlama ve dağıtım, toplantı, organizasyon, sergileme, koruma ve güvenlik, mesleki eğitim, fotoğraf, film, fikri ve güzel sanat, bilgisayar sistemlerine yönelik hizmetler ile yazılım hizmetlerini, taşınır ve taşınmaz mal ve hakların kiralanmasını ve benzeri diğer hizmetleri ifade eder." şeklinde tanımlanmıştır. Yemek yardımının memurlara hangi şartlarda nasıl sağlanması gerektiğinin sınırı ise ilgili Yönetmelikte düzenlenmiş olup, Kurumlar isterlerse Yönetmelikte belirlenen asgari şartları sağlamak koşuluyla ilgili hizmeti ihale yoluyla gerçekleştirebileceklerdir.

Mezkur ihalenin idari şartnamesinin ....'inci maddesinde isteklilerden belediye sınırları dahilinde en az 7 adet lokanta ile sözleşmesinin bulunma zorunluluğu aranarak, ihale, yemek kuponu vermek üzere çalışan .... isimli şirket üzerinde bırakılmış ve personele çalıştığı günler kadar yemek kuponu verilerek bu kuponlar karşılığında yüklenici firmaya hakediş ödemelerinde bulunulmuştur.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun "Harcama Yetkisi ve Yetkilisi" başlıklı 31'inci maddesinde; ".Kanunların verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona ait olur." hükmü gereği, gerçekleştirilen yemek ihalesinde, yemek kartı verilmesine ilişkin hükümlere ve sonuçlara izin veren ihale yetkilisi ve ihale komisyonu üyelerinin mevzuata aykırı ödemelerde sorumlulukları bulunmaktadır.

Dolayısıyla kamu zararının hesabında para temsili araçlarla personele yemek yardımında bulunulamayacağından kurum bütçesine konulan ödeneğin bu şartlarda kullanılamayacağı, yapılan hekediş ödemelerinin tamamının kamu zararının hesabında dikkate alınması gerektiği, ihale komisyon başkan ve üyelerinin mevzuatın imkan vermediği bir konuda ihaleyi gerçekleştirdiklerinden dolayı diğer sorumlularla birlikte sorumluluklarının bulunması gerekmektedir.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri ve yapılan açıklamalar çerçevesinde, Dairemizce verilen ilk kararda ısrar edilmesi sonucuna varıldığından, sorgu konusu olan belediyede çalışan personele mevzuatın gerektirdiği koşulların var olmamasına rağmen yemek yardımında bulunulması sonucu oluşan .... TL kamu zararının;

.... TL'sinin Harcama Yetkilisi ...., Gerçekleştirme Görevlisi ....., İhale Yetkilisi ....., İhale Komisyon Üyeleri .... ve .....'a ..

.... TL'sinin Harcama Yetkilisi ...., Gerçekleştirme Görevlisi ....., İhale Yetkilisi ....., İhale Komisyon Üyeleri .... ve .....'a ..

.....

Müştereken ve müteselsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanununun 53'üncü maddesi gereği işleyecek faizleriyle ödettirilmesine, anılan Kanunun 55'inci maddesi uyarınca işbu İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oyçokluğuyla, karar verildi.