Yeni düzenlemeyle temel ücret ve başarı ücreti arttı mı?

Kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları sözleşmeli personel ücretlerin tespitine ilişkin 18/07/2017 tarihli ve 2017/T-8 sayılı Yüksek Planlama Kurulu Kararı yayımlandı. Daha önce 5 temel ücret grubundan oluşan sistem yeni düzenlemeyle 3 gruba indirildi. Bu durum birçok unvandaki personelin temel ücretini etkilemiştir. Bu çerçevede KİT personelinin ücretlerini belirleyen kalemler arasında önemli bir yer tutan başarı ücretinin ne olduğu ve ne zaman hak edilmeye başladığı ile neye göre artıp azaldığını izah etmeye çalışarak örnek maaş hesabıyla konuyu noktalayacağız.

* Sözleşme ücretinasıl hesaplanır?

399 sayılı KHK'nin 25'inci maddesine göre; sözleşmeli personele ödenecek sözleşme ücreti; temel ücret ile başarı ve kıdem ücretleri toplamından oluşur ve bu ücret asgari ücretin altında olamaz. Sözleşme ücretlerinin tavanı her yıl bütçe kanunları ile belirlenir. Kamu personeli için uygulanan aylık katsayısının mali yılın ikinci yarısı için değiştirilmesi veya mali yıl içinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun mali ve sosyal haklara ilişkin hükümlerinde değişiklik yapılması halinde sözleşmeli personel ücretlerinin tavanını değiştirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.

Bu hükümlere göre sözleşmeli personelin ücret kalemleri arasında önemli bir yer tutan başarı ücreti temel ücrete göre belirlenmektedir ve başarı ücreti ve kıdem ücreti temel ücretin uzantısı şeklinde oluşmaktadır. Yani başarı ve kıdem ücreti Yüksek Planlama Kurulu kararıyla unvan bazında belirlenen temel ücretin belirli bir oranı olarak belirlenmektedir. YPK Kararı'nda sözleşmeli personelin hem tavan ücreti hem de taban ücreti belirlenmektedir. Kurumlar taban temel ücretten aşağı ve tavan temel ücretten yukarı olmamak kaydıyla sözleşmeli personelin temel ücretini belirlemektedirler. Dolayısıyla başarı ücreti, belirlenen temel ücrete göre belirlenmektedir diyebiliriz.

* Başarı ücretine ne zaman hak kazanılır?

399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin "İşe Alma" başlıklı 6'ncı maddesinin 2'nci fıkrasında; ilk defa açıktan işe alınacak sözleşmeli personel ile 6 aylık sözleşme yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Yine bu KHK'nın "Başarı Ücreti" başlıklı 7'nci maddesinde ise; sözleşmeli personelden sicil ve başarı değerlemesi sonucunda sicil ve başarı düzeyleri (A) düzeyinde olanlara temel ücretlerinin % 8'i, (B) düzeyinde olanlara % 4'ü, (C) düzeyinde olanlara % 2'si oranında hesaplanacak miktarda ve 43'üncü maddedeki esaslara göre başarı ücreti ödeneceği hüküm altına alınmıştır.

Buna göre, ilk defa sözleşmeli olarak istihdam edilen personelle 6 aylık süreyle sözleşme imzalanacağı ve bu süre içerisinde başarı ücreti ödenemeyeceğini söyleyebiliriz. Ayrıca, sözleşmeli personelin ilk altı aylık süresini tamamlamasını müteakip olumlu sicil alması halinde yapılacak sözleşme tarihinden itibaren de başarı ücreti almaya hak kazanacağını ifade edebiliriz. Dolayısıyla ilk defa sözleşmeli olan personelin altı ay sonra ücreti artacaktır diyebiliriz.

* Aynı unvanlı personel için başarı ücreti kurumdan kuruma değişir mi?

Bazı KİT'ler Yüksek Planlama Kurulu kararıyla unvan bazında belirlenen temel ücret tavanının çok altında temel ücreti belirlemektedir. Kamu kurumlarına YPK kararı ile bu konuda yetki verilmiştir. Nitekim YPK kararında; sözleşmeli personelin dahil olduğu gruba ait en düşük ve en yüksek temel ücret miktarları arasında kalınması kaydıyla, görevin niteliği ve önemi, görev yerinin özelliği, personelin eğitim düzeyi ve hizmet süresi, görevde yükselme yönetmeliğine göre bir üst unvan grubuna ait ücret düzeyi gibi hususlar ile kuruluşun hiyerarşik yapısı ve mali imkanları dikkate alınarak ayarlama yapmaya ilgili teşebbüs ve bağlı ortaklık yönetim kurulu yetkili kılınmıştır. Temel ücretin düşük belirlenmesi ise hem başarı ücretini hem de kıdem ücretini etkilemektedir.

Başarı ücreti, sözleşmeli personelden sicil ve başarı değerlemesi sonucunda sicil ve başarıları (A) düzeyinde olanlara (90 ve daha yukarı) temel ücretlerinin % 8'i, (B) düzeyinde olanlara (76-89 ) % 4'ü, (C) düzeyinde olanlara (60-75) % 2'si oranında hesaplanacak tutarda başarı ücreti ödenmektedir. Dolayısıyla farklı kurumlarda çalışan aynı unvanlı ve aynı sicil ve başarı değerlemesine sahip bir personelin başarı ücreti temel ücretteki farklılıktan dolayı farklı olabilmektedir.

Yine sözleşmeli personelden bir sosyal güvenlik kuruluşuna prim ödemek suretiyle geçen hizmet süresi toplamı 6-10 yıl olanlara temel ücretlerinin % 2'si, 11-15 yıl arasında olanlara % 3'ü, 16-20 yıl olanlara % 4'ü ve 21 yıl ve daha fazla olanlara% 5'i oranında kıdem ücreti verilmektedir. Aynı durum burada da söz konusu olup, farklı kurumlarda çalışan aynı unvanlı ve aynı hizmet süresine sahip bir personel temel ücretteki farklılıktan dolayı kıdem ücreti farklı olabilmektedir. Dolayısıyla temel ücretin düşük belirlenmesi hem başarı ücretini hem de kıdem ücretini etkilemektedir.

* Başarı ücretinden hangi kesintiler yapılır?

Başarı ücretinden temel ücrette olduğu gibi gelir vergisi ve damga vergisi kesilmektedir. Gelir vergisi oranının ilk vergi dilimi oranı % 15, damga vergisi oranı ise binde 7,59'dur.

* KİT personelinin örnek maaş hesabı

Daha önce 4'üncü ücret grubunda bulunan memur, şimdi ikinci gruba geçirilmiştir. Yani daha önce ikinci grupta olan eğitim uzmanı ile aynı grupta yer almaktadır. Bu duruma göre KİT yönetim kurulları unvan bazında ücretleri belirleyeceklerdir. Bu işin oldukça sıkıntılı olacağını belirtmek gerekmektedir. Memur veya Eğitim Uzmanı unvanında çalışan bir personelin temel ücreti (tavan) 3.801 TL. Bu personelin 12 yıllık hizmeti var, bekar, sicil ve başarı düzeyi (A), Ek ödeme oranı %'42'dir.

Bu personelin sözleşme ücreti şu şekilde hesaplanır; Temel ücret (3.801) + Başarı ücreti (3.801 *% 8= 304,08) + Kıdem ücreti (3.801*% 3= 114,03) = 4.219,11 TL.

* Bu personelin maaşını hesaplayacak olursak;

Emekli kesintisi: 360,75

BES kesintisi : 67

Gelir vergisi kesintisi: 568,70

Damga vergisi: 35

Net maaş: 3.797,76 TL (Bu maaş tavan temel ücret üzerinden hesaplanmıştır. Bu formüle göre temel ücretini bilen her personel kendi maaşını hesaplayabilir.)

(Sözleşme ücreti + ek ödeme + asgari geçim indirimi = 4.219,11+409,79+133,31= 4.762,21) - (Emekli kesintisi+ gelir vergisi+ damga vergisi= 360,75+568,70+35= 964,45) = 3.797,76 TL

Ahmet Ünlü