Boykotlar: Toplumsal değişim mi, Siyasi kutuplaşma mı?

Boykot, tarih boyunca toplumsal ve ekonomik hareketlerin bir aracı olarak kullanılmıştır. Kimi zaman büyük değişimlere yol açarken, kimi zaman etkisiz kalmıştır. Türkiye'de son günlerde gündemi sarsan boykot çağrıları da benzer bir süreçten geçiyor.

CHP Genel Başkanı Özgür Özel'in, taraflı yayın yaptığını düşündüğü medya kuruluşları ve onlarla bağlantılı şirketlere karşı başlattığı boykot çağrısı, siyaset ve ekonomi ekseninde geniş çaplı bir tartışmayı beraberinde getirdi.

Peki, bu boykotun tarihsel bağlamı nedir ve Türkiye ekonomisine nasıl yansıyabilir?

Boykotun Tarihsel Kökenleri: Bir Hak Arayışı mı, Ekonomik Baskı Unsuru mu?

Boykot kelimesinin kökeni 19. yüzyılda, İrlanda'da toprak sahibi Charles Boycott'a karşı gerçekleştirilen toplu eyleme dayanıyor. Osmanlı'da da 1908 yılında Avusturya-Macaristan mallarına karşı düzenlenen boykot, tarihsel olarak başarılı bir örnek olarak gösterilebilir. Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nda İngiliz mallarına karşı yapılan boykotlar, Rosa Parks'ın tutuklanmasının ardından başlayan Montgomery Otobüs Boykotu ve Güney Afrika'daki Apartheid karşıtı boykotlar, toplumsal hareketler açısından dönüştürücü etkiye sahipti.Ancak her boykotun başarıya ulaşmadığı da bir gerçektir. 2005'te kurulan BDS hareketi gibi uzun vadeli boykotlar, siyasi gündeme etki edebilse de ekonomik anlamda belirgin sonuçlar üretmeyebiliyor. Türkiye'de ise boykot çağrıları, daha çok siyasi kutuplaşmanın bir göstergesi haline gelmiş durumda.

Türkiye'de 2 Nisan Boykotu: Etkisi Ne Oldu?

2 Nisan'da sosyal medya üzerinden örgütlenen boykot çağrıları, İstanbul'un bazı ilçelerinde kapanan dükkanlar ve boş sokaklarla kendini gösterdi. CHP'nin ve muhalefet destekçilerinin öncülüğünde gerçekleşen bu eylem, AK Parti cephesinden gelen karşı hamlelerle farklı bir boyuta taşındı. Özellikle Ticaret Bakanı Ömer Bolat'ın, boykot çağrısı yapanlara karşı maddi kayba uğrayan işletmelerin tazminat davası açabileceği yönündeki açıklaması, ekonomik yaptırımları da gündeme getirdi.Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın geçmişte benzer şekilde

"evinize sokmayın, almayın"

diyerek bazı medya organlarına yönelik yaptığı çağrılar, boykotun yalnızca bir tarafın değil, tüm siyasi aktörlerin zaman zaman başvurduğu bir yöntem olduğunu gösteriyor.Ekonomik etkileri açısından bakıldığında, kısa vadeli bir boykotun büyük ölçekli şirketler ve zincir markalar üzerinde kalıcı bir etki bırakması beklenmez. Ancak uzun vadeye yayılan, geniş çaplı bir boykot kampanyası, şirketlerin ticari stratejilerini gözden geçirmesine neden olabilir. Örneğin, ABD'deki Montgomery Otobüs Boykotu 381 gün sürmüş ve sonunda toplu taşıma sisteminde ırk ayrımcılığı yasalarının değişmesine yol açmıştı. Türkiye'deki 2 Nisan boykotu ise henüz kalıcı bir ekonomik etki yaratacak kadar uzun süreli ve geniş çaplı değil.

Boykotun Geleceği: Tüketici Bilinci mi, Siyasi Araç mı?

Günümüz dünyasında boykot, yalnızca bir protesto yöntemi değil, aynı zamanda tüketici bilinci ve etik ticaretin bir göstergesi olarak da değerlendiriliyor. Ancak Türkiye'de boykot çağrıları genellikle siyasi cepheleşmenin bir uzantısı olarak geliştiği için, tüketici bilinci ile siyasi tavır arasındaki çizgi belirsizleşiyor.Bu noktada asıl soru şu: Türkiye'de boykotlar, ekonomik ve toplumsal bir dönüşüm yaratabilecek mi, yoksa yalnızca kutuplaşmayı derinleştiren geçici bir protesto yöntemi mi olarak kalacak? Önümüzdeki günlerde, bu sorunun cevabını ekonomik veriler ve toplumun tepkileri belirleyecek.

Zekeriya ELTİMUR