Öğretim üyesi ilanlarında ek koşul nedir? özel koşul nedir?

Bilindiği üzere, öğretim üyesi olarak ifade ettiğimiz Profesör, Doçent ve Doktor Öğretim Üyesi kadrolarına başvuru ve atama şartları 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 23, 24 ve 26 ncı maddelerinde düzenlenmektedir.

Söz konusu maddelerde yer alan düzenlemeler çerçevesinde; öğretim üyesi atamalarında Yükseköğretim Kurulunun onayını almak suretiyle, bilimsel kaliteyi artırmak amacına yönelik olarak objektif ve denetlenebilir nitelikte ek koşullar belirlenebilmektedir.

Anılan düzenleme doğrultusunda yükseköğretim kurumları tarafından belirlenen ek koşullar Üniversite Senato tarafından kabul edilerek Yükseköğretim Genel Kurulunun onayıyla yürürlüğe girmektedir. Bununla birlikte, üniversite bazlı belirlenen ek koşullar Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının web sayfasında yer alan "Akademik-Atanma Kriterleri" menüsünde kamuoyuna ilan edilmektedir.

Son zamanlarda üniversiteler tarafından ilan edilen öğretim üyesi kadrosunda yer alan özel koşulların idari yargıya konu olması halinde ilanda belirlen şartların Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından onaylanmadığı için geçersiz olduğu gerekçesiyle üniversiteler aleyhine sonuçlandığı görülmektedir.

İdare mahkemelerinin kararlarını incelediğimizde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun E. 2018/1741 K. 2019/1907 karara atıf yapıldığını görüyoruz.

Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından yapılan verilen kararda özetle; "..doçentliğe atamaya ilişkin asgari koşulların ilgili mevzuatta belirlendiği, üniversitelere bu koşulların yanında, Yükseköğretim Kurulu'nun onayını almak şartıyla münhasıran bilimsel kaliteyi artırmak amacına yönelik olarak, bilim disiplinler arasındaki farklılıkları da göz önünde bulundurarak, objektif ve denetlenebilir nitelikte ek koşullar belirleme yetkisi tanınmıştır. Bu durumda, dava konusu ilanda yer alan "Ortopedik Travmatoloji Alanında Deneyimli ve İleri Eğitim almış olmak. Pediatrik Ortopedi ve Biyomekanik Alanında Çalışmalarının Olması" ek koşulunun Yükseköğretim Kurulu'nun onayı alınmadan, doğrudan Rektör tarafından belirlendiği görüldüğünden, dava konusu işlemde hukuka uygunluk görülmemiştir" gerekçesiyle ilk derece mahkemesinin ısrar kararını bozmuş ve ilanlarda yer alan şartın YÖK onayına tabi olması gerektiğine hükmetmiştir.

Hal böyle olunca, üniversiteler tarafından belirli bir adayı tarif eder şekilde ilan edilen öğretim üyesi kadroları idari yargıya konu olması halinde yukarıda bahsi geçen Danıştay İDDK kararına atıf yapılarak iptal edilmektedir.

Diğer taraftan, bu konuda Danıştay Sekizinci Dairesi Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulundan farklı düşünmektedir. Son zamanlarda verdiği kararlara baktığımızda, istikrarlı olarak üniversitelerin teklifi ve YÖK'ün onayıyla yürürlüğe giren ek koşulların genel nitelikte olduğu; ancak, üniversiteler tarafından ilan edilen bir kadro için, ihtiyaç ve hizmet gerekler göz önünde bulundurularak getirilen özel ve ilan edilen kadroya özgü, spesifik koşulların ise, Yükseköğretim Kurulu'nun onayına tabi olmadığının kuşkusuz olduğu ifade edilmektedir. (Bknz: Esas No:2019/8364, 2020/6105)

Bu kararlar doğrultusunda, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından 9 Mart 2021 tarihli Resmi Gazete'de yapılan düzenleme ile "Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliği"nin "Genel Şartlar" başlıklı 3'üncü maddesinin 3 üncü fıkra olarak; "İlana başvuru koşulu olarak adayların lisansüstü tez veya uzmanlık tezi adlarının bir kısmı veya tamamı yazılamayacağı gibi ilanda sadece belirli bir adayı tanımlayan özel şartlara da yer verilemez." hükmünü ekleyerek üniversiteler tarafından doğrudan adayların tez konularını vermek suretiyle ilan edilen kadroları engellemeye çalıştığı gibi mahkemelerin kafasını karıştıran özel koşul-ek koşul sorusunu da açığa kavuşturmuş oldu.

Yargı kararları ve düzenlenen yönetmelik ışığında konuyu bir örnekle açıklayacak olursak;

X üniversitesi tarafından hazırlanan öğretim üyeliğine yükseltilme ve atanma kriterinde yer verilen ve tüm adaylara daha ilan yayımlanmadan duyurulan; yayın, proje, atıf gibi bilimsel ölçütler "EK KOŞUL" olarak ifade edilmektedir. Ancak, aynı üniversite tarafından atama kriterlerinde yer alan EK KOŞULA ilave olarak, öğretim üyesi ilanlarında yer verilen "........... konusunda çalışması bulunmak" gibi şartlar "ÖZEL KOŞUL" olarak kabul edilmektedir.

Bu çerçevede, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından üniversiteler tarafından belirlenen akademik personel alım ilanlarında yer verilen koşulların YÖK onayına tabi olduğu ifade edilmiş olsa bile yapılan yeni Yönetmelik değişikliği dikkate alınmak suretiyle ilanlarda yer verilen özel koşullar için herhangi bir YÖK onayı süreci bulunmadığı ve buna göre ilk derece mahkemelerinde savunma yapılmasının daha doğru olduğunu değerlendiriyoruz!