Akademik teşvik, gerçek anlamda, 2019 yılında başlıyor!

Bildiğiniz üzere, 6564 sayılı Kanunun 2 nci maddesi ile 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanununa eklenen ek 4 üncü maddede; "Her bir takvim yılı için, bir önceki yıl, bilim, teknoloji ve sanata katkı sağlayıcı nitelikte yurt içinde veya yurt dışında sonuçlandırılan proje, araştırma, yayın, tasarım, sergi, patent ile çalışmalarına yapılan atıflar, bilim kurulu bulunan uluslararası düzeydeki toplantılarda tebliğ sunma ve almış olduğu akademik ödüller esas alınarak öğretim elemanları için yüz puan üzerinden yıllık akademik teşvik puanı hesaplanır. Akademik teşvik puanı otuz ve üzerinde olanlara, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuru brüt aylık (ek gösterge dahil) tutarının;

a) Profesör kadrosunda bulunanlar için %100'üne,

b) Doçent kadrosunda bulunanlar için %90'ına,

c) Doktor Öğretim Üyesi kadrosunda bulunanlar için %80'ine,

d) Araştırma Görevlisi kadrosunda bulunanlar için %70'ine,

e) Öğretim Görevlisi kadrosunda bulunanlar için %70'ine,

Aldıkları akademik teşvik puanının yüze bölünmesi suretiyle bulunacak oranın uygulanması suretiyle hesaplanan tutarda akademik teşvik ödeneği verilir.

Bu madde uyarınca yapılacak ödeme; bu Kanun uyarınca aylık ödendiği sürece ve kadrolarının bulunduğu yükseköğretim kurumları tarafından şubat ayının on beşinden itibaren on iki ay süreyle her ayın on beşinde yapılır, damga vergisi hariç herhangi bir vergiye tabi tutulmaz. İlgili mevzuatı uyarınca ödenmekte olan zam, tazminat, ödenek, döner sermaye ek ödemesi, ikramiye, ücret ve her ne ad altında olursa olsun yapılan benzeri ödemelerin hesabında dikkate alınmaz. Bilim alanlarının özellikleri ve öğretim elemanlarının unvanlarına göre akademik teşvik puanlarının hesaplanmasında esas alınacak faaliyetlerin ayrıntılı özellikleri ve bu faaliyetlerin puan karşılıkları, akademik teşvik toplam puanının %30'unu geçmemek üzere her bir akademik faaliyet türünün toplam puanın hesaplanmasındaki ağırlıkları, akademik teşvik puanının hesaplanmasına ilişkin usul ve esaslar ile bu hesaplamaları yapacak komisyonun oluşumu ile diğer hususlar Cumhurbaşkanı tarafından yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir.

Bu madde hükümleri, Türk Silahlı Kuvvetleri kadrolarında bulunan öğretim elemanları hakkında da uygulanır." düzenlemesi yer almaktadır.

Bu yasal düzenleme çerçevesinde; ilk defa hazırlanan "Akademik Teşvik Ödeneği Yönetmeliği" 18 Aralık 2015 tarihli ve 29566 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

İlk uygulamalarda görünen aksaklıklardan sonra, Yükseköğretim Kurulu tarafından "Akademik Teşvik Ödeneği Yönetmeliği", bütünüyle değiştirilerek 31 Aralık 2016 tarihli 3016 tarihli 3 üncü Mükerrer Resmi Gazete'de yayımlandı.

Ancak, başlangıçta akademik teşvik ödeneği uygulaması ülkemizde bilimsel çalışmaların sayısını artırmayı ve buna bağlı olarak nitelikli çalışmaları yükseltmeyi hedeflese de, akademik geleneğe uygun olmayan birçok durumlar ortaya çıkmıştır.

Yalnızca akademik teşvik ödeneğinden yararlanmak için düzenlenen ticari kongreler, yönetmelikte uygun şartlara haiz olmayan yayınevlerinden sadece akademik teşvik ödeneği almak için yazılan kitaplar, üç aylık ne oldu belli olmayan bir amaca hizmet etmeyen projeler, öğretim elemanlarının kendi faaliyet alanının dışında yaptığı çalışmalar üzerinden akademik teşvik ödeneği alması gibi birçok etik dışı hareketler yayıldı.

Bu bağlamda, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından yükseköğretim kurumlarına gönderilen yazıda; bu tip çalışmaların ileride sorun yaşanmaması için üniversiteler tarafından akademik teşvik ödeneğinin amacı ve kamu yararı açısından titizlikle incelenmesi, hatta sonuçlanan işlemlerin gerekiyorsa bu açıdan yeniden gözden geçirilmesi istenmiştir.

Bu yazının üzerine, Yükseköğretim Kurulu birçok boşlukta bırakılan noktayı netleştiren, kalite odaklı, alan bazlı ve gerçek anlamda bilimsel çalışmayı teşvik edecek üçüncü "Akademik Teşvik Ödeneği Yönetmeliği" 27 Haziran 2018 tarihli Resmi Gazete'de yayımlayarak yürürlüğe girdi.

İlk defa önümüzdeki günlerde uygulanacak olan yeni akademik teşvik ödeneği sisteminde;

1- Önceki yıllarda birçok üniversitede farklı farklı uygulamalara sebebiyet veren "ulusal/uluslararası yayınevleri" ile ilgili ölçütleri belirlemeye yetki yükseköğretim kurumlarının senatolarına bırakıldı. Her ne kadar üniversitelerde yine değişik uygulamalar olsa bile kuralların somut ve ölçülebilir olması uygulamada sorunları en aza indirebilecektir.

2- Proje faaliyetlerinin değerlendirilmesinde de üniversiteler arasında birçok farklı uygulamalar yaşanıyordu. Burada yapılan somut ve nitelik artırıcı düzenlemelerle sadece bilim, teknoloji ve sanata katkı sağlayıcı nitelikte yurtiçinde veya yurtdışında başarı ile sonuçlandırılmış ve sonuç raporu onaylanmış projelerin değerlendirmeye alınması güvence altına alındı.

Çok kısa süreli 1 ay-3 ay gibi ne olduğu belirsiz ve hiçbir işe yaramayan projelerin önüne geçmek için toplam proje süresinin dokuz aydan az olmaması koşulu arandı.

3- Yükseköğretim kurumları tarafından desteklenen bilimsel araştırma projeleri, yerel kalkınma, topluma hizmet, mesleki eğitim, sosyal sorumluluk ve benzeri amaçlar için fon sağlayan Türkiye İş Kurumu, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı, kalkınma ajansları ve benzeri kuramların destekleri, döner sermaye üzerinden yapılan bilirkişilikler ve danışmanlıklar, Avrupa Birliği Katılım öncesi Mali Yardım projeleri akademik teşvik kapsamında değerlendirmeye alınmamasına yönelik düzenleme yapıldı.

4- Tebliğlerin sunulduğu etkinliğin uluslararası olarak nitelendirilebilmesi için en az beş farklı ülkeden konuşmacının katılım sağlaması şartı getirildi. Böylelikle akademik teşvik ödeneği çıktıktan sonra türeyen uyduruk bilimsel etkinliklerinde önüne geçilmiş oldu.

Yukarıda sıraladığımız nitelik artırıcı düzenlemelerle birlikte gerçek anlamda akademik faaliyeti teşvik eden yeni sistemin en büyük sonucunun son üç yıla nazara ödenek alan akademisyen sayısında ciddi bir azalma olacağını değerlendiriyoruz.

Bu kapsamda, yapılacak başvurular sonucunda üniversite bazlı olarak ödenek almaya hak kazanan öğretim elemanı sayısını sizlerin bilgisine paylaşmayı da ayrıca hedefliyoruz...

Gerçek anlamda akademik teşvik ödeneği sisteminin hayırlı olması dileğiyle..

Yavuz Selim KAPLAN