50 yıl önce hayalleri 'hakikat' yapmıştı

Levent Köprülü

Türkiye'nin yerli Otomobil serüveninde önemli bir 'dönüm noktası' olan Anadol 50. yaşını kutluyor. Türkiye'nin seri üretilen ilk yerli otomobili olan Anadol, 1966 yılının Aralık ayında bantlardan inmeye başlarken, 1984'te veda edişine kadar 87 bin adetlik üretime ulaşmıştı.

Merhum Vehbi Koç ve Bernar Nahum'un bitmek bilmeyen ısrarları, dönemin Başbakanı Adnan Menderes'in de desteğiyle Ford Otosan'ın kurulmasına öncülük etmiş, Ford'un 'montaj hakkına sahip bayi' imtiyazını alan Koç, böylelikle Anadol için de ilk adımını atmıştı. Zira Anadol, 1964'e kadar Otosan'ın kazandığı deneyimlerin ve Türkiye'nin ilk yerli otomobilini yaratma isteğinin ürünüydü.

Fikir bayiden çıktı

Bir Ford bayisinin kullandığı fiberglass (cam takviyeli plastik) gövdeli kamyonet, Bernar Nahum tarafından fikir olarak ortaya atılır. Merhum Vehbi Koç'un onayıyla, İngiltere'de Reliant ve Ogle Design firmalarıyla anlaşılır, prototiplerin siparişi verilir. Bu sırada da Türkiye'de hükümet nezdinde otomobilin altyapısını oluşturacak girişimler yapılır. Daha sonra Otosan'ın bir dönem genel müdürlüğünü de yapan Ali İhsan İlkbahar, fiberglass üretimi konusunda İngiltere'de eğitime yollanır.

Otosan, Şubat 1966'da yeni üreteceği D-750 Serisi kamyonları bayilerine tanıtır. Ama aynı toplantıya, 'kamyonun arkasındaki bebek' de getirilir. Vehbi Koç'un 'bebek' dediği, İngiltere'den karayoluyla kullanılarak getirilen araç, Anadol'un ilk prototipiydi. Bayiler, gördükleri karşısında heyecanlanarak "Bu otomobili satarız, hem de çok satarız" diye destek verdi.

İstanbul da önerildi

Araca isim bulunması için Yarışma düzenlenirken, 150 binin üzerinde başvuru oldu. 'Anadol', 'Koç' ve 'Anadolu' en çok oy alanlardı. Ancak öneriler arasında 'Tosun', 'İstanbul', 'Kartal', 'Maya', 'Turna', 'İleri' hatta 'Bora' da vardı.

Merhum Burhan Felek, Necmettin Erbakan, Cevat Fehmi Başkut'un da bulunduğu jüri, 'Anadol'u uygun buldu. Ve Aralık 1966'da ilk Anadol, bantlardan inmeye başladı, ardından da 26 bin 800 liradan satışa çıktı.

1984'e kadar otomobil ve pick-up olmak üzere toplam 90 bine yakın üretilen Anadol, 3 kapılı olarak başladığı serüveni sırasında 4 kapılı sedan, spor STC, Buggy (Böcek), stationwagon ve pick-up versiyonlarıyla devam etti. Hatta bir ara yüksek tavanlı dolmuş tipi de denenmişti. Bununla birlikte Anadol pick-up'larda son dönemde kullanılan dizel motor 'Erk', tamamen Otosan tarafından geliştirilmiş, Türkiye'nin ilk yerli dizel motoruydu. Bu sayede Ford Otosan, günümüzdeki Ar-Ge kabiliyetini kazandı ve halen Ford için özellikle de kamyon motorları geliştirmeye devam ediyor.

76 bin başvuru

Anadol, 1966 yılının Aralık ayında bantlardan inerken, o dönemde iç pazarda otomobil talebi 3 bin-5 bin adet kadardı. Ancak, ilk çıkacak Anadollar için 76 bin kişi başvurdu. Bununla birlikte Anadol, bu talebe yetişmekte zorlandı. Zira, kullanılan malzeme ve üretim tekniğinin zahmetli olması nedeniyle yılda 8 bin adet üretebiliyordu. Anadol alabilmek için 1.5 yıl kadar sıra beklemek gerekiyordu.