Şeker fabrikaları satılırsa, çalışanların durumu ne olacak?

Özelleştirme İdaresince Şeker Fabrikalarının satışına ilişkin ihale işlemlerine başlanacağının açıklanmasıyla birlikte konu gündemin önemli maddelerinden biri haline geldi. Şeker Fabrikalarının özelleştirme kapsamına alınmasına ilişkin süreç yıllar önce başlamış olmasına karşın uzun zamandır fabrikalar satışa çıkartılmıyordu. Şeker Fabrikalarının özelleştirme sürecine ilişkin kararlar için: http://www.turkseker.gov.tr/OYKkararlari.aspx

Bu yazımızda bahsi geçen 14 fabrikanın satılması halinde personele ilişkin yapılacak işlemleri ele alacağız.

Özelleştirme Kapsam ve Programına Alınmadan Önce Şeker Fabrikalarında İşe Başlayanların Durumu

Memur ve Sözleşmeli Personel

Şeker Fabrikaları özelleştirme kapsam ve programına alınmadan önce diğer KİT'lerde olduğu gibi 399 sayılı KHK çerçevesinde personel istihdam etmekteydi. Bu KHK çerçevesinde fabrikalarda Devlet memuru, sözleşmeli personel ve işçi statülerinde personel istihdam edilmektedir.

Devlet memurları KHK'nin (I) sayılı cetvelinde, sözleşmeli personel ise (II) sayılı cetvelinde gösterilmiştir. (I) ve (II) sayılı cetvellerde istihdam edilenler 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun'un 22. maddesi çerçevesinde diğer kamu kurum ve kuruluşlarına Devlet memuru veya yine 399 sayılı KHK kapsamında sözleşmeli personel olarak atanacaklardır.

Nakil Süreci :

- Nakle tabi personele ilişkin bilgi formları ilgili kuruluşlar tarafından Özelleştirme İdaresi Başkanlığı aracılığıyla Devlet Personel Başkanlığına intikal ettirilmektedir. Nakle tabi personelin hangisinin istihdam fazlası olduğu ilgili kuruluş tarafından Özelleştirme İdaresi Başkanlığının onayı alınmak suretiyle belirlenmektedir.

- Özelleştirilen kuruluş personelinin Devlet Personel Başkanlığına bildirildikleri tarihten itibaren 45 günlük süre içinde aynı Başkanlık tarafından atanmalarının teklif edilmesi gerekmektedir.

- Devlet Personel Başkanlığının yaptığı nakil işlemi atama işlemi sayılmamakta, atama işleminin gerçekleştirilmesine yönelik bir teklif olarak kabul edilmektedir. Yani Devlet Personel Başkanlığı, yaptığı nakil işleminde; nakle tabi personelin unvanı, sınıfı, derecesi, kurumu, teşkilatı ve ili tespit edilerek diğer kamu kurum ve kuruluşlarına atanması teklif edilmektedir. Atama teklifinin atanma işlemine dönüşmesi, personelin atanmasının teklif edildiği kurum ve kuruluşlar tarafından gerçekleştirilmektedir.

DPB'nin atama teklifi yaparken dikkate aldığı hususlar:

- Nakle tabi personel hangi ilden bildirildiyse o ilde istihdamına öncelik verilecek şekilde, bu ilde kadro yoksa civar illerden en yakında bulunandaki bir kadroya atama teklif edilmektedir. Uygulamada, personelin atanmayı talep ettiği 3 ili sırayla belirledikleri tercih formları kuruluşları aracılığıyla Devlet Personel Başkanlığına gönderildiğinde söz konusu Başkanlık atama teklifinde bu tercihleri de dikkate almaktadır.

- Personel hangi unvanla bildirildi ise (I sayılı cetvele tabi şube müdürü ve daha üst kademede görev yapanlar hariç olmak üzere), toplam hizmet yılı ve öğrenim durumu dikkate alınarak öncelikle aynı unvanlı kadro veya pozisyona, bunun mümkün olmaması halinde görev bakımından benzer bir kadroya atama teklif edilmektedir.

- Şube müdürü ve daha üst düzey kadrolardaki personelin ise, istisnai haller saklı kalmak üzere, 4046 sayılı Kanun gereğince Devlet Personel Başkanlığınca kurumlara tahsis edilen araştırmacı kadrolarına atanmaları teklif edilmektedir.

- Personel talebi bulunan kurum ve kuruluşların talepleri genel hükümlere aykırı olmamak kaydıyla Devlet Personel Başkanlığı tarafından yerine getirilmektedir. Nakle tabi personel verimli olarak çalışabilecekleri kurumlarla önceden görüşmek suretiyle kandilerine yönelik talepte bulunulmasını sağlayabilir.

İşçiler

Özelleştirme kapsam ve programından önce işe başlayan işçilerin 4046 sayılı Kanun uyarınca nakil hakları bulunmamaktadır. Ancak bu işçiler Bakanlar Kurulu Kararlarına istinaden diğer kurum ve kuruluşlara 4/C geçici personel olarak atanma hakkı elde etmişlerdir.

Ancak 696 sayılı KHK'nin 17. maddesi ile 657 sayılı Devlet memurları Kanunu'nun 4/B hükmüne "Özelleştirme uygulamaları sebebiyle iş akitleri kamu veya özel sektör işverenince feshedilen ve 24/11/1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun kapsamında diğer kamu kurum ve kuruluşlarına nakil hakkı bulunmayan personel de bu fıkra kapsamında yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazanıncaya kadar istihdam edilebilir. Bu kapsamda istihdam edileceklerin sayısı, öğrenim durumlarına göre çalışma şartları ve bunlara ödenecek ücretler ile diğer hususlar Devlet Personel Başkanlığı ve Maliye Bakanlığının görüşleri üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenir." fıkrası eklenmiştir.

Buna göre işçiler diğer kamu kurum ve kuruluşlarına 4/B sözleşmeli personel olarak nakledilecektir. Ancak konuya ilişkin yeni Bakanlar Kurulu Kararı henüz yayımlanmamıştır.

Burada önemli bir detay ise söz konusu personelin emeklilik hakkı elde edinceye kadar bu haktan yararlanabileceğidir. Buna göre örneğin özelleştirilen fabrikada 3 yıl daha çalışmayı sürdüren ve emeklilik hakkını elde etmemiş personel 4/B olarak atanma hakkından yararlanmayı talep edebilir. Ancak herhalükarda bu personel emeklilik hakkını elde ettiğinde emekliye ayrılacaktır. Başka bir ifadeyle emeklilik hakkını elde ettikten sonra yaş haddini bekleyemeyecektir.

Burada belirtilmesi gereken son husus ise bu işlerin diğer kurum ve kuruluşların işçi alımlarında öncelik hakkına sahip olacağıdır. Bu hak ise genel olarak KPSS puanı olmaksızın işçi alımlarına başvurabilmeyi sağlamaktadır.

Özelleştirme Programına Alındıktan Sonra Şeker Fabrikalarında İşe Başlayanların Durumu

4046 sayılı Kanuna göre bir kurum özelleştirme programına alındıktan sonra yapılacak yeni personel alımları işçi statüsünde olmalıdır. Kural olarak bu personelin nakil veya 4/B olarak atanma hakkı bulunmamaktadır. Genel bir uygulama olarak bu personele işe başlamadan önce durum yazılı olarak bildirilmekte ve ilgili işe başlarken nakil hakkı olmadığı konusunda bilgi sahibi olduğu yönünde bir belge imzalamaktadır. (Şeker Fabrikalarında çalışan personelden aldığımız maillerde de bu yönde bilgiler bulunmaktadır.)

Ancak, kamuya işçi alımlarında öncelik hakkından faydalanmaları önünde bir engel olmadığını değerlendirmekteyiz. Yani bu durumdakiler İŞKUR'a başvurup öncelik hakkı kapsamında istihdam edilmeyi talep edebilecektir.

Ayrıca özelleştirilen kurumlardaki işçilerin 4/B olarak atanmasına ilişkin Bakanlar Kurulu kararı henüz yayımlanmamıştır. Şeker Fabrikalarının yıllar boyunca özelleştirme kapsam ve programında bulunduğu göz önünde bulundurularak bu fabrikalarda görevli işçiler için geçici bir maddeye yer verilmesi yerinde olacaktır.

Diğer taraftan, çalışsanlardan aldığımız maillerde fabrika yönetiminin nakil hakkı olmayanları diğer fabrikalara nakledeceği yönünde beyanları olduğu belirtilmektedir. Bu durum kısa vadede bir çözüm olsa da diğer fabrikalarda atıl personel oluşmasına neden olacağından sürdürülebilir görülmemektedir.

Şeker Fabrikalarında Görevli Taşeron İşçilerin Durumu

Kamunun genelinde tanınan taşeron sisteminin kaldırılması ve taşeron işçilerin kadroya alınması KİT'lerde uygulanmamıştır. Böyle bir uygulamanın KİT'leri kapsaması halinde bile ancak özelleştirme kapsam ve programında olan kuruluşları da içermesi halinde Şeker Fabrikalarında görevli taşeron personel bu haktan istifade edecektir. Ancak, kamunun satışa çıkardığı fabrikalarda görevli taşeron personeli aynı fabrikada kadroya alma ihtimali de olmayacağından durum daha da karmaşıl bir hal almaktadır. Mevcut durumda satışa çıkartılan 14 fabrikada görevli taşeron personelin fabrikayı satın alan işverenle anlaşamamaları halinde işsiz kalma ihtimalleri bulunmaktadır.