Kontrol muayenesi nedir, kimleri kapsar?

Detaylar/Değerlendirmeler:
5510 sayılı Kanunun "Kontrol muayenesi" başlıklı 94 üncü maddesinde kontrol muayenesinin kapsamı belirlenmiştir. Bu madde hükmü ilk defa 5510 sayılı Kanunla memurlar için ilk defa getirilen bir uygulama olmaktadır.

Madde 94 hükmü şu şekildedir:
"Kurum yürütülen soruşturma kapsamıyla sınırlı olmak üzere;
a) Sağlık hizmeti alan genel sağlık sigortalısından veya bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerden, sağlık hizmetinin gerçekten alınıp alınmadığını,
b) Sigortalının, isteğe bağlı sigortalının veya bunların hak sahiplerinin malullük, iş göremezlik raporlarında belirtilen rahatsızlıklarının mevcut olup olmadığını,
tespit amacıyla kontrol muayenesi ve tetkik yaptırılmasını talep edebilir.
Malüllük, vazife malullüğü aylığı veya sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılar, malullük durumlarında artma veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç olduğunu ileri sürerek aylık ve gelirlerinde değişiklik yapılmasını isteyebilecekleri gibi; Kurum da harp malullüğü, vazife malullüğü, malullük aylığı veya sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılar ile aylık veya gelir bağlanan ve çalışma gücünün en az %60'ını yitiren malül çocukların kontrol muayenesine tabi tutulmasını talep edebilir.
.."
HÜKMÜN YORUMU:
Kontrol muayenesi, özetle malullük durumlarında artma, azalma gibi durumların takip edilmesi işlemidir.

Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliği hükümlerine göre de 5434 sayılı Kanuna tabi memurlardan göreve girdikten sonra çalışma gücü kaybı oranları dikkate alınarak aylık bağlananlar hakkında da kontrol muayenesi yapılmaktadır.

Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliğinin 15 inci maddesine göre 5434 sayılı Kanuna tabi olmakla birlikte 5510 sayılı Kanunun geçici 4 üncü maddesinin altıncı fıkrasına göre çalışma gücü kaybı oranı tespiti sonucu işlem yapılanlarda kontrol muayenesine tabi tutulmaktadırlar. Yani, göreve girdikten sonra çalışma gücü kaybı oranlarına göre yaşlılık aylığı bağlananlar için de bu işlem geçerli olmaktadır.
Bu bağlamda, 5510 sayılı Kanunun geçici 4 üncü maddesinin 6 ncı fıkrasında yer alan; "Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak çalışmaya başlamış olup, çalışmaya başlamadan önce ilgili mevzuatına göre alınmış ve en az % 40 oranında engelli olduklarını gösterir sağlık kurulu raporu bulunanlar ile en az % 40 oranında doğuştan engelli olduklarını belgeleyenlerden aylık talep tarihinde bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olanlara; en az 5400 gün uzun vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş ya da emekli keseneği ödenmiş olması kaydıyla, istekleri halinde bu madde hükümleri esas alınarak yaşlılık aylığı bağlanır. Ancak çalışmaya başladıktan sonra, Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
a) % 50 ila % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 5760,
b) % 40 ila % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 6480,
gün uzun vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması kaydıyla, haklarında bu fıkra hükümleri uygulanır." hükmü uygulanmak suretiyle yaşlılık aylığı bağlananlar için de kontrol muayenesi geçerli olmaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumunca hazırlanan ve 28/09/2021 tarihli ve 31612 sayılı Resmi Gazete yayımlanan Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliğinin 15 inci maddesinde;
"Kontrol muayenesi ve değerlendirme
MADDE 15 - (1) Kanunun; 25 inci maddesinin birinci fıkrasına göre malul sayılanlar ile 28 inci maddesinin beşinci veya geçici 4 üncü maddesinin altıncı fıkralarına göre çalışma gücü kaybı oranı ve 28 inci maddenin sekizinci fıkrasına göre ağır engellilik tespiti yapılanlar;
a) Kurumca yürütülen soruşturma nedeniyle,
b) Maluliyete ilişkin Kurumca verilen karar gereği,
c) Malullük, vazife malullüğü aylığı bağlanmış sigortalıların, malullük durumlarında artma veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç olduklarına ilişkin talepleri halinde,
ç) İhbar ve şikayet halinde,
kontrol muayenesine tabi tutulabilir.
(2) Kontrol muayenesine ilişkin değerlendirme Kurum Sağlık Kurulunca yapılır.
(3) Kontrol muayenesine istinaden yapılan değerlendirme sonucu gerekli görülen hallerde yeniden kontrol muayenesi istenebilir.
(4) Kontrol muayenesi değerlendirmeleri ilk maluliyet kararına esas mevzuat hükümleri çerçevesinde yapılır.
(5) Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca kontrol muayenesi kararı verilmesi halinde bu kontrol muayenesine ilişkin değerlendirme Kurum Sağlık Kurulunca yapılır."

Hükmü gereği, 5434 e tabi yanı 5510 sayılı Kanunun Geçici 4 üncü maddesine tabi olup, çalışma gücü kaybı oranları esas alınarak yaşlılık aylığı bağlanmış olanlar da kontrol muayenesine tabi tutulmaktadırlar.

Sonuç değerlendirmemiz:
5434 sayılı Kanun Madde 39/j hükmü, göreve engellilik mevzuatına uygun olarak göreve girenlerin 15 tam hizmet yılları olduğunda engelliliklerinden dolayı emekli aylığı bağlanması şeklini belirler. Bu hüküm ve 5434 sayılı Kanunun diğer hükümlerinde (engellilikten nedeniyle emekliliklerinden dolayı) kontrol muayenesi yapılmasına dair hüküm bulunmamaktadır.

Bu nedenle, 5434 sayılı Kanun Madde 39/j hükmünden yararlanılarak engellilik mevzuatına tabi olarak en az % 40 oranında raporla birlikte göreve başlayıp, bu hükümden yararlanmak suretiyle emekli olanlar için kontrol muayenesi işleminin yapılmaması gerektiğini,

Ancak, memurlardan 5434'e tabi olmakla birlikte, yine 5434'e tabi memurlar için de uygulanan çalışma gücü kaybı oranlarının esas alınarak yaşlılık aylığı bağlanması halinde yukarıda belirttiğimiz Yönetmelik gereği kontrol muayenesi işleminin SGK tarafından istenilmesi halinde yapılabileceğini, değerlendirmekteyiz.