25 yaşında hakim çıkaran sistem değişecek
Yargı sisteminin daha iyi noktaya taşınabilmesi ve hırpalayıcı tartışmalardan kurtulabilmesi için sessiz ve derinden çok ciddi hazırlıklar yürütülüyor.
Yeni anayasa bunun için bir fırsat olarak görülüyordu; ne var ki bu dönem tren kaçtı gibi. Halen Türk hukuk mekanizmasına yön veren beyin takımı ise yeni anayasa yapılıncaya kadar mevzuat ve sistem değişiklikleriyle yapısal reformlara öncelik verecek. Çok ciddi zihinsel egzersizler yapılıyor, dar kapsamlı bir çevrede istişari süreçler işletiliyor. Üzerinde çalışılan iyileştirme ve düzenlemeler olgunlaştıkça daha geniş katılımlı platformlarda tartışmaya açılacak.
Çeşitli görüşmelerden edindiğim izlenime göre öncelikle 'avukatlık sınavı' devreye sokulacak. Yapılan değerlendirmeler, sınav, ek eğitim, staj gibi uygulamalarla hakim ve savcıların niteliklerinin her geçen gün yükseldiğini ortaya koyuyor. Buna karşılık hukuk fakültelerindeki kalite düşüklüğü ve pek çok sayıda mezun vermesi avukatlık niteliğini düşürüyor. Bunda avukatlığa geçişte eleme sisteminin yapılmaması etkili oluyor. Mahkemelerde hakim-savcı ve avukatlar arasındaki makas gittikçe açılıyor. Bu trendin son derece ciddi sakıncalar doğuracağından
endişe ediliyor. Önlem olarak da avukatlık sınavı zorunluluğu getirilecek. Sınav, zaman zaman gündemdeydi. Özellikle sözlü mülakata itirazlar yükselmişti. Şimdi merkezi sistemle
sadece yazılı sınav konulması düşünülüyor. Başarısız olanlara avukatlık yapma yolu kapalı olacak.
Mevzuat ne diyor?
HAKİM-SAVCI AYRILACAK
Yargı sistemindeki bir diğer köklü değişikliğe göre halen adeta yapışık ikiz gibi görüntü veren hakim ve savcıların
arasında mesafe oluşturulacak.
Bu, sadece mahkemelerdeki şekil açısından değil, sosyal ve hukuki ilişkiler bakımından da üst kurul açısından da gerçekleştirilecek. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun yapısı ikiye bölünecek ve hakimlerle savcılar için iki ayrı üst kurul meydana getirilecek.
Gerekli yasal değişiklikler, gerekirse anayasal düzenlemelerle uzun vadede mutlak mesafe ayarı yapılacak.
25 yaşında hakim olur mu?
Mevcut sisteme göre hukuk fakültesini bitirenler, sınavdan geçtikten sonra staj ve adalet akademisi eğitimini bitirip hakimliğe başlayabiliyor. Hiç tecrübesi olmamasına rağmen. Adalet Bakanı Sadullah Ergin'le bu konuda uzun zamandır görüşmeler yürütülüyor. Hakim ve savcı alımında öteden beri uygulanan bu yöntemin yanı sıra mevcut tecrübeli avukatlardan da her yıl belli sayıda hakim alımı yapılması kararlaştırıldı. Böylece iki paralel yoldan hakim sayısı artırılırken, gençlik-tecrübe dengesi gözetilecek.
Değişiklikler bunlarla sınırlı değil. Geçen yıla kadar Yargıtay'da 100 bin dosya kapağı bile açılmadan bekliyordu. Sistemin sağlıklılığı açısından büyük önem taşıyan İstinaf Mahkemeleri de yakında kuruluyor.
12 Eylül referandumunda HSYK'nın yapısı değiştirilmişti. Anayasa Mahkemesi'yle birlikte HSYK'nın üye seçim kriter ve metodu da... CHP'nin itirazıyla üye seçiminde oy kullanma şekli Anayasa Mahkemesi'nce iptal edilmişti. Yeni sistem CHP'nin isteyip öngördüğünün tam tersi sonuç üretme tehlikesi doğurdu. Osman Can, yaptığımız görüşmede 'İleride farklı görüşlerden tek bir üye bile seçilemez' diyerek monolitik-tek yanlı yapıların oluşacağına dikkat çekmişti.
Yeniden yapılanma kapsamında, kısa sürede gerçekleşmesi zor olsa da tek oy tek seçim sistemine dönülmesi planlanıyor. İşte bunun üzerinde de hazırlıklar yapılıyor. Devam edeceğiz, yakın takipteyiz.