Sözleşme feshinde hangi hallerde bir yıl beklenmez?

Devlet memurlarının çekilme hakkına karşılık sözleşmeli personelin sözleşmesini tek taraflı fesih hakkı bulunmaktadır. Çekilen memurların yeniden atanmaları için beklemeleri gereken sürelere benzer şekilde sözleşmesini feshedenlerin yeniden 4/B'li olabilmeleri için bir yıllık bir sürenin geçmesi gerekmektedir. Bekleme süresi geçtikten sonra memuriyete atanma için sınav şartı bulunmazken sözleşmeli personel ilk defa işe alınmak için gerekli şartları sağlayarak yeniden 4/B'li olarak atanabilmektedir.

Ancak bazı özel durumlara dayalı olarak sözleşmenin feshi halinde yeniden atanabilmek için bir yıllık bekleme süresi uygulanmamaktadır. Bu haller Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esasların ek 1. maddesinin dördüncü fıkrasında düzenlenmiştir. Söz konusu fıkra hükmünde, "Sözleşmesini;

a) Kısmi zamanlı veya proje süresi ile sınırlı çalışanlardan,

b) Öğrenim durumu itibariyle ihraz edilen ve ekli 4 sayılı cetvelde yer alan unvanlara ilişkin pozisyonlara ek 4 üncü madde çerçevesinde atanmak suretiyle unvan değişikliği yapanlardan,

c) Eş veya sağlık durumu nedeniyle yer değişikliği talebinde bulunmakla beraber; geçiş yapacağı hizmet birimi bulunmaması, birim bulunmakla beraber o birimde aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunmaması veya en az bir yıllık fiili çalışma şartını karşılayamaması nedenlerinden herhangi birine bağlı olarak, Ek 3 üncü maddenin (b) veya (c) bendi hükmü kendilerine uygulanamayanlardan,

tek taraflı feshedenler, bir yıllık süre şartına tabi tutulmadan yeniden istihdam edilebilirler." denilmektedir.

Fıkra hükmünde atıf yapılan Esasların ek 4. maddesinde ise, "Sözleşmeli personelin, unvan değişikliği suretiyle atamasının yapılacağı pozisyon için öngörülen ilk defa hizmete alınma prosedürüne riayet edilmesi kaydıyla, unvan değişikliği mümkündür." hükmü yer almaktadır. Şu halde, sözleşmesini a, b ve c bentlerinde belirtilen haller sebebiyle fesheden sözleşmeli personel bir yıl şartına tabi olmadan yeniden 4/B'li olarak atanabilecek, bu gerekçeler dışında fesih halinde ise bir yıl beklemek durumunda kalacaktır.

Kısmi zamanlı veya proje süresi ile çalışanlar ile eş ve sağlık mazereti sebeplerine dayalı tayin talepleri karşılanamayan personelin durumuna ilişkin bir tereddüt bulunmamakla birlikte, öğrenim durumuyla ihraz edilen unvanlara atanma konusunda uygulamada sorunlar yaşanmaktadır. Ek 1. maddenin üçüncü fıkrasının (b) bendi hükmü, "Ek 4. madde çerçevesinde unvan değişikliği yapanlardan" şeklinde iken 2018 yılında yapılan değişiklik sonucunda bugünkü halini almıştır. Değişiklik öncesinde bulunduğu pozisyon dışında şartlarını taşıdığı bütün pozisyonlara başvuru yapıp hak kazandığında bir yıl şartına tabi olmaksızın atanma imkanı varken, değişiklik sonrası kapsam daraltılmış öğrenim durumu ile ihraz edilen pozisyonlar için bu hak verilmiştir. Öğrenim durumu itibarıyla ihraz edilen unvan ise teknisyen, tekniker, mühendis, avukat gibi diploma ile elde edilen unvanlardır. Bu unvanların bir kısmı 3795 sayılı Kanunda düzenlenmiş olup, bunlar dışında yüksek öğrenim görenlerin hangi unvanı kullanabileceğine YÖK karar vermektedir. Büro personeli pozisyonunda görev yapan mühendislik fakültesi mezunu bir 4/B'li kendi kurumunda veya farklı bir kurumda geçerli bir KPSS puanıyla mühendis alım ilanına başvuru yapabilecek, atanmaya hak kazanması halinde sözleşmesini feshedip, herhangi bir süre geçmesi beklenmeksizin mühendis olarak atanabilecektir. Aynı şekilde sağlık personeli olarak görev yapmaktayken mimarlık okuyan ve mezun olan bir 4/B'li kurumların sözleşmeli mimar alım ilanlarına başvuru yapabilecek ve hak kazanması durumunda mevcut sözleşmesini feshedip, mimar olarak yeni sözleşme imzalayabilecektir. Burada tek kısıtlama atama yapılacak unvanın 4 sayılı cetvelde yer almasıdır. 4 sayılı cetvelde yer almayan unvanlar için bu haktan yararlanmak mümkün değildir.

Ek 1. maddenin son fıkrasına göre, sözleşmesini feshederek öğrenimle elde ettiği pozisyona yeniden atanacak sözleşmeli personel bir yıl bekleme süresine tabi olmamakla birlikte ilk defa işe alınma için gerekli prosedürlere uyulması gerekmektedir. Yani geçerli bir KPSS puanı olacak, diğer adaylarla birlikte kurumların alım ilanlarına başvuru yapacak, kendi kurumu bile olsa şartları taşıması ve hak kazanması halinde atanabilecektir.

Merkezi yerleştirme ile atanan memur ve KİT sözleşmeli personeli için aynı KPSS puanıyla bir defa yerleşebilme kuralı geçerli iken 4/B alımlarında bu kural geçerli değildir. Merkezi yerleştirme ile Devlet memuru olarak atanan kişi yerleştirmeye esas alınan KPSS puanıyla bir daha merkezi yerleştirmeye başvuru yapamamakta ancak aynı puanı kurumsal alımlarda, 4/B alımlarında kullanabilmektedir. Aynı şekilde 4/B'li personel de aynı KPSS puanını kullanarak yeniden sözleşmeli personel olarak atanabilmektedir.

4/B'li istihdamının bugünkü yapısının kamu istihdamının bütünlüğünü bozduğunu, bir tarafta 3 artı 1 modeli diğer tarafta geçici personel istihdamına son verilerek bu personelin 4/B kapsamına alınmasıyla kendi içinde bile dağınık bir yapının oluştuğunu, aynı birimde aynı unvanla aynı işi yapan hem memur hem sözleşmeli personel bulunmasının yol açtığı sorun ve çözüm önerilerini defalarca anlattık.

Ayrıca 4/B olarak atanıp aynı KPSS puanıyla merkezi yerleştirmeye başvuru yapılması, bir yıl bekleme süresine tabi olmamak için yıl sonunda sözleşme yenilenmemesi, öğrenim durumuna uygun pozisyonlara atanmak için diğer kurumların 4/B alımlarına müracaat edilmesinin kurumların personel planlamasını bozduğunu, diğer adayların istihdamını engellediğini bu olumsuzlukların giderilmesi için aynı KPSS puanıyla bir defa yerleşme kuralının getirilmesi gerektiğini de ifade ettik.

Bütün bu söylediklerimiz saklı kalmak kaydıyla 4/B istihdamı devam edecekse, kendi içinde bütüncül bir yapıya kavuşturulması, hakları ve sorumluluklarının belirlenmesi, performans, görevde yükselme, unvan değişikliği, disiplin, yer değiştirme ve diğer çalışma koşullarının bir düzene sokulması, istihdam alanının belirli hale getirilmesi, 3 artı 1 modelinin genelleştirilmesi, kısacası bütüncül bir 4/B mevzuatı oluşturulmasının acil ve elzem bir ihtiyaç haline geldiğini belirtmek isteriz.