Hizmet sözleşmesini fesih eden 4/B'liye iş sonu tazminatı ödenir mi?

4/B'li personelin iş sonu tazminatı

06/06/1978 tarihli ve 7/15754 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Eki Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esasların 7 inci maddesinde şu hüküm yer almaktadır:

"Kamu kurum ve kuruluşlarının yurt dışı teşkilatlarında sözleşmeli olarak çalıştırılan yabancı uyruklu personel ile haftalık çalışma saati süresi 40 (kırk) saatin altında bulunan personel (Milli Eğitim Bakanlığında norm kadro sonucu ortaya çıkan öğretmen ihtiyacının kadrolu öğretmen istihdamıyla kapatılamaması hallerinde sözleşme ile çalıştırılacak öğretmenlerde 40 saat şartı aranmaz) hariç olmak üzere, kurumunda fiilen, askerlik ve doğum dışında kesintisiz en az 2 hizmet yılını tamamlayanlardan;
a) (Değişik:22/11/2010-2010/1169) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince sürekli tam iş göremezlik geliri, malüllük veya yaşlılık aylığı bağlanması veya toptan ödeme yapılması,
b) Hizmetlerine gerek kalmadığı için sözleşmesinin feshedilmesi veya yenilenmemesi,
c) İlgilinin ek 6 ncı maddenin ikinci fıkrası uyarınca sözleşmeyi feshetmesi,
ç) İlgilinin işe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini sonradan kaybetmesi,
d) İlgilinin ölümü, hallerinden birinin vuku bulmasından dolayı hizmet sözleşmesi sona erenlere, görev yapmakta olduğu pozisyon unvanı itibariyle, Devlet Memurları Kanununa göre girebilecekleri hizmet sınıfındaki aynı veya benzeri kadro unvanı esas alınarak hizmet yılı ve öğrenim durumu aynı olan emsali personele 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesi tutarını geçmemek üzere, kurumunda çalışılan her tam hizmet yılı için ayrılış tarihindeki hizmet sözleşmesinde yazılı aylık brüt ücret tutarında iş sonu tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de, tam yıl için hesaplanan miktardan o süreye isabet eden tutar kadar ödeme yapılır.
Bu tazminatın ödenmesinde; daha önce iş sonu tazminatı, ikramiye ve kıdem tazminatı ile benzeri ödemelerde değerlendirilmiş süreler dikkate alınmaz. İş sonu tazminatı ödemesinde dikkate alınmış süreler kıdem tazminatı ile 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu hükümleri uyarınca ödenecek ikramiye hesabında değerlendirilmez. Ölüm halinde, yukarıdaki fıkra uyarınca hesaplanacak tutar, ölenin kanuni mirasçılarına ödenir.
Kamu kurum ve kuruluşlarının yurt dışı teşkilatlarında sözleşmeli olarak çalıştırılan yabancı uyruklu personelden; hizmetlerine gerek kalmaması veya yaş haddi nedenleriyle sözleşmesi fesh edilen veya yenilenmeyenler, yerel sosyal güvenlik mevzuatına göre emeklilik, malüllük veya ölüm nedeniyle ayrılanların iş sonu tazminatı konusunda, yerel mevzuata uyulmasının zorunlu olmadığı durumlarda, Dışişleri ve Maliye Bakanlıklarının uygun görüşleri alınmak koşulu ile sözleşmelere hüküm konulabilir. Ancak bu yolla ödenecek iş sonu tazminatı tutarı aralıksız olarak çalışılan her tam yıl için son aylık sözleşme ücretinin %50'sini geçemez. Bir yıldan artan süreler için de, tam yıl için hesaplanan miktardan o süreye isabet eden tutar kadar ödeme yapılır.
Bu statüde çalışanların sözleşme koşullarına uymaması nedeniyle kurum tarafından, sözleşme esasları dışında herhangi bir nedenle çalışanlar tarafından, sözleşmesinin feshedilmesi veya yenilenmemesi hallerinde, iş sonu tazminatı ödenmez.
İş sonu tazminatı ödemelerinde emsal belirleme hususları ile uygulamada ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye Maliye Bakanlığı yetkilidir."

İş sonu tazminatını alabilmenin ön koşulu her halükarda en az 2 yıllık hizmetin bulunmasıdır. Danıştay 12. Dairesinin, hizmet sözleşmesi fesih edilen veya yenilenmeyen 4/B'linin, iş sonu tazminatı alabilmesi aynı kurumda çalışması gerektiğine yönelik ibareyi iptal ettiğini hatırlatalım. Konuya ilişkin olarak haberimiz için tıklayınız. Yeni durum ile birlikte farklı kurumlarda geçse dahi 4/B'li statüde en az 2 yıllık hizmet süresi bulunan sözleşmeli personel iş sonu tazminatı almaya hak kazanacaktır.

4/B'li personelin sözleşmesinin kurumunca feshedilmesi?

Yukarıda geçen "b) Hizmetlerine gerek kalmadığı için sözleşmesinin feshedilmesi veya yenilenmemesi," durumu personele değil kuruma verilmiş bir hak olup, hizmetine gerek kalınmayan veya sözleşmesi yenilenmeyen personelin en az 2 yıllık hizmeti bulunması halinde iş sonu tazminatına hak kazanacaktır.

Yine, "ç) İlgilinin işe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini sonradan kaybetmesi" halinde kurumunca sözleşmesi feshedilen personele en az 2 yıllık hizmeti bulunması halinde iş sonu tazminatı ödenecektir.

Bu haller dışında, sözleşme koşullarına uymaması halinde kurumunca sözleşmesi fesih edilen personele 2 yıldan fazla hizmeti dahi bulunsa iş sonu tazminatı ödenmeyecektir.

Memurlar.Net açıklaması: Kurumca sözleşmesi feshedilen bir personelin Esaslarda belirtilen yollarla tekrar sözleşmeli olarak atanması mümkün bulunmaktadır. Yukarıda belirtildiği gibi Danıştay hizmetin "hizmetin kesintisiz olması gerektiği" ibaresini iptal etmiştir. Sözleşme koşullarına uymadığı için sözleşmesi feshedilen ve tekrar atanmasına ilişkin mani bir hali bulunmayan bir kişinin bir önceki kurumunda geçen hizmetleri iş sonu tazminatının hesabında dikkate alınacak mıdır?

Sözleşmelerin yıllık olması dikkate alındığında, feshin gerçekleştiği yıla ait sözleşme süresinin dikkate alınmaması, sözleşmeli geçen ve süresinde sona ererek yenilenen yıllara ait sürelerin iş sonu tazminatına esas alınmasının hakkaniyet açısından uygun olacaktır. Çünkü feshedilen sözleşme "mali yıla ait olan" sözleşmedir. 10 sene 4/B'li olarak görev yapan ve bilahare 10. yılında sözleşme koşullarına uymaması halinde kurumunca sözleşmesi fesih edilen personelin en kötü şartlarda 9 yıllık hizmetine ilişkin iş sonu tazminatının ne olacağı hususu Hazine ve Maliye Bakanlığınca açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.

4/B'li personelin sözleşmesini kendisinin feshetmesi?

Yukarıda bahsi geçen Esasların 5 inci maddesinde, "Sözleşme süreleri mali yıl ile sınırlıdır." hükmü, Ek 6 ncı maddesinin 2 nci fıkrasında da "Personel; kendi isteği ile bir ay önceden haber vermek koşuluyla veya Ek 1 inci maddenin dördüncü fıkrasının (b) ve (c) bendi uyarınca sözleşmeyi tek taraflı feshedebilir." hükmü yer almaktadır.

Burada önemli olan husus sözleşmesini dilediği zaman feshedip edemeyeceğidir. Personel ile kurum arasındaki sözleşme mali yılla sınırlı yapıldığından burada geçen "bir ay" ifadesinden örneğin 31/12/2019 yılı sonuna kadar yapılan sözleşmeler için en geç 30 Kasım 2019 olarak anlaşılması gerekmektedir.

Mülga Devlet Personel Başkanlığının da bu hususu destekleyen çok sayıda görüşü bulunmaktadır. Başkanlığın yerleşik görüşlerinde, sözleşme bitim tarihinden en az 1 ay önce ilgili personelce sözleşmeyi yenilemeyeceğine ilişkin dilekçe veren personelin bu durumunun fesih kapsamında olmayacağı ve bu personelin 1 sene beklemeksizin sözleşmeli personel pozisyonuna atanmasının mümkün olduğu belirtilmiştir.

Buradan hareketle en az 2 yıl hizmeti bulunsa bile sözleşmesi mali yılsonunda bitecek bir personel örneğin 1 Eylül 2019 tarihinde dilekçe verse ve 1 ay sonra istifa etse iş sonu tazminatı alamayacaktır.

Ancak Danıştay 11. Dairesinin E:2015/488, K:2018/2108 sayılı ve 18/04/2018 tarihli kararında, "...Bununla birlikte, dava konusu olayda, davacı ile davalı idare arasında imzalanan Hizmet Sözleşmesinin 9/d maddesinde, personelin bir ay önce ihbar etmek şartıyla sebep göstermeksizin sözleşmeyi feshedebileceği hükmüne yer verilmiş olup; haklı bir nedenin varlığı halinde, davacının sözleşmenin feshine ilişkin olarak bir ay önceden ihbar yükümlülüğünün bulunduğundan söz etmek mümkün değildir.

Bu durumda, Kamu Personeli Seçme Sınavı ile başka bir kamu kurumuna atanması yapılan ve sözleşmesinin feshi talebiyle davalı idareye yapmış olduğu başvuru neticesinde anılan idare ile ilişiği kesilen davacının, söz konusu talebinin haklı bir nedene dayandığı açık olduğundan, yukarıda yer alan mevzuat hükümleri uyarınca tarafına iş sonu tazminatı ödenmesi gerekirken, aksi yönde tesis edilen işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır..." şeklinde karar vererek KPPS ile atanmayı haklı bir neden saymış ve yıl ortasında sözleşmesini tek taraflı fesheden ilgiliye iş sonu tazminatı ödenmesine hükmetmiştir.

Memurlar.Net açıklaması: Öncelikle belirtmek gerekir ki İdari Dava Daireleri Kurulu Kararı veya İçtihadı Birleştirme Kararı olmadığı sürece Danıştay kararları bireyseldir. Ancak Danıştay bu kararıyla yeni bir açılım getirmemiş aksine yeni tartışma konusu açmıştır. Çünkü haklı neden kavramı kişiden kişiye, olaydan olaya değişeceğinden herhangi bir zamanda sözleşmesini feshedip tazminat talebinde bulunanlar fesih gerekçelerinin haklı olduğu hususunda mahkemeleri ikna etmeleri halinde tazminatı alacaklardır.

Bir örnek vermek gerekirse, Esaslar eş ve sağlık özrü sebebiyle tayin olamadığından istifa eden bir sözleşmeli personelin iş sonu tazminatı alabileceği belirtmişken, "Aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunması halinde, eşi şehit olan personelin kurum içi yer değişiklik talebi, bir defaya mahsus olmak üzere yerine getirilir." hükmünden yararlanamayan ve istifa eden bir personel Danıştay kararına göre iş sonu tazminatı alabilecektir. Eşi şehit olan ve tüm hayatına baştan başlamak zorunda kalan personel için bundan daha haklı bir sebep olamaz.

Unvan değişikliği yapan sözleşmeli personelin durumu?

Mezkur Esasların ek 1 inci maddesinde, "Öğrenim durumu itibariyle ihraz edilen ve ekli 4 sayılı cetvelde yer alan unvanlara ilişkin pozisyonlara ek 4 üncü madde çerçevesinde atanmak suretiyle unvan değişikliği yapanlardan," hükmüne yer verilmiştir.

Unvan değişikliği yapan sözleşmeli personelinde en az 2 yıl bu statüde hizmeti bulunması halinde iş sonu tazminatı alması mümkün bulunmaktadır.

Ancak burada kastedilen unvan değişikliğinin açıklanması gerekmektedir. Kanun koyucu bunun için iki şart öne sürmüştür ve bu iki şart bir arada olacaktır: Diplomayla ihraz edilen bir unvan ve bu unvanın Esaslar eki cetvelde yer alması.

Örneğin; hemşire unvanı hem diploma ile ihraz edilen bir unvan hem de cetvelde yer almaktadır. Büro Personeli cetvelde yer almakla birlikte diploma ile ihraz edilen bir unvan değildir. Zabıt Katipliği, Yurt Yönetim Memurluğu cetvelde olmakla birlikte diploma ile ihraz edilen unvanlar değildir.

Büro personeli olarak sözleşmeli çalışan bir personel bilahare hemşirelik, mühendislik, mimarlık, teknikerlik gibi bir okulu bitirip diploma ile bir unvan elde edip yine KPSS ile aynı veya başka bir kuruma 4/B'li atanması halinde iş sonu en az iki yıl hizmeti bulunması halinde iş sonu tazminatı alabilecektir. (Not: diğer statülere de atanması halinde en az 2 yıllık hizmeti varsa yine alabilecektir.)

Eş ve sağlık durumu nedeniyle tayin olamayan ve tek taraflı sözleşmeyi fesheden personelin durumu?

Mezkur Esasların ek 1 inci maddesinde, "Eş veya sağlık durumu nedeniyle yer değişikliği talebinde bulunmakla beraber; geçiş yapacağı hizmet birimi bulunmaması, birim bulunmakla beraber o birimde aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunmaması veya en az bir yıllık fiili çalışma şartını karşılayamaması nedenlerinden herhangi birine bağlı olarak, Ek 3 üncü maddenin (b) veya (c) bendi hükmü kendilerine uygulanamayanlardan," hükmü yer almaktadır.

Ek 3 üncü maddesinin (b) ve (c) bendinde ise, "b) Personelin eş durumuna bağlı kurum içi yer değişikliği talebi; vizeli olduğu birimde fiilen en az bir yıl çalışmış olması, geçiş yapacağı hizmet biriminde aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunması ve kamu personeli olan eşin, kurum içi görev yeri değişikliği mümkün olmayan veya mevzuatı uyarınca zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması kaydıyla yerine getirilebilir.

c) Sağlık sebebine bağlı kurum içi yer değişikliği talebi; mazeret süresince geçerli olmak üzere, personelin geçiş yapacağı hizmet biriminde aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunması, pozisyonunun bulunduğu ildeki Devlet ve üniversite hastanesinde kendisi, eşi ve çocukları ile mevzuat uyarınca bakmakla yükümlü olduğu ana ve babasının hastalığının tedavisinin mümkün olmadığına ilişkin sağlık kurulu raporunu kuruma ibraz etmesi halinde yerine getirilebilir. Sağlık mazeretinin sona ermesi durumunda, eski pozisyonun bulunduğu il sınırları içerisindeki aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyona yeniden atama yapılır." hükmü yer almaktadır.

Kamu personeli olan eşinden dolayı tayin isteyen sözleşmeli personelin;
- Vizeli olduğu birimde fiilen en az bir yıl çalışmış olması
- Geçiş yapacağı hizmet birimi bulunmaması,
- Birim bulunmakla beraber o birimde aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunmaması,
şartlarından herhangi birini sağlayamaması halinde sözleşmesini tek taraflı olarak feshedip, en az iki yıl sözleşmeli hizmet süresi bulunması halinde iş sonu tazminatı alabilecektir. Eşi kamu personeli olmayan sözleşmeli personelin buradaki düzenlemeden yararlanması mümkün bulunmamaktadır.

(c) bendinde belirtilen raporu sunarak sağlık mazeretinden dolayı isteyen sözleşmeli personelin;
- Geçiş yapacağı hizmet birimi bulunmaması,
- Birim bulunmakla beraber o birimde aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunmaması,
halinde sözleşmesini tek taraflı olarak feshedip, en az iki yıl sözleşmeli hizmet süresi bulunması halinde iş sonu tazminatı alabilecektir. Dikkat edileceği üzere sağlık mazeretinden dolayı tayin isteyen sözleşmeli personelin en az 1 sene çalışma mecburiyetinin bulunmamasıdır.

Belediyelerde çalışan sözleşmeli personelin durumu?

03/07/2005 tarihli ve 5393 sayılı Kanunun 49 uncu maddesinde; belediye ve bağlı kuruluşlarında, norm kadroya uygun olarak çevre, sağlık, veterinerlik, teknik, hukuk, ekonomi, bilişim ve iletişim, planlama, araştırma ve geliştirme, eğitim ve danışmanlık alanlarında avukat, mimar, mühendis, şehir ve bölge plancısı, çözümleyici ve programcı, tabip, uzman tabip, ebe, hemşire, veteriner, kimyager, teknisyen ve tekniker gibi uzman ve teknik personel yıllık sözleşme ile çalıştırılabileceği ve bu personel hakkında bu Kanunla düzenlenmeyen hususlarda vize şartı aranmaksızın 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre istihdam edilenler hakkındaki hükümler uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. 49 uncu madde incelendiğinde sadece kısmi zamanlı olarak çalışanlara iş sonu tazminatı ödenmeyeceği hüküm altına alınmıştır.

Dolayısıyla yukarıda yer verilen açıklamalar bu personel için de geçerlidir.