Yeni sistemin Belediyeleri ilgilendiren düzenlemeleri

Taner ERASLAN

Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (1 numaralı Kararname), 10 Temmuz 2018 tarih ve 30474 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış ve söz konusu düzenlemeyle devlet teşkilatımızda önemli değişikliklere gidilmiştir.

Bu kapsamda, Cumhurbaşkanlığında aşağıdaki birimler kurulmuştur:

a) İdari İşler Başkanlığı

a.1. Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü

a.2. Personel ve Prensipler genel Müdürlüğü

a.3. Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü

a.4. Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü

b) Politika Kurulları

b.1. Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu

b.2. Eğitim ve Öğretim Politikaları Kurulu

b.3. Ekonomi Politikaları Kurulu

b.4. Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu

b.5. Hukuk Politikaları Kurulu

b.6. Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu

b.7. Sağlık ve Gıda Politikaları Kurulu

b.8. Sosyal Politikalar Kurulu

b.9. Yerel Yönetim Politikaları Kurulu

c) Bağlı Kurum ve Kuruluşlar

c.1. Devlet Arşivleri Başkanlığı

c.2. Devlet Denetleme Kurulu

c.3. Diyanet İşleri Başkanlığı

c.4. Genelkurmay Başkanlığı

c.5. İletişim Başkanlığı

c.6. Milli Güvenlik Kurulu Sekreterliği

c.7. Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı

c.8. Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı

c.9. Savunma Sanayi Başkanlığı

c.10. Strateji ve Bütçe Başkanlığı

c.11. Türkiye Varlık Fonu

d) Bakanlıklar

d.1. Adalet Bakanlığı

d.2. Çalışma, Sosyal Hizmetler ve Aile Bakanlığı

d.3. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

d.4. Dışişleri Bakanlığı

d.5. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

d.6. Gençlik ve Spor Bakanlığı

d.7. Hazine ve Maliye Bakanlığı

d.8. İçişleri Bakanlığı

d.9. Kültür ve Turizm Bakanlığı

d.10. Milli Eğitim Bakanlığı

d.11. Milli Savunma Bakanlığı

d.12. Sağlık Bakanlığı

d.13. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

d.14. Tarım ve Orman Bakanlığı

d.15. Ticaret Bakanlığı

d.16. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı

Yukarıda sayılan birimlerinden, belediyelerle ilgili görevleri bulunanlar aşağıda belirtilmiştir:

1. Kararnamenin "Kuruluş" başlıklı 20.maddesinin "ğ" bendi ile "Yerel Yönetim Politikaları Kurulu oluşturulmuştur. Söz konusu Kurul'un ana görevi;

* Görev alanına giren konularda kamu kurum ve kuruluşlarına görüş vermek,

* Cumhurbaşkanınca alınacak kararlar ve oluşturulacak politikalarla ilgili öneriler geliştirmek,

* Görev alanına giren konularda Bakanlıklar, kurum ve kuruluşlar, sivil toplum ve sektör temsilcileri, alanında uzman kişiler ve ilgili diğer ilgililerin görüşünü alarak uygulanan politikaları ve gelişmeleri izlemek, yapılan çalışmalarla ilgili Cumhurbaşkanına rapor sunmak,

Söz konusu Kurul'un ana amacı, Cumhurbaşkanınca alınacak kararları ve oluşturulacak politikalarla ilgili önerileri geliştirmek olacaktır.

Anılan kararnamenin 31.maddesinde ise söz konusu kurulun görevlerinden bazıları aşağıdaki şekilde sayılmıştır:

* Kentleşme ve yerel yönetim alanında politika ve strateji önerileri geliştirmek,

* Türkiye'nin toplumsal, ekonomik ve siyasal gerçekliklerine uygun olarak yerel yönetim politikalarına ilişkin strateji önerileri sunmak,

* Göç ve iskan konularında politika önerileri geliştirmek,

* Kentleşme politika önerileri geliştirmek,

* Boğaziçi imar uygulamaları programları gereği kamu yatırımlarının planlanmasına ilişkin çalışmalar yapmak,

* Çevre, orman, su ve benzeri alanlarda koruyucu ve geliştirici politika önerileri geliştirmek,

Yerel Yönetim Politikaları Kurulu doğrudan Cumhurbaşkanı ile çalışacak ve Cumhurbaşkanının talimatlarını yerine getirecektir.

2. Kararnamenin Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görevlerini düzenleyen 97. Maddesinin "o" bendinde; Mahalli idareleri ve bunların merkezi idare ile olan alaka ve münasebetlerini düzenlemek" adı geçen bakanlığın görevi olarak hüküm altına alınmıştır.

3. Kararnamenin 102.maddesiyle oluşturulan ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının hizmet birimlerinden biri olan Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü ise belediyelerin mücavir alanları ile köylerin yerleşik alanlarının sınırlarının tespitine ilişkin usul ve esasları belirlemek ve tespit edilen sınırları onaylamakla görevlendirilmiştir.

4. Kararnamenin 98.maddesiyle oluşturulan Çevre ve Şehircilik Bakanlığının hizmet birimlerinden biri de Yerel Yönetim Genel Müdürlüğü'dür. Söz konusu genel müdürlük aşağıdaki görevleri yerine getirecektir:

* Mahalli idarelerin iş ve işlemlerine dair mevzuatla verilen görev ve hizmetleri yapmak, takip etmek, sonuçlandırmak ve geliştirmek,

* Mahalli idare yatırım ve hizmetlerinin kalkınma planları ile yıllık programları uygun şekilde yapılmasını gözetmek

* Mahalli idarelerin geliştirilmesi amacıyla araştırmalar yapmak, istatistiki bilgileri toplamak, değerlendirmek ve yayımlamak,

* Mahalli idare personelinin hizmet içi eğitimini planlamak ve uygulanmasını takip etmek,

* Mahalli idarelerin teşkilat, araç ve kadro standartlarını tespit etmek,

Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü, mahalli idareleri kontrolörlerinin istihdamını da sağlayacaktır.

Belediyeleri ilgilendiren önemli birimlerden biri de anılan Kararnamenin 106. Maddesinde belirtilen Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğüdür. Mahalli idarelerin altyapı sistemleri ile ilgili genel planlama, programa, fizibilite, projelendirme, işletme, finansman ihtiyacı ve yatırım önceliklerine; teknik altyapı tesislerinin mekansal strateji planları ile çevre düzeni ve imar planlarına uygun olarak planlanmasına, projelendirilmesine ve yapılmasına ilişkin usul ve esasları bu birim yerine getirecektir. Diğer taraftan söz konusu birim aşağıdaki görevleri de yerine getirecektir:

* Teknik altyapı ve altyapı birlikleri kurulması konusunda mahalli idareler arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak,

* Teknik tesislere ilişkin envanteri tutmak,

* Aşağıdaki konular kapsamındaki uygulamalara ilişkin her türlü altyapı, katlı ve köprülü kavşak gibi yapıların projelerini yapmak veya yaptırmak, bu alanlarda mülk sahiplerinden altyapı katılım bedellerini tahsiline ilişkin düzenleme yapmak

* Gecekondu alanları ile vasfının bozulmasından dolayı orman ve mera dışına çıkarılan alanlara ilişkin iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamaları ile afet riski altındaki alanların dönüştürülmesine ilişkin mevzuat ve 775 sayılı Kanun uyarınca ıslah, tasfiye, dönüşüm ve iyileştirme bölgelerinin tespitine, ilanına, program ve çncelik sırasına dair usul ve esasları yayımlamak,

* 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 73 üncü maddesi kapsamındaki uygulamalara ilişkin dönüşüm alanı ilanı ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek,

5. Kararnamenin kamu kurum ve kuruluşlarının yükümlülüğü başlıklı 123. Maddesi gereği belediyeler, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'na göre ihale ettikleri işler hariç olmak üzere, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca çıkarılan yönetmelik, tip sözleşme, şartname, rayiç, birim fiyat, birim fiyatlara ait analiz ve tariflerine uymak ve uygulamakla yükümlü kılınmıştır.

6. Kararnamenin Muhasebat ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünü düzenleyen 221.maddesine göre belediyelerin de dahil olduğu genel yönetimin muhasebe sistemleri, bu konudaki mevzuat düzenlemelerini adı geçen genel müdürlüğün yapmasına karar verilmiştir. Söz konusu genel müdürlük ayrıca;

* Kamu kurum ve kuruluşlarınca işletilen eğitim ve dinlenme tesisi, misafirhane, çocuk bakımevi, kreş, spor tesisi, benzeri sosyal tesislerden yararlanacak olanlardan alınacak bedellerin belirlenmesi, bu tesislerden elde edilecek gelirlerle, gelirlerin kullanılması ve muhasebe sistemlerine usul ve esasları belirlemek,

* Kamu mali yönetim ve kontrol süreçleri ile ön mali kontrole ilişkin standart ve yöntemler belirlemek,

* Kamu kurum ve kuruluşlarının hizmetin gereği olarak kullanılan malzeme, ilk ve hammadde, demirbaş, araç ve gereçlerin muhasebeleştirilmesi konularında düzenleme yapmak

7. Kararnamenin Gelir Düzenleme Genel Müdürlüğünün düzenlendiği 222.madde gereği, mahalli idarelerin vergilerinin genel vergi sistemi ile uyumunu sağlayacak çalışmaları yapmak, adı geçen genel müdürlüğe verilmiştir.

8. Kararnamenin 254.maddesi incelendiğinde, İçişleri Bakanlığının görevlerinden mahalli idarelerin denetlenmesinin bulunmamasına karşın, Teftiş Kurulu Başkanlığının düzenlendiği 260.maddede mahalli idarelerin iş ve hesaplarının teftiş edilmesi, denetlenmesi, incelenmesi ve soruşturma yapılması bu Kurulca yapılmasına karar verilmiştir.

Adı geçen Kurul'a, mahalli idarelerin seçilmiş organları ve bunların üyeleriyle diğer kamu görevlileri hakkında inceleme, araştırma ve soruşturma yapma yetkisi verilmiş olup, İçişleri Bakanlığının mahalli idareler üzerinde sahip olduğu vesayet yetkisinin mevzuat hükümleri gereğince uygulaması da bu Kurul tarafından yerine getirilecektir.

Kararnamenin 256. Maddesinde düzenlenen hizmet birimleri incelendiğinde, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün bulunmadığı görülecektir.

Mülki idare birimlerinin kurulması, kaldırılması, sınır ve adlarının değiştirilmesine, merkezlerinin belirlenmesine, mülki ayrılma ve birleşme ile köy, önemli mevki ve tabii yer adlarının değiştirilmesine ait işlemleri yürütmek İçişleri Bakanlığının "İller İdaresi Genel Müdürlüğü" tarafından yerine getirilecektir.

9. Kararnamenin Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı başlıklı 273.maddesine göre, valiye bağlı, kamu tüzel kişiliğini haiz ve özel bütçeli Başkanlık kurulmuştur. Söz konusu Başkanlık, kamu kurum ve kuruluşlarının 237 sayılı taşıt Kanunu kapsamındaki araçlarının alımı, işletilmesi, bakım ve onarımı konusunda yetkili olup, büyükşehir belediyesi bulunan illerdeki kamu kurum ve kurulularının yatırım ve hizmetlerinin etkin olarak yapılması, izlenmesi ve koordinasyonu konularında görev yapmasına karar verilmiştir.

10. Kararnamenin 485.maddesinde yer alan Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü (Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı) tarafından belediyeleri ilgilendiren yetkiler ise aşağıda yer almaktadır:

* Teleferik, finiküler, monoray, metro ve şehir içi raylı ulaşım sistemi kurma taleplerini değerlendirmek ve uygun olanlarını Cumhurbaşkanın iznine sunmak, bunların proje ve şartnamelerini incelemek veya inceletmek ve onaylamak,

* Kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör ve/veya tüzel kişiler tarafından tamamlanan veya devam edenler de dahil olmak üzere, ulaştırma altyapılarını inşaatı ve işletmesinin sağlanması amacıyla Kamu-Özel İşbirliği (KÖİ) modelleri geliştirerek esaslarını belirlemek,

* Belediyeler tarafından yapılacak demiryolu, lojistik köy, merkez veya üsler, liman, barınaklar, kıyı yapıları, hava meydanlarının ulaştırma altyapılarının proje ve şartnameni incelemek veya incelettirmek ve onaylamak,

* Teleferik, finiküler, monoray, metro ve şehir içi raylı ulaşım sistemlerinin standartlarını ve bunlarla ilgili birim fiyatları belirlemek

11. Belediyeleri doğrudan ilgilendirmemesine karşın, Bakanlıkların teşkilat şemalarına ilişkin de bilgi vermeyi uygun görmekteyim. Bakanlıkların merkez, taşra teşkilatları ile bağlı ve ilgili kuruluşlarının hiyerarşik kademeleri; hizmetin özelliklerinden kaynaklanan farklılıklar dikkate alınmak kaydıyla aşağıdaki gibi düzenlenecektir:

12. Cumhurbaşkanlığına bağlı özel bütçeli, kamu tüzel kişiliği haiz, idari ve mali özerkliğe sahip, aşağıdaki ofisler kurulmuştur: (Kararnamenin 525.maddesi)

* Dijital Dönüşüm Ofisi,

* Finans Ofisi,

* İnsan Kaynakları Ofisi (kapatılan Devlet Personel Başkanlığının benzer görevlerini yapmak üzere)

* Yatırım Ofisi (Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansına yapılan atıflar bu ofise yapılacak)