Hizmet tespit davalarında 5 yıl detayı

Danıştay 9. Hukuk Dairesi, hizmet tespit davasına ilişkin davanın, tespiti istenen hizmetin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde açılması gerektiği, bu hak düşürücü sürenin; yönetmelikle tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalışmaları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar için geçerli olduğunu belirtti.

Hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi temel amaçtır

Hizmet tespitine ilişkin talebin yasal dayanağı 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun geçiş hükümlerini içeren Geçici 7. maddesi gereğince 506 sayılı Kanun'un 79/10 uncu ve 5510 sayılı Kanun'un 86/9 uncu maddeleri olup Anayasal haklar arasında yer alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesindeki etkisi gözetildiğinde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin bu tür davalar kamu düzeni ile ilgili olduğundan özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunludur. Bu bağlamda, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip gerek görüldüğünde kendiliğinden araştırma yapılarak delil toplanabileceği açıktır.

Maddenin uygulamasına açıklık getirildi

506 sayılı Kanun'un 79/10 uncu maddesi hükmüne göre; Kuruma bildirilmeyen hizmetlerin sigortalı hizmet olarak değerlendirilmesine ilişkin davanın, tespiti istenen hizmetin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde açılması gerekir. Bu yönde, anılan madde hükmünde yer alan hak düşürücü süre; yönetmelikle tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalışmaları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar için geçerlidir. Bir başka anlatımla; sigortalıya ilişkin olarak işe giriş bildirgesi, dönem bordrosu gibi yönetmelikte belirtilen belgelerin Kuruma verilmesi ya da çalışmaların Kurumca tespit edilmesi halinde; Kurumca öğrenilen ve sonrasında kesintisiz biçimde devam eden çalışmalar bakımından hak düşürücü sürenin geçtiğinden söz edilemez. Ne var ki; sigortalının Kuruma bildiriminin işe giriş tarihinden sonra yapılması, bir başka ifade ile sigortalının hizmet süresinin başlangıçtaki bir bölümünün Kuruma bildirilmeyerek sonrasının bildirilmesi ve Kuruma bildirimin yapıldığı tarihten önceki çalışmaların, bildirgelerin verildiği tarihide kapsar biçimde kesintisiz devam etmiş olması halinde, Kuruma bildirilmeyen çalışma süresi yönünden hak düşürücü sürenin hesaplanmasında; bildirim dışı tutulan sürenin sonu değil, kesintisiz olarak geçen çalışmaların sona erdiği yılın sonu başlangıç alınmalıdır.

İlk derece mahkemesi kararı hatalıdır

Uyuşmazlık; davacının davalı Bakanlığa bağlı Esenler Atatürk İlköğretim Okulu nezdinde hizmet akdine dayalı olarak Eylül/2005 - Haziran/2009 tarihleri arasında çalıştığının tespitine ilişkindir. Eldeki davada, davacı Eylül/2005 - Haziran/2009 yılları arasında çalıştığının tespitini istemiş; mahkemece davanın kısmen kabulü ile yazılı şekilde karar verilmiş ise de, hüküm eksik inceleme ve hatalı değerlendirmeye dayalıdır.

Davanın 14.04.2017 tarihinde açıldığı, davacı adına ilk işe giriş bildirgesinin 25.10.2005 tarihinde verildiği, 25.10.2005 öncesi işveren tarafından herhangi bir bildirimde bulunulmadığı gözetildiğinde, kabul kararı verilen 12.09.2005 - 25.10.2005 öncesi dönemin hak düşürücü süreye uğradığı belirgin olup, anılan dönem yönünden davanın reddine karar verilmesi gerekirken, kabulüne karar verilmesi isabetsiz olmuştur.

T.C.
YARGITAY
ONUNCU HUKUK DAİRESİ
Esas : 2022/14412
Karar : 2023/76
Tarih : 10.01.2023

İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 33. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2020/1834 E., 2022/1726 K.
FER'İ MÜDAHİL: Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı vekili Avukat ...
DAVA TARİHİ: 14.04.2017
KARAR: Esastan Ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 1. İş Mahkemesi
SAYISI : 2017/125 E., 2020/27 K.

Taraflar arasındaki hizmet tespiti davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kısmen kabulüne dair karar verilmiştir.

Kararın davalı ... Bakanlığı vekili ve fer'i müdahil SGK vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı, davalı ... Bakanlığı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda; temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hakimi ... tarafından hazırlanan rapor dinlenildikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I.DAVA

Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; davacının Eylül/2005-Haziran/2009 yılları arasında okulun açık olduğu dönemlerde davalı bakanlığa bağlı ... Atatürk İlköğretim Okulunda ana sınıfı aşçılığı ve kat görevlisi olarak çalıştığını, maaşının okul aile birliği tarafından ödendiğini, ancak sigorta primlerinin eksik yatırıldığını ileri sürerek, sigortalı çalışma sürelerinin tespitine karar verilmesini istemiştir.

II. CEVAP

Davalı... Bakanlığı vekili cevap dilekçesinde özetle; davanın hak düşürücü süre içerisinde açılmadığını, eğitim ve öğretime ara verilen yaz dönemlerinde işçi statülü çalışanların çalışmasına ara verildiğini belirterek, davanın reddini istemiştir.
Fer'i müdahil SGK vekili cevap dilekçesinde özetle; davanın 5 yıllık hak düşürücü süre içerisinde açılmadığını, hizmet tespitine ilişkin talebin yasal ve hukuksal tüm incelemeler sonucunda değerlendirilmesini, kurum kayıtlarının aksine eşdeğer nitelikte resmi belgelerle kanıtlanması gerektiğini belirterek, davanın reddini istemiştir.

III. İLK DERECE MAHKEME KARARI

Mahkemece yapılan yargılama, SGK ve MEB kayıtları, tanık beyanları, bilirkişi raporu ile tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; davacının davalı işyerinde giriş çıkış ve kuruma yapılan bildirimleri dikkate alındığında hak düşürücü süreden bahsedilemeyeceği, davanın yasal süre içerisinde açıldığı, davalı Atatürk Ortaokulu ünvanlı işyerinin 01.10.2011 tarihinde 506 ve 5510 sayılı Kanun kapsamına alınıp, halen faal olduğu, davacı tanıkları ...,...,..., ...'ün beyanlarına itibar edilerek davacının çalışmasının fiili ve gerçek olduğu anlaşılmış, dava konusu tarihlerdeki eğitim-öğretim yılı başlangıç-bitiş tarihlerine ilişkin Milli Eğitim Müdürlüğü yazı cevabı da dikkate alınarak davacının 12.09.2005-12.09.2009 tarihleri arasında kesintisiz ve tam zamanlı çalıştığı, çalıştığı dönemlerde yaz tatilinde çalışmasının olmadığı, davacının çalışmasının fiili ve gerçek olduğu kanısına varıldığı, ücret bakımından kurum taban ücretinin üzerindeki ücretlerin yazılı belge ile ispatı gerektiğinden, bu konuda dosyaya yazılı belge sunulmaması nedeniyle kurum taban ücretlerine itibar edilerek, davanın kısmen kabulü ile; davacı ...'nın ... sigorta sicil numarası ile davalı MEB'e bağlı okulda,

-01.10.2005-31.10.2005 tarihleri arasında günlüğü 16,29.-TL den 23 gün süre ile,
-01.11.2005-30.11.2005 tarihleri arasında günlüğü 16,29.-TL den 18 gün süre ile,
-01.12.2005-31.12.2005 tarihleri arasında günlüğü 16,29.-TL den 18 gün süre ile,
-01.01.2006-31.01.2006 tarihleri arasında günlüğü 17,70.-TL den 18 gün süre ile,
-01.02.2016-28.02.2006 tarihleri arasında günlüğü 17,70.-TL den 18 gün süre ile,
-01.03.2006-31.03.2006 tarihleri arasında günlüğü 17,70.-TL den 29 gün süre ile,
-01.04.2006-30.04.2006 tarihleri arasında günlüğü 17,70.-TL den 30 gün süre ile,
-01.05.2006-31.05.2006 tarihleri arasında günlüğü 17,70.-TL den 30 gün süre ile,
-01.06.2006-12.06.2006 tarihleri arasında günlüğü 17,70.-TL den 12 gün süre ile,
-18.09.2006-30.09.2006 tarihleri arasında günlüğü 17,70.-TL den 13 gün süre ile,
-01.10.2006-31.10.2006 tarihleri arasında günlüğü 17,70.-TL den 30 gün süre ile,
-01.11.2006-30.11.2006 tarihleri arasında günlüğü 17,70.-TL den 30 gün süre ile,
-01.12.2006-31.12.2006 tarihleri arasında günlüğü 17,70.-TL den 20 gün süre ile,
-01.01.2007-31.01.2007 tarihleri arasında günlüğü 18,75.-TL den 25 gün süre ile,
-01.02.2007-28.02.2007 tarihleri arasında günlüğü 18,75.-TL den 25 gün süre ile,
-01.03.2007-31.03.2007 tarihleri arasında günlüğü 18,75.-TL den 25 gün süre ile,
-01.04.2007-30.04.2007 tarihleri arasında günlüğü 18,75.-TL den 20 gün süre ile,
-01.05.2007-31.05.2007 tarihleri arasında günlüğü 18,75.-TL den 25 gün süre ile,
-01.06.2007-19.06.2007 tarihleri arasında günlüğü 18,75.-TL den 19 gün süre ile,
-17.09.2007-30.09.2007 tarihleri arasında günlüğü 19,50.-TL den 14 gün süre ile,
-01.10.2007-31.10.2007 tarihleri arasında günlüğü 19,50.-TL den 18 gün süre ile,
-01.11.2007-30.11.2007 tarihleri arasında günlüğü 19,50.-TL den 18 gün süre ile,
-01.12.2007-31.12.2007 tarihleri arasında günlüğü 19,50.-TL den 18 gün süre ile,
-01.01.2008-31.01.2008 tarihleri arasında günlüğü 20,28.-TL den 18 gün süre ile,
-01.02.2008-29.02.2008 tarihleri arasında günlüğü 20,28.-TL den 18 gün süre ile,
-01.03.2008-31.03.2008 tarihleri arasında günlüğü 20,28.-TL den 29 gün süre ile,
-01.04.2008-30.04.2008 tarihleri arasında günlüğü 20,28.-TL den 30 gün süre ile,
-01.05.2008-31.05.2008 tarihleri arasında günlüğü 20,28.-TL den 30 gün süre ile,
-01.06.2008-13.06.2008 tarihleri arasında günlüğü 20,28.-TL den 13 gün süre ile,
-08.09.2008-30.09.2008 tarihleri arasında günlüğü 21,29.-TL den 23 gün süre ile,
-01.10.2008-31.10.2008 tarihleri arasında günlüğü 21,29.-TL den 30 gün süre ile,
-01.11.2008-30.11.2008 tarihleri arasında günlüğü 21,29.-TL den 2 gün süre ile,
-01.02.2009-28.02.2009 tarihleri arasında günlüğü 22,20.-TL den 20 gün süre ile,
-01.03.2009-31.03.2009 tarihleri arasında günlüğü 22,20.-TL den 26 gün süre ile,
-01.04.2009-30.04.2009 tarihleri arasında günlüğü 22,20.-TL den 30 gün süre ile,
-01.05.2009-31.05.2009 tarihleri arasında günlüğü 22,20.-TL den 30 gün süre ile,
-01.06.2009-12.06.2009 tarihleri arasında günlüğü 22,20.-TL den 12 gün süre ile çalıştığının tespitine, fazlaya dair istemin reddine karar verilmiştir.

IV.İSTİNAF

A.İstinaf Yoluna Başvuranlar

İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... Bakanlığı vekili ve fer'i müdahil SGK vekili tarafından istinaf yoluna başvurulmuştur.

B.İstinaf Sebepleri:
Davalı ... Bakanlığı Vekilinin İstinaf Sebepleri

Davalı ... Bakanlığı vekili istinaf dilekçesinde; hak düşürücü sürenin geçtiğini, çalışmanın kesintili olduğunu belirterek, kararın kaldırılmasını talep etmiştir.

Fer'i Müdahil SGK Vekilinin İstinaf Sebepleri

Fer'i müdahil SGK vekili istinaf dilekçesinde; bilirkişi raporuna itirazların dikkate alınmadığını, işyerinin yasa kapsamında olup olmadığının araştırılmadığını, 5 yıllık hak düşürücü sürenin geçtiğini, fiili çalışma olgusunun ispatlanamadığını, tanıkların davacının çalışmasına ilişkin net beyanlarının olmadığını, feri müdahil kurum aleyhinde hüküm kurulmaması gerektiğini belirterek, kararın kaldırılmasını istemiştir.

C.Gerekçe ve Sonuç

Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; dinlenen tanıkların bordrolu tanıklar olduğu, davacının talep ettiği tarihler itibariyle tanıkların davalı işyerinde çalıştıkları ve davacının çalışmasını doğruladıkları, mahkemece verilen karar ve gerekçesinin yerinde olduğu, davacının davalı işyerinden bildirimlerinin olması nedeniyle hak düşürücü sürenin dolmadığı gerekçeleriyle, istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.

V.TEMYİZ

A. Temyiz Yoluna Başvuranlar

Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... Bakanlığı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri

Davalı ... Bakanlığı vekili; istinaf sebepleri doğrultusunda hükmün temyiz incelemesi sonucu bozulmasını istemiştir.

C.Gerekçe

Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme

Uyuşmazlık; davacının davalı Bakanlığa bağlı Esenler Atatürk İlköğretim Okulu nezdinde hizmet akdine dayalı olarak Eylül/2005 - Haziran/2009 tarihleri arasında çalıştığının tespitine ilişkindir.

İlgili Hukuk

Hizmet tespitine ilişkin talebin yasal dayanağı 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun geçiş hükümlerini içeren Geçici 7. maddesi gereğince 506 sayılı Kanun'un 79/10 uncu ve 5510 sayılı Kanun'un 86/9 uncu maddeleri olup Anayasal haklar arasında yer alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesindeki etkisi gözetildiğinde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin bu tür davalar kamu düzeni ile ilgili olduğundan özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunludur. Bu bağlamda, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip gerek görüldüğünde kendiliğinden araştırma yapılarak delil toplanabileceği açıktır.
Öte yandan 506 sayılı Kanun'un 79/10 uncu maddesi hükmüne göre; Kuruma bildirilmeyen hizmetlerin sigortalı hizmet olarak değerlendirilmesine ilişkin davanın, tespiti istenen hizmetin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde açılması gerekir. Bu yönde, anılan madde hükmünde yer alan hak düşürücü süre; yönetmelikle tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalışmaları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar için geçerlidir. Bir başka anlatımla; sigortalıya ilişkin olarak işe giriş bildirgesi, dönem bordrosu gibi yönetmelikte belirtilen belgelerin Kuruma verilmesi ya da çalışmaların Kurumca tespit edilmesi halinde; Kurumca öğrenilen ve sonrasında kesintisiz biçimde devam eden çalışmalar bakımından hak düşürücü sürenin geçtiğinden söz edilemez. Ne var ki; sigortalının Kuruma bildiriminin işe giriş tarihinden sonra yapılması, bir başka ifade ile sigortalının hizmet süresinin başlangıçtaki bir bölümünün Kuruma bildirilmeyerek sonrasının bildirilmesi ve Kuruma bildirimin yapıldığı tarihten önceki çalışmaların, bildirgelerin verildiği tarihide kapsar biçimde kesintisiz devam etmiş olması halinde, Kuruma bildirilmeyen çalışma süresi yönünden hak düşürücü sürenin hesaplanmasında; bildirim dışı tutulan sürenin sonu değil, kesintisiz olarak geçen çalışmaların sona erdiği yılın sonu başlangıç alınmalıdır.

Değerlendirme

Dosyadaki yazılara, toplanan delillere ve hükmün dayandığı gerektirici sebeplere göre davalı ... Bakanlığı vekilinin sair temyiz itirazlarının reddi gerekir.
İnceleme konusu eldeki davada, davacı Eylül/2005 - Haziran/2009 yılları arasında çalıştığının tespitini istemiş; mahkemece davanın kısmen kabulü ile yazılı şekilde karar verilmiş ise de, hüküm eksik inceleme ve hatalı değerlendirmeye dayalıdır.
Somut olayda, davanın 14.04.2017 tarihinde açıldığı, davacı adına ilk işe giriş bildirgesinin 25.10.2005 tarihinde verildiği, 25.10.2005 öncesi işveren tarafından herhangi bir bildirimde bulunulmadığı gözetildiğinde, kabul kararı verilen 12.09.2005 - 25.10.2005 öncesi dönemin hak düşürücü süreye uğradığı belirgin olup, anılan dönem yönünden davanın reddine karar verilmesi gerekirken, kabulüne karar verilmesi isabetsiz olmuştur.

VI. KARAR

Açıklanan sebeplerle,
Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
01.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.