2015 ihracata yaramadı!
TÜİK 2015'in aralık ayına ilişkin dış ticaret verilerini açıklandı. Sürpriz bir durum yok. İhracattaki azalma devam ederken ithalat daha hızlı azaldığı için dış ticaret açığı da olumlu yönde toparlanıyor.
Bu trend zaten 2015'in tamamında etkili olmuştu. Aralık ayı rakamlarına bakacak olursak, ihracat yüzde 11,1 oranında azalarak 11,8 milyar dolara, ithalat da yüzde 17,5'lik azalmayla 18 milyar dolara gerilemiş. Böylece 2014'ün Aralık ayında 8,5 milyar dolar olan dış ticaret açığı da 6,2 milyar dolara gerilemiş. Yıl genelinde de benzer bir tablo söz konusu. Toplam ihracat 2014'teki 158 milyar dolar seviyesinden 144 milyar dolara gerilemiş. Yıllık ithalat ise 2014'te 242 milyar dolarken 2015'te 207 milyar dolar olmuş. Bunun sonucunda da yaklaşık 20 milyar dolarlık bir toparlanma ile dış ticaret açığı 63 milyara gerilemiş. Hatırlanırsa, iki yıl önce, yani 2013'te, yıllık dış ticaret açığı 100 milyar dolara ulaşmıştı.
TÜİK tarafından mevsimsel dalgalanmalara göre düzeltilmiş dış ticaret verileri de benzer bir tabloya işaret ediyor. Aşağıdaki grafikte de görüldüğü üzere, hem ihracatta hem ithalatta ibre aşağı yönlü. Ancak ithalatın daha keskin bir şekilde düştüğü de grafikte belirgin bir şekilde görülebiliyor.
Aralık ayı rakamlarının detayına bakacak olursak hem ithalatta hem de ihracatta en keskin düşüşlerin ara mallarında gerçekleştiğini görüyoruz. Ara malı ithalatı yüzde 19,5 oranında, ara malı ihracatı da yüzde 15,3 oranında azalmış. Tabii bu durum hemen akıllara enerji, petrol ve ilişkili sektörlerdeki ürün fiyatlarının küresel olarak düşüş trendinde olmasını getiriyor. Nitekim 2015 yılının genelinde ara malı ithalatı yüzde 19 oranında azalırken, yatırım malı ithalatı yüzde 3, tüketim malı ithalatı ise sadece yüzde 1,4 oranında gerilemiş. Aynı zamanda, ithalatımızın yarısından fazlasının (207 milyar dolarlık toplam ithalatın 143 milyar doları) ara malı ithalatı. Diğer yandan, son dönemde hızlı bir şekilde düşen petrol fiyatlarının miktar olarak ithalatı arttırdığını gözlemliyoruz. TÜİK verilerinden derleyebildiğimiz kadarıyla, ithalat dolar bazında azalırken, toplam petrol ithalatında (milyon ton olarak) hızlı bir artış söz konusu.
İthalatta petrolün etkisi
2015 yılının son iki aylık verilerine bakarak erken bir yorum yapmak mümkün. Rusya'ya 2014'ün son iki ayında ihracatımız toplam 12 milyar iken 2015'in aynı döneminde bu rakam 7,4 milyar dolara gerilemiş. Aynı dönemde ithalat ise 51 milyar dolardan 41 milyar dolara gerilemiş. Yani ihracat kabaca 5 milyar dolar, ithalat ise 10 milyar dola, oran olarak da ihracat yüzde 38, ithalat ise yüzde 19 oranlarında azalmış. Tabi ithalattaki bu gerilemede düşen petrol fiyatlarının da etkili olduğunu, ancak bunun ayıklanmadığını hatırlatmamız gerekiyor. Diğer ülke grupları ve bölgelere olan ihracatımıza baktığımızda, Rusya'nın da dahil olduğu tüm Avrupa'ya yapılan ihracatın aralık ayında yüzde 1,8 oranında azaldığını, ancak sadece AB ülkeleri göz önüne alındığında yüzde 1,7 oranında artış gerçekleştiğini görüyoruz. AB dışındaki Avrupa ülkelerine yapılan ihracat yüzde 21,4 oranında azalırken, Kuzey Afrika ve Ortadoğu'ya olan ihracatımız da yüzde 25,9 oranında gerilemiş. Hatırlatmak gerekirse, ihracatımızda en yüksek pay yüzde 44 ile AB ülkelerine ait. İkinci sırada ise yüzde 26 paya sahip Kuzey Afrika ve Ortadoğu ülkeleri yer alıyor.
Deniz Gökçe