Tarım Bakanlığı olumsuz görüşlere rağmen, Redbull'a neden izin verdi?
"Öldürebilir" gerekçesiyle yasaklanan enerji içeceği Redbull'un satışı, AB tavsiyesiyle serbest bırakıldı. Danıştay, yürütmeyi durdurdu. Ancak, 'kanatlanan' satış hız kesmedi
Redbull Energy içecekleriyle ilgili yönetmelik değişikliği tartışma yaratmaya devam ediyor. Bu içeceklerin Türkiye'de satışının mümkün olabilmesi için, Tarım Bakanlığı'nın 6 Mart 2002 tarihli ve 2002 / 24 no'lu "Türk Gıda Kodeksi Enerji İçecekleri Tebliği", 9 Mart 2004 tarih 2004 / 11 no'lu tebliğle değiştirildi ve kafein miktarı 150 mg/L'den 350 mg/L'ye çıkarıldı. Bunun gibi, ürünlerin bileşiminde bulunan İnositol 100 mg/L'den 200 mg/L'ye; Glukoronolakton 20 mg/L'den, 2500 mg/L'ye; Taurin 800 mg/L'den 4000 mg/L'ye yükseltildi.
9 Mart 2004 tarihli tebliğ yayınlanmadan önce, üniversitelerden görüş istendi. Olumsuz görüşlere rağmen Tarım Bakanlığı 9 Mart 2004 tarihli tebliğ ile kafein, inositol, glukoronolaktin ve taurin miktarlarını yükseltti.
Olumsuz görüşler
Prof. Dr. Mine Yurttagül (Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü): 6 Mart 2002 tarihinde yayınlanan enerji içecekleri tebliği için verdiğim görüşte, kafein, inositol, glukoronolakton ve taurin miktarlarının aynı kalması gerektiğini belirtmiştim. Çünkü, enerji içeceklerinin bileşiminde yer alan söz konusu maddelerin, birbirleriyle etkileşimleri, taurin ve glukoronolakton alımıyla ilgili tolere edilebilecek azami miktarların belirlenmesi konusunda, yeterli bilimsel çalışma olmaması yüzünden bilgi eksikliği vardır. Bu veriler çerçevesinde, söz konusu miktarların arttırılması yönünde bir değişikliği uygun görmüyorum.
|
Prof. Dr. Ali Esat Karakaya (Gazi Üniversitesi Toksikoloji Ana Bilim Dalı): 6 ay içerisinde Tarım Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı'nda düzenlenen 3 ayrı komisyon toplantısına çağrılı olarak katıldım. Bu toplantılara üniversite ve araştırma kuruluşlarından gelen üyelerin tümü, limitlerin yükseltilmemesi gerektiği konusunda görüş bildirmişlerdir. Limitlerin yükseltilmesi konusundaki tek görüş, 30 Haziran 2003 tarihinde, Tarım Bakanlığı'nda yapılan toplantıya katılan, aralarında bir Avusturyalı profesörün de bulunduğu, ürününü her türlü zorlama ile Türkiye'ye sokmaya çalışan Redbull isimli üreticinin yönlendirdiği ticarî boyuttaki bir heyete aitti. Toplantının başlangıcında, ticarî boyutu olan ve aralarında yabancı bir profesörün de bulunduğu bir heyetin, egemen bir ülkenin bilimsel bir toplantısına katılmasının incitici olduğu konusunda uyarıda bulunduğumu hatırlatırım. Birbiri ardından yapılan komisyon toplantılarında, yetkililer, limitlerin yükseltilmemesi konusunda görüş birliğine varmışken, Tarım Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı'nın enerji içeceklerindeki limitleri yükselterek, yeni bir tebliğ taslağı hazırlamaları düşündürücüdür. Yönetmelik değişikliği taleplerinin dayanağı, Avrupa Birliği'nde enerji içeceklerinde kafein için 150 mg/L gibi bir limit değerinin olmaması, bunun sonucunda mevzuatımız ile AB arasında uyumsuzluk doğabileceği iddiasıdır. Bu iddia tümüyle gerçek dışıdır. Avrupa Birliği'nde, bu konuda bağlayıcı bir karar mevcut olmadığı için, AB üyesi Fransa ve Danimarka'da enerji içecekleri için, Türk mevzuatındaki gibi, kafeine, 150 mg/L değer verilmiştir. Ayrıca, taurin ve glukoronolakton maddelerinin yüksek oranda bulunması tehlike yaratabilir. Kafein, glukoronolakton, taurin, doza bağlı bioaktif ürünlerdir. Bu ürünler, adlarının yarattığı çağrışımdan dolayı sporcu içeceği olarak tanınıyor. Oysa diüretik etkileri yüzünden (sık idrara çıkma) dezidratasyona (su kaybına) yol açıyor ve sporcu içeceklerinin aksine, elektrolit dengesini düzeltici unsurlar taşımamaları sebebiyle, yoğun fiziksel aktivite gösterenler tarafından kullanılmaları durumunda, ciddi sağlık sorunları doğuruyor. |
Tarım Bakanlığı'nın görüşü internet sayfasında 9 Mart 2004 tarihli tebliğ çıkmadan önce Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı'nın internet sayfasında, Anasol-M Hükûmeti'nin Bakanı Prof. Hüsnü Yusuf Gökalp'in açıklaması yer alıyordu. Söz konusu açıklamada Gökalp çok çarpıcı sözler sarfetmişti: "Enerji içecekleri, ihtiva ettikleri taurin ve yüksek kafein miktarları nedeniyle, insan sağlığına olumsuz etkisi açısından tartışılan bir üründür. Hamile kadınlar, çocuklar ve sporcular gibi yüksek risk grubu insanlar üzerinde ve genel toplum sağlığında olumsuz etkileri tartışılan bu ürünün, özellikle alkolle birlikte alınması durumunda, ölüme kadar götürebilecek ciddi olumsuzluklar yaşanmaktadır. Hatta Fransa, Danimarka, Norveç, Kanada ve Malezya gibi bazı ülkelerde, bu ürünlerin satışının yasaklandığı bilinmektedir. Amerika Gıda Kontrol otoritesi, söz konusu ürünün alkol ile birlikte alınmaması konusunda tüketicileri uyarırken, Amerikan Diyetetik Birliği, enerji içeceklerinin, alkol ile birlikte kullanıldığında, ölüme yol açacağına işaret etmektedir."
10'uncu Daire'nin yürütmeyi durdurma kararı Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, olumsuz görüşlere rağmen, 9 Mart 2004 tarihli tebliği çıkarttı. Bunun üzerine, Tüketici Hakları Derneği, tebliğ aleyhine yürütmenin durdurulması istemiyle dava açtı. Danıştay 10'uncu Dairesi, söz konusu tebliğin, limitlerin yükseltilmesiyle ilgili maddesinin yürütülmesinin durdurulmasına, 24 Kasım 2004 tarihinde oybirliğiyle karar verdi. Danıştay'ın 10'uncu Dairesi'nin 2004/7539 esas no'lu kararının gerekçesi şöyle: "İdare, ancak kamu yararıyla hareket edebilir. Burada, kamu yararı, gıda maddelerinin asgari hijyen, kalite kriterleri ve özelliklerinin belirlenerek, halk sağlığının korunmasıdır. Bu durum karşısında, ancak, halk sağlığı bakımından yeni bir zorunluluğun doğması halinde, yeni bir düzenleyici işlem yapılabilir. Uyuşmazlıkta ise, kamu sağlığı ve düzeni anlamında yeni hiçbir bilimsel veri ve gereklilik görülmediği halde ve halk sağlığı açısından ciddi riskler doğabileceği yönünde bilimsel görüşler bulunmasına rağmen, enerji içecekleri bileşimindeki kafein, inositol, glukoronolaktin ve taurin miktarları arttırılmıştır. Bu düzenlemenin kamu yararına uygun olmadığı açıktır. Halk sağlığı açısından tedbirli davranarak, daha aşağı limitlerin belirlenmesi mümkün iken, Avrupa Komisyonu Sağlık ve Tüketici Hakları Genel Müdürlüğü Gıda Bilim Komitesi'nin tavsiye niteliğindeki görüşü ile, Codex Alimentarius Komisyonu'nca belirlenen azami limitler olduğu gibi kabul edilmiştir."
Olayın safahati
1) Redbull Energy Drink ürününün ithal başvurusunun reddi üzerine şirket, Ankara 6. İdare Mahkemesi'ne dava açtı. 6. İdare Mahkemesi, davayı reddetti.
2) Davacı şirket temyize gitti. Danıştay 10'uncu Dairesi, Ankara 6. İdare Mahkemesi'nin kararını onadı.
3) Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, 6 Mart 2002 tarihinde Türk Gıda Kodeksi Enerji İçecekleri Tebliği'ni yayınladı.
4) Redbull şirketi, Tarım Bakanlığı'nın 6 Mart 2002 tarihli "Türk Gıda Kodeksi Enerji İçecekleri Tebliği"nin iptâli için Danıştay'ın 10'uncu Dairesi'nde dava açtı. 10'uncu Daire, davayı reddetti.
5) Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, 9 Mart 2004'te enerji içeceklerindeki maddelerin limitlerini artıran yeni bir tebliğ yayınladı.
6) Tüketici Hakları Derneği, Danıştay'a başvurarak, 9 Mart 2004 tarihli tebliğin iptâlini istedi.
7) Danıştay 10'uncu Dairesi, 9 Mart 2004 tarihli tebliğin, enerji içeceklerindeki kafein, glukoronolaktin, inositol, taurin miktarlarının artırılmasına izin veren 5'inci maddesinin (c) ve (d) bentlerinin yürütülmesini durdurdu. (24 Kasım 2004)
D.B. Tercüman