Kamu Görevlileri Etik Kurulunun 23/1/2009 Tarihli ve 2009/1 Sayılı Kararı
7 Mart 2009 CUMARTESİResmî GazeteSayı : 27162
KURUL KARARI
Kamu Görevlileri Etik Kurulundan:
KAMU GÖREVLİLERİ ETİK KURULU KARARI
Dosya No : 2008/105
Başvuru Tarihi : 6/11/2008
Karar Sayısı : 2009/1
Karar Tarihi : 23/1/2009
A. İHBAR ÜZERİNE RE'SEN İNCELEME
B. HAKKINDA İNCELEME YAPILAN KAMU GÖREVLİLERİ
1 - Kazım ÇALIŞKAN ? Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı; Sigara Sanayi İşletmeleri ve Ticareti A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı
2 - Adnan TOP ? Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi
3 - Ahmet Eray ATAY ? Sigara Sanayi İşletmeleri ve Ticareti A.Ş. Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi
4 - Ramazan ÖRKAN ? Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş.Yönetim Kurulu Üyesi
5 - Fikri ÖZKÖK ? Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş.Yönetim Kurulu Üyesi
6 - Mürsel SARI ? Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. Denetim Kurulu Üyesi
7 - Devrim HASANEFENDİOĞLU ? Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. Denetim Kurulu Üyesi
8 - Metin KAYRAK ? Sigara Sanayi İşletmeleri ve Ticareti A.Ş. Denetim Kurulu Üyesi
C. RAPORTÖR
Selami CANDEMİR
D. İDDİANIN ÖZETİ
TEKEL Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. Konya Başmüdürlüğüne bağlı bayi temsilcilerinin her ay düzenli olarak TEKEL A.Ş. yöneticilerinin de katıldığı toplantılar düzenledikleri ve söz konusu toplantıların masraflarının ise bayiler tarafından kararlaştırılan sıraya göre karşılandığı ve bu kapsamda, 2006 yılı Aralık ayı bayi temsilcileri toplantısının ise Şeb-i Aruz haftasına denk gelen günlerde Konya Rixos Otel'de yapıldığı ve bu toplantı masraflarının Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. Konya Başmüdürlüğüne bağlı Tekel ürünleri toptan satış bayii olan Kaan Sanayi Ürünleri Dağıtım ve Ticaret Limited Şirketi tarafından ödendiği, görev yapılan kurumla iş, hizmet veya çıkar ilişkisi içinde bulunanlarca karşılanan ücretsiz konaklamanın hediye alma yasağı kapsamında etik davranış ilkelerine aykırılık teşkil ettiği iddiasıyla Kurulumuza ihbarda bulunulmuştur.
E. İNCELEME
Raportör tarafından hazırlanan raporda, ihbarın usul yönünden ilgili Kanun ve Yönetmeliğe uygun olduğuna ilişkin görüş değerlendirilerek 18/11/2008 tarihinde konunun esastan incelenmesine geçilmiştir.
Dosya üzerinde ve mahallinde yapılan inceleme sonucunda hazırlanan raporda; Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. Yönetim Kurulu ile Sigara Sanayi ve İşletmeleri A.Ş. Yönetim Kurulu toplantılarının tutanaklarına göre, 15/12/2006 tarihinde her iki anonim şirketin yönetim kurulu toplantılarının Konya'da yapıldığı ve yukarıda adı geçen Yönetim Kurulu Başkan ve Üyeleri ile Denetim Kurulu Üyelerinin toplantıya görevli olarak iştirak ettikleri ve Sigara Sanayi İşletmeleri ve Ticareti A.Ş. Denetim Kurulu Üyesi Metin KAYRAK hariç diğer görevlilere yolculukta geçen iki gün dahil olmak üzere üç günlük yolluk ödendiği;
Toplantıya katılanlardan Kazım ÇALIŞKAN'ın bir gece, Adnan TOP'un üç gece, Ahmet Eray ATAY'ın bir gece, Ramazan ÖRKAN'ın bir gece, Fikri ÖZKÖK' ün bir gece, Mürsel SARI'nın iki gece, Devrim HASANEFENDİOĞLU'nun bir gece, Metin KAYRAK'ın iki gece ve Adnan TOP'un görevli olmayan oğlunun ise iki gece Konya Rixos Otelinde konakladıkları, 2.719,69 YTL konaklama ücreti ve 619 YTL diğer otel masrafları ile birlikte toplam 3.338,69 YTL'nin tekel ürünleri toptan satış bayiliği yapan Kaan Sanayi Ürünleri Dağıtım ve Ticaret Limited Şirketi tarafından ödendiği dosyada örneği bulunan otele ait 18/12/2006 tarih ve 708955 seri numaralı faturadan anlaşıldığı;
Aynı toplantılara katılan her iki şirketin diğer yönetim ve denetim kurulu üyelerinin ise toplantı sonrası aynı gün döndükleri ve otelde konaklamadıkları;
Belirtilmiştir.
Söz konusu iddia, bilgi ve belgelere dayanılarak yapılan değerlendirme sonucunda, yukarıda adları belirtilen kamu görevlilerinin savunmalarının istenmesine karar verilmiştir.
F. SAVUNMALAR
İlgililer; Kazım ÇALIŞKAN, Adnan TOP, Ahmet Eray ATAY, Ramazan ÖRKAN, Fikri ÖZKÖK, Mürsel SARI, Metin KAYRAK, Devrim HASANEFENDİOĞLU süresinde verdikleri yazılı savunmalarında özetle; daha önce de aynı şekilde Samsun, Tokat, Kayseri, Bitlis, İzmir, Edirne illerinde yönetim kurulu toplantıları yaptıklarını, 15/12/2006 tarihinde de Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. ve Sigara Sanayi İşletmeleri ve Ticareti A.Ş. nin Yönetim Kurulu toplantılarını, bir önceki toplantıda alınan karar doğrultusunda, şirket faaliyetlerini yerinde incelemek, yerel personel ve bayilerin yönetimle doğrudan görüşebilmesi ve personelin moral motivasyonunun sağlanması, mahallindeki sorun ve önerilerin tespit edilerek çözüm yollarının aranması, sektördeki rekabet ortamı dikkate alınarak verimliliğin ve pazar payının arttırılması, öneri ve şikayetler alınarak fikir alış verişinde bulunulması amacıyla Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. Konya Başmüdürlüğü binasında yaptıklarını, organizasyonun ev sahipliğini Konya Başmüdürlüğünün üstlendiğini, Konya Rixos Otelinde konakladıklarını, konaklama ücreti ve ekstra otel masraflarının Konya Başmüdürlüğü tarafından karşılandığını düşündüklerini, Konya'da tekel ürünleri toptan satış bayiliği yapan Kaan Sanayi Ürünleri Dağıtım ve Ticaret Limited Şirketi tarafından karşılandığını önceden bilmediklerini, etik kurallara her zaman riayet ettiklerini belirtmişlerdir.
KARAR
5176 sayılı Kanunun 5. maddesinin verdiği açık yetkiye istinaden çıkarılan Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik'in ikinci bölümünde ?Etik Davranış İlkeleri? belirlenmiş olup Yönetmelik'in 15. maddesinde, ?Görev yapılan kurumla iş, hizmet veya çıkar ilişkisi içinde bulunanlardan alınan karşılama, veda ve kutlama hediyeleri, burs, seyahat, ücretsiz konaklama ve hediye çekleri? nin hediye alma yasağı kapsamında olduğu hüküm altına alınmıştır.
Ayrıca, Yönetmelik'in ?Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu? başlığını taşıyan 20. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkralarında ise; yönetici konumunda olan kamu görevlilerine, kurumlarının amaç ve politikalarına uygun olmayan işlem ve eylemleri engellemek için görev ve yetkilerinin gerektirdiği önlemleri zamanında almayı, personelinin karşı karşıya kaldığı mali ve diğer zorluklar konusunda dikkatli davranmayı, kişisel davranışlarıyla personeline örnek olmayı, etik davranış ilkelerine uyulup uyulmadığını gözetmeyi ve etik davranış konusunda rehberlik yapmayı bir sorumluluk olarak yüklediği görülmektedir.
Hakkında inceleme yapılan kamu görevlilerinden, Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. ile Sigara Sanayi İşletmeleri ve Ticareti A.Ş. Yönetim Kurulları Başkanı Kazım ÇALIŞKAN, Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdürü Adnan TOP ve Sigara Sanayi İşletmeleri ve Ticareti A.Ş. Genel Müdürü Ahmet Eray ATAY'ın toplantı ve konaklamanın mevzuata uygun bir şekilde yapılıp tamamlanmasından, bununla ilgili gerekli tedbirlerin alınmasından yönetici olarak sorumlu tutulmaları gerekmektedir. İnceleme kapsamındaki diğer kamu görevlilerinin ise, savunmaları ve dosya içeriği dikkate alınarak toplantının organizasyonundan sorumlu tutulamayacakları sonucuna varılmıştır.
Yukarıda belirtilen nedenlerle hakkında inceleme yapılan kamu görevlilerinden Kazım ÇALIŞKAN, Adnan TOP ve Ahmet Eray ATAY'ın Yönetmelik'in ?hediye alma ve menfaat sağlama yasağı?na ilişkin 15. maddesi ile ?yöneticinin hesap verme sorumluluğu?na ilişkin 20. maddesinde düzenlenen etik davranış ilkelerine aykırı davrandıkları sonucuna varılmış, kararın taraflara tebliğine ve Resmî Gazete'de yayımlanmasına, tebliğden itibaren altmış gün içinde idari yargıya itiraz yolu açık olmak üzere
23/1/2009 tarihinde oy çokluğu ile karar verilmiştir.
AZLIK OYU
Tekel, Sigara Pazarlama ve Dağıtım A.Ş.'nin ve Sigara Sanayi İşletmeleri ve Ticareti A.Ş.'nin Yönetim ve Denetim Kurulu toplantılarının Konya'da yapılması sırasında, yönetim ve denetim kurulu başkan ve üyelerinin konaklama masraflarının sigara bayii tarafından ödenmesi nedeniyle konu Kurulumuza intikal etmiştir.
Söz konusu toplantıların şirket merkezi dışında başka bir ilde yapılması durumunda bu toplantının yapılış şekli ve masraflarının ne şekilde karşılanacağını bilen ve bilmesi gereken ve ona göre gerekli tedbir ve düzenlemeyi yapacak olan kamu görevlisi aynı zamanda bu toplantıyı idare edecek olan Yönetim Kurulu Başkanı veya Şirket Genel Müdürüdür. Başka bir ifade ile toplantının mevzuata ve amacına uygun bir şekilde yapılıp tamamlanmasından ve bununla ilgili tedbirleri almaktan genel müdür veya başkan sorumludur.
Dolayısıyla Konya'da yapılacak toplantının kişisel masraflarının alınan harcırah yoluyla mı yoksa temsil ağırlama ödeneğiyle mi karşılanacağı önceden anılan kamu görevlilerince belirlenecektir.
Olayda inceleme konusu olan kamu görevlileri (bir kişi hariç) kurumlarından hem harcırah almışlar hem de konaklama ve oteldeki ekstra ücretlerini bir sigara bayisi ödemiştir. Bayi tarafından ödenen ücretler arasında kişiye ait konaklama ücreti dışında, görevli kişi dışındaki kişilerin yatak ücretleri, ekstra hizmet ücretleri de bulunmaktadır.
5176 sayılı Kanunun 3 ve 7 nci maddelerinin verdiği açık yetki ile çıkarılan Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde ?kamu görevlilerinin tüm eylem ve işlemlerinde, yasallık, adalet, ...... ve dürüstlük ilkeleri doğrultusunda hareket edecekleri? , 10 uncu maddesinin son fıkrasında da ?kamu görevlilerinin, mevzuata aykırı olarak kendileri için hizmet, imkan veya benzeri çıkarlar talep edemeyeceği, talep olmasa dahi sunulanı kabul edemeyecekleri? belirtilmiştir.
Yukarıda sözü edilen Yönetmelik Kuralları karşısında Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür görevinde bulunan Kazım Çalışkan, Adnan Top ve Ahmet Eray Atay'ın sorumlu kişiler olarak tüm kamu görevlilerinin konaklama ücretlerini sigara bayiine ödettirilmesi şeklindeki davranış ve işlemleri etik kurallara uygun görülmemiştir.
5176 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde, etik davranış ilkelerine aykırı işlem ve eylem olduğunun tespiti ve bu konudaki Kurul kararının kesinleşmesi halinde ?bu durumu Başbakanlık, Kurul kararı olarak Resmî Gazete aracılığıyla kamuoyuna duyurur? denilmiştir.
Kanunun bu kuralı ile etik davranış ilkelerine aykırı davranışın müeyyidesi belirlenmiştir. Bir bakıma etik'e aykırı davranışlar cezalandırılmıştır.
Bu kural ile kanunun bağlı yetki kuralı mı koyduğu, yoksa Kurula takdir hakkı mı tanıdığı açık olarak anlaşılamamaktadır. Yalnız maddenin incelenmesinden ?kamuoyuna duyurma ile ilgili kararın Kurulca verileceği, duyurma vasıtasının Resmî Gazete olduğu, duyurma görevinin Başbakanlığa ait olduğu? açıktır.
Etik kurallara aykırılık tespit edildiğinde bu kararın kamuoyuna duyurulmasının zorunlu olup olmadığı, bu konudaki kararlarda ayrıca kararın kamuoyuna duyurulmasının veya duyurulmamasının Kurulca kararlaştırılabileceğinin açıklığa kavuşturulması için 5176 sayılı Kanunun genel gerekçesi, madde gerekçeleri incelenmiş olup bu konuda sözü geçen belgelerde bir açıklama bulunmadığı görülmüştür.
Resmî Gazete ile kamuoyuna duyurma, ilgili kişiyi bir bakıma teşhir niteliğinde olduğundan kişi üzerinde, görevi ve görev yerindeki diğer kişiler üzerinde meydana getireceği etkiler düşünüldüğünde önemli ve etkili sonuçlar doğuracağı açıktır.
Ceza ve Disiplin Hukukunda ceza ile eylem arasında ölçülülük, takdiri hafifletici sebepler, takdiri ağırlaştırıcı sebepler, geçmişte suç işlememiş olmak gibi nedenlerle ceza adaletini sağlayıcı bazı kurumlara yer verilmiştir. Ceza adaletini sağlayan bu kurumlardan 5176 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde düzenlenen ?kamuoyuna duyurma? yönünden de yararlanılması mümkündür.
Kanunun anılan hükmü ile etik ilkelere aykırılık halinde müeyyidenin azamisi olan ?kamuoyuna duyurma? düzenlenmiştir. Dolayısıyla bundan ayrı ve daha ağır bir ceza uygulanması mümkün değildir. Mesela kamuoyuna duyurma yanında ilgiliye kınama cezası veya para cezası verilmesi mümkün değildir. Fakat; çoğuna karar verebilen o şeyin azına da karar verebilir ilkesi uyarınca Kurulun bu müeyyidenin daha altı bir müeyyide uygulaması mümkündür. O da etik'e aykırılık tespit edildikten sonra bu kararın özlük dosyasına konulması veya ilgiliye tebliği şeklinde (kendi davranışlarını düzeltmesi, dikkatli davranması açısından) olabilir. Bu şekilde uygulamaya yasal bir engel de bulunmamaktadır. Ayrıca kamuoyuna duyurulmamaya karar verilirken ilgili hakkındaki bilgilerin (çalışmalarının iyi, verimli, sicilinin düzgün olması gibi) ve fiilin önemi, ağırlığı gibi hususların göz önünde tutulacağı da tabidir.
Bu açıklamalar karşısında, olayda bu tür toplantıların bayilerle şirket arasındaki iş ilişkilerini geliştirmek ve sorunları gidermek için yapıldığı, teamül halinde olduğu savunmalarda belirtildiğinden Kazım ÇALIŞKAN, Adnan TOP ve Ahmet Eray ATAY hakkındaki etik kurallara aykırılık kararının işin niteliği göz önüne alındığında kamu oyuna duyurulmasına gerek bulunmamaktadır.
İnceleme konusu olan diğer kamu görevlilerinden Ramazan ÖRKAN, Fikri ÖZKÖK, Mürsel SARI ve Devrim HASANEFENDİOĞLU konaklama ücretlerinin bayi tarafından ödenmesine karşı ayrıca kurumlarından harcırah almışlar. Metin KAYNAK'ın harcırah aldığı belirlenememiştir.
Her ne kadar konaklama ücretinin bayi tarafından ödenmesinde bu kişilerin bilgisi olmayabilirse de (yukarıda genel müdür ve yönetim kurulu başkanlarının bu konuda sorumlu olduklarının belirtilmesi nedeniyle) hem kurumdan harcırah alıp (harcırahın unsurlarına yemek, konaklama ücreti dahil olması nedeniyle) hem de bayiye konaklama ücreti ödettirilmesi Yönetmeliğin Dürüstlük ve Tarafsızlık başlığını taşıyan 9. maddesindeki, ?kamu görevlileri tüm eylem ve işlemlerinde yasallık ?.. ve dürüstlük ilkeleri doğrultusunda hareket ederler? ilkesine uymamaktadır.
Bu nedenle Metin KAYNAK hakkında (harcırah aldığı tespit edilemediğinden) karar verilmesine yer olmadığı, Ramazan ÖRKAN, Fikri ÖZKÖK, Mürsel SARI ve Devrim HASANEFENDİOĞLU'nun davranışlarının etik kurallara aykırı olduğu sonucuna varılmıştır. Durumun kendilerine tebliği gerekir.
Yukarıda açıklanan gerekçelerle çoğunluk kararına, gerekçe ve esas yönünden katılmıyorum.
Selçuk HONDU
ÜYE