15 yıl hizmeti olmayan memur zorunlu emeklilikte hangi işleme tabi tutulur?

Soru: https://www.memurlar.net/haber/1125017/ adresimizde yapmış olduğumuz değerlendirmelerimize "01. 01.1960 doğum tarihli bir kişi yaş haddinden emekliliğe sevk edilir mi. Hizmet 13 yıl. Edildiyse nasıl bir yol izlenmeli. Maaş baglanmadı.15 yıl dolmadı diye." şeklindeki ziyaretçi sorusuna konu değerlendirmelerimiz.

Detaylar/Değerlendirmeler:

Toptan ödeme işlemini özetle, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından kişilere herhangi bir işlem yapılamaması, yani aylık bağlanamaması hallerinde ortaya çıkan ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirli bir miktarda (kişilerden Sosyal Güvenlik Kurumuna gönderilen prim tutarları ile orantılı olarak) kişilere ödeme yaparak memurların yapmış oldukları hizmetlerin ortadan kaldırılması işlemi olarak ifade edilebiliriz.

Memurların çalışabilecekleri azami yaş şartları:

5434 sayılı Kanun Madde 40 hükmü, hem 5434, hem de 5510 kapsamında görev yapan memurların azami çalışabilecekleri yaş hadlerini belirlemiş, bu maddede istisnalar hariç genel olarak memurların görevleriyle ilişiklerinin kesilmesi gereken yaş haddinin 65 yaşını doldurdukları tarih olduğu belirlenmiştir.

Memurların emeklilik şartları:
8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışma hayatına başlamış olanlardan kadın 20, erkek 25 yıl hizmet toplamı olduğunda, bu tarihten sonra çalışma hayatına başlamış olanlar için ise kadın ve erkek 25 hizmet toplamına ve kadın ise 58, erkek ise 60 yaşının dolumu şartına bağlı olmaktadır.
Ayrıca, gerek 1 Ekim 2008 tarihinden önce 5434 kapsamında, gerekse bu tarihten sonra 5510 kapsamında memur olanlar kadın ve erkek 15 tam hizmet yılları olduktan sonra 61 yaşlarını doldurduklarında da emekli aylığı bağlanmasına hak kazanmaktadırlar.
Ancak, hizmet şartını taşımadan aşağıda belirttiğimiz şekilde memurluk hizmetleri sona erenlere ise toptan ödeme işlemi gerçekleştirilmektedir.

5434 e tabi olanlar için toptan ödeme işlemleri yoğun olarak;
- Hizmet süreleri emekli aylığı bağlanmasına yetmeyen ve zorunlu çalışma yaşını dolduranlara yapılır. Bu gruba genel olarak 65 yaşını doldurup en az 15 yıl hizmet süresi olmayanlar girmektedir.
- Malul olup da, malul aylığı bağlanmasına yetecek hizmet süresi (bu süre en az 10 yıl olmaktadır) bulunmayanlara yapılır.
Ayrıca, yine toptan ödeme yapılma hallerinde;
- Subay ve askeri memurlarla, gedikli subay ve gedikli erbaşların ahlak noktasından hüküm ile veya yetersizlik veya disiplin sebeplerinden dolayı sicilleri üzerine veyahut askeri mahkemelerce verilecek kararlar üzerine kurumlarınca resen emekliye sevk edilip de hizmet yılları en az 25 yıl olmayanlara yapılır. Bunlardan hariç olarak yine ahlak ve yetersizlik sebeplerinden dolayı yönetmeliğine göre sicilleri üzerine kurumlarınca resen emekliye sevk edilip de hizmet yılları yine en az 25 yıl olmayanlara yapılır.
- Vazife malullüğü geçtiğinden aylığı kesilmiş ve emeklilik hakkı tanınan bir vazifeye tayin edilmemiş durumda iken (61) yaşını dolduranlardan; fiili hizmet müddetleri 15 yıldan az olanlara veya yine bu durumda iken ölen ve fiili hizmet müddetleri 15 yıldan az olanların; dul ve yetimlerine yapılır.
- Mahkemece gaipliklerine hükmolunan iştirakçilerden fiili hizmet müddetleri 10 yıldan az olanların; hüküm tarihinden itibaren bir yıl içinde yazı ile Sosyal Güvenlik Kurumuna müracaat eden dul ve yetimlerine yapılır.
5510 a tabi olanlarda toptan ödeme:
İşlem yine aynı olmaktadır, kişiden Sosyal Güvenlik için kesinti yapılan tutarlar talep halinde kişilere iade edilmektedir.
5510'a tabi memurlardan memurluğu bırakanlar isterlerse toptan ödeme kapsamına girerler. Emeklilik yaş şartını dolduran ancak hizmet süresi yetmeyenler toptan ödeme kapsamına girerler.
İstifa eden, müstafi sayılan, malul olup da hizmet süresi yetmeyenler toptan ödeme kapsamına girerler.
Ancak, bu şekilde toptan ödeme hemen yapılmaz, azami emeklilik yaş tarihi ne ise o tarih beklenir ve o tarihte toptan ödeme yapılır. Bu tarih kadın ise 58, erkek ise 60 yaş veya kademelendirilmiş yaşlarda toptan ödeme yapılır.
Hak sahiplerine aylık bağlanacak hizmet süresi yetmiyorsa, hak sahiplerine toptan ödeme yapılır. Bu süre en az 1800 gün yani 5 yıl olmaktadır.

Hesaplama şekli;

5434/Madde 83 hükmü:
"Toptan ödeme, ilgililerin, fiili ve itibari hizmet süreleri ile borçlandıkları hizmet süreleri için ödedikleri paralara tekabül eden süreler toplamının her tam yılı ile, görevlerinden ayrıldıkları tarihteki emekli keseneğine esas aylıklarının iki katının çarpımından oluşan miktarı ifade eder. Hizmet süresi toplamında bulunan yıl kesirleri tama iblağ edilir. Tahakkuk ettirilen toptan ödeme miktarı, bir yıllık hizmet için tahakkuk ettirilecek miktardan az olamaz."

5510/Madde 31 hükmü;
"Herhangi bir nedenle çalıştığı işten ayrılan veya işyerini kapatan ve yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş şartını doldurduğu halde malüllük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalıya, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında ise kendi adına bildirilen, (b) bendi kapsamında ise ödediği malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin her yıla ait tutarı, primin ait olduğu yıldan itibaren yazılı istek tarihine kadar geçen yıllar için, her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek toptan ödeme şeklinde verilir.
Bu Kanuna göre toptan ödeme yapılarak hizmetleri tasfiye edilmiş bulunanlardan, yeniden bu Kanuna tabi olarak malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olanlar, yazılı olarak müracaat etmeleri halinde, aldıkları toptan ödemenin ödeme tarihi ile yazılı istek tarihi arasında geçen yıllar için her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan tutarın ilgiliye tebliğ tarihini takip eden ayın sonuna kadar ödemeleri halinde, bu hizmetler ihya edilerek bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınır."

Genel değerlendirme: Toptan ödeme işlemleri 5434 e tabi olanlar için avantaj, 5510 a tabi olanlar için dezavantajlı bir işlem olarak (ödenen tutarlar, ödeme şartları gibi) görünmektedir. 5434 e tabi olanlarda toptan ödeme hemen yapılmakta ve iki katı olmakta, 5510 a tabi olanlarda ise hemen yapılmamakta genel yaş hadleri (58, 60, 65 gibi) beklenmekte, tutar olarak da her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenmesi beklenmektedir.

NOT:
1- Göreve son hallerinde toptan ödeme yapılmaz, bu durumda kişilerin hizmetleri tutulur, işçilik, esnaflık gibi hizmet yaptıklarında hizmetler bütünleşir.
2- 5510 da toptan ödeme kapsamı 5434 e göre daha geniştir. 5434 de kısıtlama bulunmakla birlikte 5510 da kısıtlama yoktur, yani 5434 de olduğu gibi malullük, yaş haddi, resen veya sicilen gibi şartlar aranmaz, memurun istifa etmesinde dahi hizmet yetmediğinde, ancak yaşı doldurduğunda toptan ödeme talebi bulunmaktadır.
3- Toptan ödeme yapılan hizmetleri ortadan kalkanlar/hak sahipleri belirli şartlar dahilinde şayet isterlerse Sosyal Güvenlik Kurumuna tutar yatırmak suretiyle bu hizmetlerini yine ortaya çıkarabilmektedirler.

Sonuç bağlamında değerlendirmemiz:
Memurların zorunlu çalışma süreleri sona erdiğinde, şayet hizmetleri de aylık bağlanmasına yetmemesi durumunda SGK tarafından kişilere ödeme yapılmakta ve hizmetleri tasfiye edilmektedir.