Memurların Silah Altına Alınmaları Durumunun Analizi

657 sayılı Kanunun "silah altına alınma" başlıklı 81'inci maddesine göre; hazarda ve seferde muvazzaflık hizmeti dışında silah altına alınan Devlet memurları, silah altında bulundukları sürece izinli sayılırlar.

657 sayılı Kanunun "terhis edilenlerin görevlerine dönmeleri" başlıklı 82'nci maddesine göre; hazarda eğitim ve manevra maksadıyla veya seferde muvazzaflık hizmeti dışında silah altına alınan memurların terhislerinden sonra görevlerine başlamaları, 62 ve 63'üncü maddelerin yer değiştirme suretiyle atamaya ilişkin hükümlerine tabidir.

657 sayılı Kanunun "muvazzaf askerliğe ayrılan memurların terhislerinde göreve başlatılmaları ile muvazzaf askerlikte geçen sürelerin kademe ve derece intibaklarında değerlendirilmesi" başlıklı 83'üncü maddesine göre; Devlet memuru iken muvazzaf askerlik hizmetini yapmak üzere silah altına alınanlardan askerlik görevini tamamlayıp memuriyete dönmek isteyenler, terhis tarihinden itibaren 30 gün içinde kurumlarına başvurmak ve kurumları da başvurma tarihinden itibaren azami 30 gün içinde ilgilileri göreve başlatmak zorundadırlar. Bunların muvazzaf askerlikte geçen süreleri muvazzaf askerliğe ayrıldıkları sırada iktisap etmiş oldukları derecede kademe ilerlemesi yapılmak suretiyle değerlendirilir. Bu gibilerin muvazzaf askerliğe ayrılmadan önce işgal ettikleri kadroda kazandıkları kademe ilerlemeleri ayrıca göz önünde bulundurulur. Askerlik öncesi kademe ilerlemeleri ile askerlikte geçen süre toplamının 3 yılı aşan kısmı usulü dairesinde üst dereceye terfi ettikleri zaman bu derecede kademe ilerlemesi yapılmak suretiyle değerlendirilir.

657 sayılı Kanunun "muvazzaf askerliğini yaptıktan sonra Devlet memurluğuna girenlerin kademe intibakları" başlıklı 84'üncü maddesine göre; muvazzaf askerlik görevini yaptıktan sonra Devlet memurluğuna atananlar adaylık esaslarına tabi olurlar ve muvazzaf askerlikte geçen süreleri asaletlerinin tasdikinden sonra kademe ilerlemesi yapılmak ve sınav veya seçmeye tabi tutulmak suretiyle derece yükseltilmesinde de değerlendirilir.

657 sayılı Kanunun "seferde veya talim ve manevra için hazarda silah altına alınanların askerlik sürelerinin kademe ve derece intibakları" başlıklı 85'inci maddesine göre; Devlet memurlarından muvazzaflık hizmeti dışında talim ve manevra maksadıyla veya seferde silah altına alınanların kademe ilerlemeleri devam eder. Bu süre içinde derece yükselmesi gerektiğinde terhislerinden sonra açık kadro bulunması ve sınav veya seçmede başarı göstermeleri şartıyla silah altında geçen süreleri yükselecekleri üst derecenin kademelerinde dikkate alınır.

7179 sayılı Askeralma Kanunu'nun "silahaltına alınan Devlet memurları ve işçiler" başlıklı 53'üncü maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre; Devlet memuru olan yedek personel silahaltına alındığında silahaltında bulunduğu sürece 657 sayılı Kanun gereğince izinli sayılır. Seferberlik ve savaş hali sona erdiğinde, bu personel barış zamanında görev yaptığı memuriyetin eşiti olan memuriyete geri döner. Barış zamanında seferberlik tatbikatları ve ferdi seferberlik eğitimlerine katılıp terhis edilen Devlet memurları atanmış olduğu memuriyete geri döner.

Kelime anlamı ile "hazar" barış, "sefer" genellikle ülke dışına yapılan askeri harekat, savaş için yapılan yolculuk, savaş, "muvazzaf" bir görev ve hizmetle yükümlü olan (kimse) anlamlarına gelir.

7179 sayılı Askeralma Kanunu'nun 3'üncü maddesine göre "muvazzaf"; askerlik hizmetini yerine getirmek üzere silahaltına alınanları olarak tarif edilmiştir.

657/81'e göre; devlet memurlarının barışta ve savaşta zorunlu askerlik hizmeti dışında silahaltına alınmaları halinde bu durumda bulundukları sürece izinli sayılacaklardır.

Devlet memuru iken muvazzaf askerlik hizmetini yapmak üzere silahaltına alınanlardan askerlik görevini tamamlayıp memuriyete dönmek isteyenler; terhis tarihinden itibaren 30 gün içinde kurumlarına başvurmak, kurumları da başvurma tarihinden itibaren azami 30 gün içinde ilgilileri göreve başlatmak zorundadırlar. Bunların muvazzaf askerlikte geçen süreleri muvazzaf askerliğe ayrıldıkları sırada iktisap etmiş oldukları derecede kademe ilerlemesi yapılmak suretiyle değerlendirilir. Er ve erbaş olarak askerliğini uzun süre yapanlardan 3 aya kadar hava değişimi alanların, kısa dönem askere alınanlardan da 45 güne kadar hava değişimi alanların bu süreleri askerlik hizmet süresinden sayılır, bu süreleri aşan hava değişimleri ise askerlik hizmet süresinden sayılmaz. Bu gibilerin muvazzaf askerliğe ayrılmadan önce işgal ettikleri kadroda kazandıkları kademe ilerlemeleri ayrıca göz önünde bulundurulur. Askerlik öncesi kademe ilerlemeleri ile askerlikte geçen süre toplamının 3 yılı aşan kısmı usulü dairesinde üst dereceye terfi ettikleri zaman bu derecede kademe ilerlemesi yapılmak suretiyle değerlendirilir.

Muvazzaf askerlik görevini yaptıktan sonra Devlet memurluğuna atananlar; adaylık esaslarına tabi olurlar. Muvazzaf askerlikte geçen süreleri asaletlerinin tasdikinden sonra kademe ilerlemesi yapılmak ve sınav veya seçmeye tabi tutulmak suretiyle derece yükseltilmesinde de değerlendirilir.

Devlet memurlarından muvazzaflık hizmeti dışında talim ve manevra maksadıyla veya seferde silahaltına alınanların kademe ilerlemeleri devam eder. Bu süre içinde derece yükselmesi gerektiğinde terhislerinden sonra açık kadro bulunması ve sınav veya seçmede başarı göstermeleri şartıyla silahaltında geçen süreleri yükselecekleri üst derecenin kademelerinde dikkate alınır.

Mülga DPB görüşünde (T: 19.01.2011, S: 160); askerlik sebebiyle aylıksız izin alan ancak bu süre içerisinde askere gitmeyen memurun ilişiğinin kesildiği tarihi takip eden onuncu günden itibaren memuriyetten çekilmiş sayıldığı mütalaa edilmiştir.

Mülga DPB görüşünde (T: 03.03.1999, Bülten: 16, Sayfa: 15); askerlikten terhis olan memurun 657 sayılı Kanunun 83'üncü maddesine göre terhis tarihi günü göreve başlatılamayacağı, terhis tarihinden itibaren otuz gün içinde başlatılması gerektiği mütalaa edilmiştir.

Sayıştay Birinci Dairesinin kararında (T: 26.09.2002, K: 7476); bedelli askerlik hizmetinden yararlanan personele ücretsiz izinli olmaları gereken dönemde maaş ödenmesinin, 657 sayılı Kanunun 81'inci maddesindeki silahaltına alınan devlet memurları silahaltında bulundukları sürece izinli sayılır hükmüne aykırı olması dolayısıyla fazla ödemenin sorumlulara ödettirilmesi yönünde hüküm verilmiştir.

Danıştay Onikinci Dairenin kararında (T: 09.05.2008, E: 2006/5345, K: 2008/2776); memur olan davacının askere sevkini sağlamak amacından bahisle askerlik şubesinin yazısına dayanılarak ilişiğinin kesilemeyeceği yönünde hüküm tesis ettirilmiştir.

Danıştay Beşinci Daire kararında (T: 30.05.1984, E: 1981/773, K: 1984/2510); kurumda davacının durumuna uygun kadro bulunduğu halde askerlik dönüşü göreve alınmamasında yasaya uyarlık bulunmadığı yönünde hüküm kurulmuştur.