Emekli aylığını veya dul aylığını 3 aylık peşin alan kişiler aynı ay içerisinde vefat ederse SGK aylıkları geri ister mi?

Detaylar/Değerlendirmeler:
657 sayılı Kanunun 164 üncü maddesi aylığın ödeme zamanı ve esaslarını belirlemiştir. Bu maddede yer alan hükme göre, memurlara görev aylıkları her ayın başında (her ayın 15'inde) peşin ödenmekte, emekliye ayrılma ve ölüm hallerinde o aya ait peşin ödenen aylıklar geri alınmamaktadır.
5434 sayılı Kanunun 122 nci maddesi de emekli statüde olanların peşin ödenen aylıkları ile ilgili hüküm içermektedir. Bu madde hükmüne göre de 5434 sayılı Kanuna göre bağlanan emekli, dul ve yetim aylıklarının her ayın başında peşin ödeneceği, peşin ödenen aylıklarında ölüm halinde geri alınmayacağı anlaşılmaktadır.

1 Ekim 2008 tarihinden önce memur statüsünde olanlara bağlanmış olan aylıklarda ve dul ve yetim aylığı bağlanmış olanlarda aylıkların 3'er aylık olarak peşin ödeme sistemi bulunmakta idi. Bu sistemden yararlananlar halen bu şekilde devam ettirebilmektedirler.

Ancak, 5510 sayılı Kanun 1 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe girmiş ve bu kanunda emekli ve dul ve yetim aylıklarında 3'er aylık ödeme şekli kaldırılmış, 1'er aylık ödeme şekline dönüştürülmüştür.
Dolayısıyla, 1 Ekim 2008 tarihinden önce 3'er aylık olarak aylıklarını alanlar, şayet bu şekilde ödemeden vazgeçip 1'er aylık olarak alma tercihlerinde bulunurlarsa daha sonra 3'er aylık ödeme taleplerinin yerine getirilemeyeceği anlaşılmaktadır.

Görevde iken vefat veya istifa hali:
Görevdeki memurlar görev maaşlarını her ayın 15 inde almaktadırlar. Bu tutar ayın 15 ila bir sonraki ayın 14 ü arasını kapsamaktadır. Bu maaşı aldıktan sonra emeklilik veya vefat halinde vefat tarihinden sonraki günlere tekabül eden görev aylıkları geri alınmamaktadır. ANCAK, istifa edilmesi halinde tahsil edilmektedir.

Emekli aylığını alan kişinin vefat hali:
Emekli aylığını 3'er aylık dönemler halinde almakta iken vefat etme halinde, ister 3 aylığını peşin aldıktan 1 gün sonra, ister 2 ay sonra vefat etsin, alınan aylıklar geri tahsil edilmemesi gerekir. Sadece, aylık içerisinde sayılmayan makam, temsil veya görev tazminatları, ek ödeme, ilave ödeme gibi farklı ödeme türleri varsa onlar diğer hak sahiplerinden tahsil edilmesi gerekir. Zira peşin ödeme şeklinin "aylık" kavramı ile sınırlı olduğunu değerlendirmekteyiz.

ÖRNEK: OCAK, ŞUBAT ve MART aylarını kapsayan aylıklarını 2 OCAK itibariyle alan bir emekli 7 OCAK itibariyle vefat etmiş olsun. Bu kişinin eşine de 1 ŞUBAT itibariyle dul aylığı bağlanmış olsun. Bu durumda ŞUBAT ve MART aylıkları da dahil olmak üzere borç çıkarılma olayı olmamaktadır. Sadece bu kişi şayet makam tazminatlı bir görevi varsa bu görevinden dolayı ayrıca ödenen makam tazminatına ait tutarlardan ve ilave ödeme, ek ödeme gibi tutarlarının ŞUBAT, MART aylarına tekabül eden kısmının geri alınabileceğini değerlendirmekteyiz.

Dul veya Yetim aylığı alan kişilerin vefatı hali:
Yukarıda açıkladığımız aynı işlemler dul veya yetim aylığı alan kişilerin vefatı halinde de geçerli olmaktadır. Yani, OCAK ayında dul maaşını alan bir kişi aynı ay içerisinde vefat etmiş olsa dahi geride kalanlara bağlanacak olan yetim aylıklarından tahsil edilmez. Ancak, aylıklar geri alınmamakla birlikte, sadece kendisinden aylık bağlanmış kişinin makam tazminatlı görevleri varsa buna tekabül eden tutarlar ile ilave ödeme, ek ödeme gibi tutarlar geri alınması gerektiği anlaşılmaktadır. Zira, makam tazminatı, ilave/ek ödeme gibi tutarların emekli aylığı kavramı içerisine girmediği, ilave bir ödeme şekli olduğunu değerlendirmekteyiz.

5510 sayılı Kanun kapsamında durum nasıldır?
1 Ekim 2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanunla emekli veya hak sahiplerine ödenecek olan aylıklarda 3 aylık ödeme sisteminden vazgeçilmiştir. 5510 sayılı Kanun Madde 55 hükmü gereği, sigortalıya veya hak sahiplerine bağlanan gelir veya aylıklar, her ay peşin olarak ödenmekte ve gelir ve aylıkların ödeme dönemleri, ödeme tarihleri, ödeme şekli ve ödeme merkezlerinin belirlenme yetkisi de Sosyal Güvenlik Kurumunda olmaktadır. Dolayısıyla vefat hallerinde geri alınması gereken veya gerekmeyen duruma konu olacak aylara ait tutarlar bulunmaz.
Ayrıca, 5434 kapsamında olanlardan aylıklarını 3'er aylık peşin olarak almakta iken 1 aylık ödeme almak şeklinde talepte bulunanların bu kararları kesin olup, daha sonra 3'er aylık alma talepleri yerine getirilmemektedir.

Sonuç bağlamında:
Emeklilik aylıkları ile dul ve yetim aylıkları peşin ödeme şeklindedir. Peşin ödenen aylıkların da geri alınmayacağına dair hem 5434 sayılı Kanunda hem 5510 sayılı Kanun hem de Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde hükümler bulunmaktadır.