Pahalı gübre hiçbir denetime tabi tutulmuyor!

Çiftçi, pahalı gübre kullanmaya mahküm bırakılırken, yöneticiler 'çift koltuklu bayilik sözleşmesi'nin sefasını sürüyor. Bayilik sözleşmesi ile yöneticiler bütün sorumluluktan kendisini kurtarırken, Gübretaş'ın maliyeti de ekstradan çiftçinin sırtına yükleniyor.

GÜBRETAŞ'I, GÜBREDEN ANLAMAYAN YÖNETİCİLER YÖNETİYOR

Tarımda çiftçinin en önemli sorununu girdi maliyetlerinin yüksekliği oluştururken, çiftçiyi pahalı gübre kullanmaya mahküm bırakan sistemin hiçbir şekilde sorgulanmaması dikkat çekiyor. Gübretaş, bu sistem sayesinde hiçbir rekabet ortamı sağlanmadan ihalesiz bir şekilde Türkiye gübre piyasasının yüzde 30'unu kontrol ederken, Tarım Kredi ve Gübretaş'a siyaseten atanan ve gübreden anlamayan yöneticiler de bunun sefasını sürüyor.

EN PAHALISI GÜBRETAŞ!

Gübre fiyatları karşılaştırıldığında bütün ürünlerde Gübretaş'ın diğer firmalara göre pahalı olduğu görülüyor. Türkiye genelinde yaygın bir dağıtım ağı bulunan ve yıllık yaklaşık 2 milyon ton gübre satan Gübretaş'ın maliyetlerinin yüksek olması dikkat çekerken, Tarım Kredi'nin bayilik sözleşmesi adı altında çiftçi ortaklarını yüksek maliyetli gübreye mecbur bırakılması manidar bulunuyor.

YÖNETİM GÖREVİNİ YAPMIYOR, GENEL MÜDÜR SEFASINI SÜRÜYOR

Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği Yönetim Kurulu'nun mevzuatına göre gübre tedariki yönetim kurulunun görev alanı ve yetkisinde bulunuyor. Yönetim Kurulu'nun rekabet ortamı sağlanarak gübreyi doğrudan piyasadan ihale yöntemiyle en az yüzde 20 daha ucuz tedarik etme imkanı varken, bu yapılmayarak bayilik sözleşmesi adı altında ihalesiz bir şekilde tek bir firmadan alınıyor.

KAMU YARARI BULUNMAYAN SÖZLEŞME 2023 YILINA KADAR UZATILDI

Rekabet ortamı sağlamayan, tekelci bir piyasaya neden olan bayilik sözleşmesi, kurumun ve çiftçinin aleyhine sonuç doğurmasına rağmen 2019 yılında sessiz sedasız yenilenerek 2023 yılına kadar uzatıldı. Yenilenen sözleşmeyle birlikte 1 milyon 100 bin kooperatif ortağı çiftçi, gübrede tek bir tedarikçi firmaya mahküm edilirken, burada nasıl bir kamu yararı gözetildiği ise merak ediliyor.

SPK ve REKABET KURUMU NEDEN GÖREVİNİ YAPMIYOR?

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ile Rekabet Kurumu'nun, rekabet ortamını bozan, 1 milyon 100 bin çiftçi ortağının ucuz gübre alımını engelleyen ve hiçbir kamu yararı bulunmayan bayilik sözleşmesine karşı sessiz kalmaları da dikkat çekiyor. Bayilik sözleşmesi kapsamında Tarım Kredi Kooperatifleri'nin Gübretaş'a nasıl bir finansal destek sağladığı bilinmezken, bununla ilgili Kamu Aydınlatma Platformu'na da hiçbir açıklama yapılmaması dikkat çekiyor. Bu durum borsaya açık olan hisse senetlerinde manipülasyon tehlikesini gündeme getirirken, SPK'nın da bu manipülasyon tehlikesine karşı nasıl bir önlem aldığı da bilinmiyor.

ÜRETMEDİĞİ GÜBRELER BİLE GÜBRETAŞ'TAN ALINIYOR

Gübretaş'ın ürettiği gübrelerin yanında üretmediği yaklaşık 1 milyon ton gübrenin bile bayilik sözleşmesi adı altında ihalesiz bir şekilde Gübretaş'tan alınması, yapılan sözleşmeyi tartışmalı hale getiriyor. Bu durum doğrudan maliyetleri artıran bir unsur oluştururken, asli görevi çiftçi ortaklarına ucuz girdi temin etmekle görevli olan merkez birliğinin ana sözleşmesine de açıkça aykırılık teşkil ediyor. Üretmediği gübrenin bile Gübretaş'tan alınması, 'bayilik sözleşmesinin' çiftçinin çıkarını korumaktan ziyade Gübretaş'ta bir avuç üst düzey yönetici ile hisse senedi sahiplerinin çıkarına hizmet ettiğini gösteriyor.

YÖNETİCİLER HEM ALICI HEM SATICI KONUMUNDA

Diğer yandan bayilik sözleşmesinde tarafların hem alıcı hem de satıcı yani aynı anda iki tarafı da temsil etmesi bu sözleşmeyi başka bir açıdan yine tartışmalı hale getiriyor. Tarım Kredi Kooperatifleri genel müdürü aynı zamanda Gübretaş'ın da Yönetim Kurulu başkanı koltuğunda oturuyor. Genel müdürün dışında Tarım Kredi'den iki genel müdür yardımcısı da Gübretaş Yönetim Kurulu'nda bulunuyor. Bu durum Gübretaş açısından SPK mevzuatında yer alan kurumsal yönetim ilke ve kurallarına açıkça aykırılık teşkil ederken, çıkar çatışmasını da gündeme getiriyor. "Bu çıkar çatışmasında çiftçinin mi yoksa şirketin dolayısıyla hisse senedi sahiplerinin çıkarı mı korundu?" sorusu akıllara geliyor.

ÇİFTÇİ PAHALI GÜBRE KULLANIRKEN HİSSE SAHİPLERİ KÖŞEYİ DÖNDÜ

Çiftçi pahalı gübreye mahküm edilirken, borsada Gübretaş hisselerinin 6 ay içinde 3 katından fazla artması bayilik sözleşmesinin kime hizmet ettiğini de gözler önüne seriyor.

HUZUR HAKKI ÜCRETLERİNE KIYAK ARTIŞ YAPILMIŞTI

Bayilik sözleşmesinde aynı anda iki tarafı da temsil eden üst düzey yöneticilerin Gübretaş'taki huzur hakkı ücretlerine geçtiğimiz Mayıs ayında kıyak bir artış yapılmıştı. Gübretaş'ta huzur hakkı ücretleri her yıl yüzde 25 seviyesinde artırılırken, geçtiğimiz yıl Yönetim Kurulu başkanı ve Yönetim Kurulu üyelerinin ücretlerinin yüzde 100'e yakın artırılması dikkat çekmişti.

Sadettin İnan