Sürmene lisesi öğretmeni 'El Üfürük'ü yeniden çıkarıyor

Yıl 1908... Sultan Abdülhamid, "İttihatçılar"ın baskısıyla 2. Meşrutiyet'i ilan eder ve uzun yıllardır baskı altında tutulan basın dünyası için yeni bir dönem başlar. Özgürlük ortamını bekleyen genç aydınlar, soluğu matbaalarda alır. Özellikle İstanbul'da çok sayıda dergi ve gazete yayın hayatına başlar. Günlük, haftalık, aylık olarak yayımlanan dergilerden hiçbiri uzun ömürlü olmaz. Biri hariç!

Diğerlerinden farklı olan ve günümüze kadar ulaşan bu yayın, 22 Ağustos 1908'de İstanbul'da Sermet Muhtar, Sait Hikmet ve Osman Kemal adlarında üç gencin 100 yılda bir çıkarmak üzere yayımladığı mizah dergisi El Üfürük'tür.

El Üfürük'ün macerası tam 100 yıl sonra Trabzon Sürmene'deki Sürmene Lisesi'nde resim öğretmenliği yapan Hakan Sümer sayesinde devam ediyor. Sümer, derginin ilk sayısının çıktığı 22 Ağustos 1908'den tam 100 yıl sonra 22 Ağustos 2008'de eski ve tek sayıyı da dikkate alarak hazırladığı yeni içerikle derginin 2. sayısını yayımlamayı başardı.

Sümer'in dergiyi tarihin tozlu rafları arasından çekip çıkarmasını sağlayan süreç ise 1997'de bir tesadüf eseri başlar. 1997'de Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Resim Bölümü'nde bitirme tezi olan "Mizah Tarihi"ni araştıran Sümer, çok sayıda dergi ve gazetenin basıldığı Meşrutiyet dönemini incelerken "Keşke en azından biri günümüze kadar yayın hayatına devam etmeyi başarabilseydi" diye düşünür. Araştırmasını sürdürürken "Asırda bir defa eşref saate neşredilir" ibaresiyle çıkarılan El Üfürük'ü fark eder ve o anda dergiyi çıkarmaya karar verir. Ancak bunun için daha 11 yıl vardır.

Abdülhamid'in üfürükçüsü

Altında "Arapçaya benzer Türkçedir" şeklinde bir not olan 4 sayfadan ibaret bir dergiyle kala kalan Sümer, Osmanlı arşivlerine girer. "Derginin gerek yazılarında gerek karikatürlerinde Ebülhüda Efendi adında biri hicvediliyordu. Dergi bu ismi hicvetmek için çıkmış gibi duruyordu. Karikatürler ve yazılar imzasızdı, künyesinde bile dergiyi çıkartanlarla ilgili bilgi yoktu" diyor.

Dergiyi Sermet Muhtar, Sait Hikmet ve Osman Kemal'in çıkardığını öğreniyor Sümer: "Ama Ebülhüda kimdi? Dönemin mizah basınına sıkça konu olmuş bir isimdi bu, mizah tarihini yazan kaynaklarda Ebülhüda, Abdülhamid'in üfürükçüsü-muskacısı olarak geçiyordu. Derginin isminin neden El Üfürük olduğunu bu bilgi açıklıyordu zaten."

İlk sayısı promosyon oldu

Sümer, El Üfürük'ün 2. sayısını çizgisinden sapmadan, ilk sayının çıktığı 1908'e göndermeler yaparak hazırlar. İlk sayının mizanpajını da dikkate alır, hatta 2. sayıdaki El Üfürük logosunun tamamını ilk sayıdaki El Üfürük'ün Arapça harflerinden elde eder.

Ayrıca dönemin Osmanlıca dağarcığını son yıllarda ön plana çıkan ambiyans, vizyon, optimum gibi sözcüklerle harmanlayarak "Garib ü enteresan Türkçedir" notuyla yayımlar.

Derginin yazı ve karikatürlerini kardeşi Bülent Sümer'le birlikte hazırlayan Hakan Sümer, Boğaziçi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde okuyan öğrencisi Gamze İlaslan'dan destek alır. Derginin sahibi ise şair-çevirmen Kenan Sarıalioğlu olur. İlk sayının aynısının açıklamalı nüshası dergi arasına konulur ve 16 sayfalık bir El Üfürük oluşturulur.

Böylece Ağustos 1908'de çıkan ilk sayıdan tam 100 yıl sonra, 22 Ağustos 2008'de İstiklal Caddesi'nde "El Üfürük, bol tükürük" haykırışlarıyla derginin 2. sayısının dağıtımına başlanır.

3. sayıyı kim çıkaracak

Dergiden 5 bin adet basılır ancak yeterince ilgi görmez. Sümer, 500'e yakın derginin satıldığını belirtiyor. Dergilerin bir kısmını Karikatürcüler Derneği alır. www.elufuruk.com aracılığıyla kendilerine ulaşan okurlar olduğunu söyleyen Sümer, "Toplamda sanıyorum ki 2 bin civarında bir dergi okurlara ulaştı. İnternetteki yayın hakları 'www.pecya.com'a devredildi" diyor.

99 yıl sonra bugün çıkacak olan 3. sayı için ne gibi planları olduğunu sorduğumuz da ise Sümer, şu yanıtı veriyor: "Ömrümüz izin verirse -ki muhtemelen vermeyecek-, 3. sayıyı da ben çıkarmak isterim. Umuyorum ki 99 yıl sonra bizim gibi birileri daha çıkacak 3. sayıyı yayımlayacaklar.

12 kupona zaman makinesi hediye ediyor

El Üfürük'ün 2. sayısı, abonelik imkânı sunduğu gibi zaman makinesi de hediye ediyor! 600, 1200 ve 2400 yıllık abonelikleri olan dergi, abonelik süresi boyunca her yüzyılda adrese imzalı teslimat yapıyor. Ayrıca El Üfürük 12 kupon biriktiren herkese zaman makinesi veriyor. Zaman makinesinden memnun kalmayanlar makineleriyle birlikte 2009'un 10 Şubatı'na (!) gelerek neşriyat editörünü buluyor. Editör, zaman makinesi karşılığında 12 kuponluk dergi maliyetinin iki katını ödemeyi taahhüt ediyor.