İşçilerin zabıta teşkilatında görevlendirilmesi mümkün mü?

Anayasanın 128'inci maddesinin birinci fıkrasına göre; Devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür.

Örneğin; belediyelerin sunmuş olduğu itfaiye ve zabıta hizmetlerinin de bu nitelikte olduğu izahtan varestedir. 2019/27 Esas, 2019/56 Karar sayılı ve 26.06.2019 tarihli Anayasa Mahkemesi Kararı'nda; genel idare esaslarına göre yürütülmesi gereken asli ve sürekli bir görev niteliği taşıyan itfaiye hizmetinin, Anayasa'nın 128. Maddesi uyarınca kamu görevlileri eliyle yürütülmesinin zorunlu olduğu, devletin söz konusu görevi ifa ederken anılan kamu hizmetini kamu görevlisi olmayan kişilere gördürmesine yol açacak düzenleme yapmasının mümkün bulunmadığı ifade edilmiştir.

Belediye Zabıta Yönetmeliği hükümlerine göre; belediye tarafından, atama yapılacak kadro unvan ve sayıları için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından izin alınır. Belediyeler, Yönetmelik eki Ek-4 Atama İzin Formunu ve Ek-5 Personel Gider Oranı Cetvelini doldurarak izin talebinde bulunur. İzin verilmeyen kadrolar için duyuru ve sınav yapılamaz. Belediye, atama yapılacak boş zabıta memuru kadro sayıları ile bu kadroların sınıf ve derecelerini; sıralamaya esas olacak KPSS puan türü ile asgari puanı; başvuru tarihleri ile başvuru yöntemini; başvuru yapacak adayda aranılacak nitelikler ile istenilen belgeleri; yapılacak sınavın yeri, zamanı, türü, sınav konuları ve değerlendirme yöntemi ile gerekli görülen diğer hususları son başvuru tarihinden en az 30 gün önce Resmi Gazete ile belediyenin ve Cumhurbaşkanınca belirlenen kurumun internet adreslerinde duyurur. Ayrıca, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü kurumsal internet adresinde de son başvuru tarihinden en az 30 gün önce duyuru yapılır. Sınava katılmak isteyenlerin, sınava son başvuru tarihi itibariyle; 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinde belirtilen genel şartları taşımaları, en az lise veya dengi okul mezunu olmaları, tartılma ve ölçülme aç karnına, soyunuk ve çıplak ayakla olmak kaydıyla erkeklerde en az 1.67 metre, kadınlarda en az 1.60 metre boyunda olmak ve boyun 1 metreden fazla olan kısmı ile kilosu arasında (+,-) 10 kilogramdan fazla fark olmaması, sınavın yapıldığı tarihte 30 yaşını doldurmamış olmaları, geçerlilik süresi dolmamış KPSS puan türünden, sınav duyurusunda belirtilmiş olan asgari puanı almış olmaları gerekir (Madde 13-13/A). Zorunlu hallerde, belediye memurlarından ihtiyacı karşılayacak sayıda personel zabıta biriminin sadece büro hizmetlerinde geçici olarak görevlendirilebilir. Geçici görev süresi bir yıl içinde altı ayı geçemez (Madde 41).

Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü'nün görüş yazısında (T: 07.06.2024, S: 9673203); zabıta memuru kadrolarının belediyenin diğer kadrolarından farklı olarak özel bir kariyer sistemine sahiptir. Bu kadrolara ilk defa alım usulü ayrı hükümlere tabi tutulmuş olup ihtiyaçların karşılanması amacıyla diğer kadrolardan zabıta memuru kadrolarına atama da gerekli şartları taşıyanlar arasından sınavla yapılmaktadır. Belediye memurlarından ihtiyacı karşılayacak sayıda personel zabıta biriminin sadece büro hizmetlerinde geçici olarak görevlendirilebilecektir. Ayrıca, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğünün 24.3.2020 tarihli ve 72693546-045.02-E.650029 sayılı görüş yazısında, mezkür Yönetmelik ile belediye zabıta teşkilatının, personelin göreve "zabıta memuru" olarak başladığı, belirli bir hizmet süresi ile mevzuatla aranan diğer şartların taşınması sonrası, görevde yükselme sınavı ile üst görevlere atanılan bir "meslek" olarak düzenlendiği vurgulanmış olup belediyelerdeki diğer memur kadrolarında görev yapanların ise mevzuatla aranan eğitim, yaş, fiziksel özellikler, yazılı ve sözlü sınavda başarılı olma ve benzeri şartları taşımaları kaydıyla zabıta memuru olarak atanmalarının mümkün bulunduğu belirtilmiştir.

Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü'nün görüş yazısında (T: 12.10.2020, S: 83683335); zabıta destek hizmetlerinin, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı kapsamında belediyeniz Personel Anonim Şirketine doğrudan hizmet alımı yöntemiyle gördürülebileceği, ancak Belediye Zabıta Yönetmeliği ve diğer mevzuat hükümleri uyarınca zabıtaya verilen yetki ve sorumlulukların Yönetmelikte sayılan zabıta personeli tarafından kullanılabileceği, öte yandan, söz konusu mevzuat hükümleri ve yetkili merciler tarafından zabıtaya verilen görevlerin doğrudan hizmet alımı yoluyla belediyeniz Personel Anonim Şirketine gördürülmesinin mümkün olmadığı değerlendirilmektedir.

Sonuç olarak; Anayasanın 128'inci maddesine göre, genel idare esaslarına göre yürütülmesi gereken asli ve sürekli bir görev niteliği taşıyan zabıta hizmetinin, ilgili yönetmeliğe göre temin edilen kişiler tarafından yürütülmesi gerekmektedir. Atama, mesleğe kabul, görevde yükselme gibi hususların ayrıca yönetmelikle düzenlendiği zabıta hizmetlerinde bu durum aynen geçerli olup bu hizmetlerin dışardan hizmet alımı suretiyle gerçekleştirilmesi mümkün bulunmamaktadır. Zabıta biriminde; kendi yönetmeliği gereğince mesleğe kabul edilen; asli görevi olarak bu hizmetleri sürekli yürütmekle görevlendirilen personel istihdam edilmelidir. Bunun haricinde; belediyenin kendi şirketinde istihdam ettiği; asli görevi zabıta hizmetleri olmayan ve öngörülen şartlara tabi tutulmamış personeli hizmet alımı suretiyle zabıta personeli olarak görevlendirebilmesi mümkün olmadığı gibi, idari kolluk yetkilerinin kullanılmasında sıkıntılara yol açacaktır (örneğin; bu personelin ceza tutanağı düzenlemesinin hukuksuz olması gibi).

Aynı minvalde Sayıştay Denetim Raporlarında çok sayıda bulgu bulunmaktadır.

Yeri gelmişken şu hususu da vurgulamak gerekir. Zabıta kıyafetinin zabıta memurları dışında giyilmesi 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun "özel işaret ve kıyafetleri usulsüz kullanma" başlıklı 264'üncü maddesi gereği işlem gerektirir.

" (1) Bir rütbe veya kamu görevinin veya mesleğin, resmi elbisesini yetkisi olmaksızın alenen ve başkalarını yanıltacak şekilde giyen veya hakkı olmayan nişan veya madalyaları takan kimseye 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası verilir.

(2) Elbisenin sağlayacağı kolaylık ve olanaklardan yararlanarak bir suç işlenirse, yalnız bu fiilden ötürü yukarıdaki fıkrada belirtilen cezalar 1/3 oranında artırılarak hükmolunur."