Enerji içeceklerine ilişkin tebliğ müsteşar yardımcısını yedi
Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı'nın 9 Mart 2004 tarihli bir tebliğle sağlığa zararları tartışma konusu olan, bazı Avrupa ve Uzakdoğu ülkelerinde satışı yasaklanan enerji içeceklerinin Türkiye'ye girişini sessiz sedasız serbest bırakması akıllara durgunluk verdi. 2002 yılında bilimsel bir kurulun tespit ettiği ve bir litre enerji içeceğinde olması gereken 150 miligram kafein miktarını 350 miligrama çıkaran tebliğe ise bilim adamları değil sadece Tarım ve Köyişleri Bakanı Sami Güçlü ve KORGEM Genel Müdürü Nihat Pakdil imza attı. Sözkonusu tebliği imzalamayan Müsteşar Yardımcısı Ramazan Kadak ve 10'a yakın teknik personel ise görevden alındı. Tebliğin yayınlanmasıyla birlikte daha önce kafein miktarı 150 miligramdan kat kat yüksek olan enerji içecekleri Türkiye'de artık rahatça satılmaya başlandı.
Önceki kararda bilimsel kurul imzası vardı
ABD patentli asitli içecek üreten firmaların dünya pazarlarına yeni ürün sokmak amacıyla piyasaya sürdüğü enerji içeceklerinin Türkiye'ye serbest bir şekilde girişi tam bir muammaya dönüştü. Kafein miktarı yüksek olduğu için 2 yıldır kaçak yollardan ülkeye giriş yapan enerji içecekleri yaklaşık 6 aydır marketlerde serbestçe satılıyor. Bunun tek nedeni ise, 6 Mart 2002'de çıkarılan tebliğde yapılan değişiklik. Tarım ve Köy İşleri eski Bakanı Hüsnü Yusuf Gökalp zamanında, enerji içecekleri konusunda bir çalışma yapıldı. Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği ve Uluslararası Gıda Kodeksi olarak kabul edilen Codex Alimentarius Komisyonu'nun Sporcu ve Enerji İçecekleri ile ilgili taslak Yönetmeliğine göre yapılırken Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı (FAO) bünyesindeki Codex Alimentarius Komisyonu'nun (CAC) Kasım-2001'de Almanya'da yapılan Özel Beslenme Amaçlı Gıdalar ve Beslenme konulu toplantıda, enerji içecekleri ile ilgili kriterleri, ülkelerin kendi inisiyatiflerine bıraktı. Bunun üzerine Tarım Bakanlığı 2002 yılında, üniversitelerin gıda bölümlerinden bilim adamları ile ilgili bakanlıklardan oluşan Özel Beslenme Amaçlı Gıdalar Danışma Komitesi kurdu. Bu Komite, Türkiye'de üretimi yapılacak ya da ithal edilecek enerji içeceklerinde kafein oranının 150mg/lt, İnositol 100 mg/lt, Glukoronolakton 20 mg/lt, Taurin 800 mg/lt'den, alkol miktarının ise %0.05'den fazla olmamasına ve başkaca doping maddesi içermemesine karar verdi. Bu karar, 6 Mart 2002 tarihli tebliğin Resmi Gazete'de yayınlanmasıyla yürürlüğe girdi. Bu karar üzerine o tarihte enerji içecekleri firmaları Tarım ve Köy İşleri eski Bakanı Hüsnü Yusuf Gökalp'a cephe aldı. Konu yargıya intikal etti.
İki yıl sonra ne değişti?
Ancak aradan iki yıl geçip AKP hükümeti işbaşına gelince işler değişti. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 22 Mart 2002'de yayımladığı "Türk Gıda Kodeksi- Enerji İçecekleri Tebliği"ni firmaların şikayeti üzerine, AB mevzuatına uyumu sağlama gerekçesiyle yeniledi. 9 Mart 2004 tarihinde yayımlanan yeni tebliğ ile enerji içeceklerinin litresindeki kafein miktarı 150 mg'den 350 mg'ye çıkarılırken, diğer etkili madde miktarlarında yüzde 100 ile yüzde 120 katına varan artışlar yapıldı.
Önceki tebliğde enerji içeceklerinde izin verilen "Inositol" miktarı 100 mg/L'den 200 mg/L'ye, "Glukoronolakton' miktarı 20 mg/L'den 2500 mg/L'ye, "Taurin" miktarı da 800 mg/L'den 4000 mg/L'ye yükseltildi.
Tebliğde ayrıca daha önceki kafein sınırı olan 150 mg/L'nin üzerinde kafein içeren içeceklere, etiketlerine, faklı ve dikkat çekici renkte ve büyüklükte "YÜKSEK KAFEİN İÇERİR" uyarısının konulması zorunluluğu getirildi.
Etiketlerde uyarı başlığı adı altında tüketici tarafından kolaylıkla görülebilecek şekilde şu ifade yer alacak: "Alkol ile karıştırılarak veya beraber tüketilmemelidir. Çocuklar, 18 yaş altı kişiler, yaşlılar, diabetikler, yüksek tansiyonu olanlar, gebe ve emzikli kadınlar, metabolik hastalığı olanlar, böbrek yetmezliği olanlar ile kafeine hassas kişiler için tavsiye edilmez. Sporcu içeceği değildir, yoğun fiziksel aktivite sırasında veya sonrasında tüketilmemelidir. Günlük 500 ml'den fazla tüketilmesi tavsiye edilmez."
Tebliğ müsteşar yardımcısını yedi
Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı'nın yaptığı bu değişiklik, bir müsteşar yardımcısının görevden alınmasına neden oldu. Enerji içeceklerindeki kafein miktarı oranının yükseltilmesi ile ilgili değişikliğe imza atmayan Bakan Sami Güçlü'nün kendi atadığı bürokratlardan Müsteşar Yardımcısı Ramazan Kadak, görevden uzaklaştırıldı. Yine bu durumun oluşturacağı tehlikeleri bilen ve sözkonusu tebliğe imza atmayan Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü'ndeki 10'a yakın teknik personel görevden alındı. Gıda Kodeksi'ndeki bu değişiklik için bilimsel bir kurulun görüşüne de başvurmayan Bakan Sami Güçlü, tebliği sadece kendisi ve KORGEM Genel Müdürü Nihat Pakdil imzasıyla yayınladı.
Satış 6 aydır serbest
İnsan sağlığına etkisi tartışılan enerji içeceklerinde kafein sınırı, litrede 150 miligramdan (mg) 350 miligrama çıkarıldı.1998 yılında Türkiye pazarına giren bazı enerji içecekleri, 2 yıl önce Tarım Bakanlığı'nın getirdiği sınırlama nedeniyle piyasadan çekilmişti. Yasal yollardan girişi yasaklanan içecekler, Yunanistan'dan kaçak yollardan getirilerek 2 katı fiyata satılıyordu. Birçok firma yaklaşık 2.5 yıl süreyle piyasadan uzak kaldı. Satışları durdu. Ancak bu son değişiklik, kafein miktarı 350 miligramın altında olan enerji içeceklerinin önünü açtı. Türkiye'de bugün, resmi rakamlara göre 10 milyon kaçak yollardan ise 50 milyon kutu enerji içeceği satıldığı belirtiliyor.
ENERJİ İÇECEĞİ ZARARLI MI FAYDALI MI?
Uzmanlara göre enerji içeceği içildiği zaman, vücuttaki kaslar hareket edince laktik asit ortaya çıkıyor. Laktik asit kana karışınca insanlar yorgunluk hissediyor. Enerji içeceğinin içindeki maddeler insanın beynini uyarıyor. Kan dolaşımını hızlandırıyor. Kan dolaşımı hızlanınca insan daha fazla oksijen alıyor. Oksijen hücrelerin yapısında olumlu değişime, laktik asitin yok olmasına ve enerjinin ortaya çıkmasına neden oluyor.
Enerji içeceklerinin ana maddesi olan kafein kahvede de var. Zaten bütün tartışma da burada ortaya çıkıyor. Uzmanlara göre, kafein uyarıcı etki yapıyor. Sıcak alındığında etkisi daha kısa, soğuk alındığında ve yüksek dozda alındığında insanı 5 saat uyarıyor. Taurin denilen madde bir tür asit. Beyinde uyarıcı etki yapıyor.
Glukoronolakton, bir karbonhidrat. Bir tür şeker. Yorgunluğa neden olan toksit bileşiklerini etkileyerek yorgunluğun yok olmasını sağlıyor. Veya yorgunluğu geciktiriyor. Enerji içecekleri yüksek oranda karbonhidrat (sükroz ve glükoz) içeriyor. Bunlar da enerjiyi artırmada etkili oluyor. Enerji içeceği üreticileri ?kafeine duyarlı kişilerin, hamile kadınların ve çocukların? enerji içeceği kullanmamalarını tavsiye ediyor. Ama bu tür içecekler, bütün marketlerin içecek bölümünde, serbest bir şekilde satılmaya devam ediyor.
BAZI AVRUPA ÜLKELERİ YASAKLADI!
Enerji içecekleri, ihtiva ettikleri taurin ve yüksek kafein miktarları nedeniyle, insan sağlığına olumsuz etkisi bugüne kadar hep tartışıla geldi. Hamile kadınlar, çocuklar ve sporcular gibi yüksek risk grubu insanlar üzerinde ve genel toplum sağlığında olumsuz etkileri tartışılan bu ürün, özellikle alkolle birlikte alınması durumunda ölüme kadar götürebilecek ciddî olumsuzluklar doğurduğu uzmanlar tarafından defalarca ifade edildi.
Fransa, Danimarka, Norveç, Kanada, Malezya gibi bazı ülkelerde bu ürünün satışı yasaklandı. Amerika Gıda Kontrol Otoritesi ise, sözkonusu ürünün alkolle birlikte tüketilmemesi konusunda tüketicileri uyarırken, Amerikan Diyetetik Birliği bu enerji içeceğinin alkolle birlikte tüketildiğinde ölüme neden olabileceğine dikkat çekti. Yine Amerika'da bazı Üniversiteler bu içeceğin tüketimine yasak getirirken, İngiltere Gıda Standartlar Kurumu, 14 yaşın altındaki çocukların, sözkonusu içeceği tükettiklerinde davranış bozuklukları ile karşılaşıldığına işaret etti. İsveç'te ise; İsveç Ulusal Gıda İdaresi, sözkonusu enerji içeceğinin alkolle karıştırılmaması ve ağır antrenmanlardan sonra kullanılmaması konusunda kamuoyunu uyardı.
SAYIN BAKAN YAZIK DEĞİL Mİ SANA?
?Biz bu yönetmelik değişikliğine uyanlar girer, uymayanlar giremez deyince kıyamet koptu. Bizimle çok uğraştılar. Mecliste cd'ler dağıtıldı. Barlarda, meyhanelerde basın toplantıları düzenlendi? diyen eski Bakan Gökalp, ama hükümet değişikliği ile birlikte bu yönetmeliğin de değiştirildiğine dikkat çekti. ?Değişiklikte hiçbir bilimsel heyetin görüşü ve raporu yok. Sadece siyasi bir karar? diyen H. Yusuf Gökalp, bu değişiklikle Türkiye'ye ne idüği belirsiz birçok içeceğin gimeye başladığını kaydetti. Tebliğin bilimsel heyet yerine sadece Bakan ve Genel Müdür imzası taşıdığını söyleyen Gökalp, ?Halkımızın ve özellikle de gençlerimizin sağlığı ile oynanıyor? dedi.
Tebliğin hazırlanış aşamasında birçok eksiklikler bulunduğunu dile getiren Gökalp, ?Eski tebliği yürürlükten kaldırırken hangi bilimsel heyeti topladınız? Bu kararın alınışında bilimsel gerekçeler var mı? Bana göre bu işin mutfağını ihmal ettiler. Genel Müdür de içine sinmeyerek bu imzayı attı. Sayın Bakan da imzaladı. Neden imzaladı? Yazık değil mi sana?? diye konuştu.
Avrupa'da hayatını kaybeden 2 kişinin ölüm nedenlerinin enerji içeceklerinden dolayı olup olmadığının hala araştırıldığına dikkat çeken Gökalp, enerji içeceklerinde kafeinin aşırı derecede bulunduğunu, bunun çok alınması halinde ise kalp çarpıntısı yaptığını, beyni de etkilediğini ve insanlarda bağımlılık etkisi yaptığını vurguladı. Gökalp, ?Şimdi bu enerji içecekleri çıktı. Eskiden insanlar yeteri kadar beslemiyor muydu? Binlerce doğal besine ne oldu? Artık normal gıdalar yeterli gelmiyor mu? Bunların hala araştırması yapılıyor. Ama, bu enerji içeceklerinin içinde kafein, taurin vb. bileşikler fazla miktarda bulunmaktadır? dedi.
ESKİ BAKAN GÖKALP'TEN ŞOK AÇIKLAMA
Türkiye'de enerji içecekleri ile ilgili ilk tebliğe imza atan ve daha sonra Red Bull firmasıyla mahkemelik olan Tarım ve Köy İşleri eski Bakanı Hüsnü Yusuf Gökalp, gazetemize bu konuyla ilgili çok önemli açıklamalarda bulundu. O tarihte kendisine birçok tekliflerde bulunulduğunu anlatan Gökalp, " O zaman araya girmek için kuşun kanadıyla bile ne teklifler geldi. Ama Allah bizi şeytana uydurmadı. Biz çoluk çocuğumuzu helal lokma yedirme derdindeyiz. Yarın hak tecelli edince arkamızdan Allah rahmet eylesin densin için uğraşıyoruz. Bu toprağın altı da var" diye konuştu. Enerji içecekleri konusunda kendisi döneminde kapsamlı araştırmalar yapıldığını anlatan Gökalp, ilk tebliğin çıkarılması sırasında bir Bilimsel Kurul oluşturulduğunu kaydetti. Bu Kurul'a doktorlor, biyologlar, kimyagerler ve ilgili tüm bilim adamlarının davet edildiğini hatırlatan Gökalp, yapılan inceleme ve araştırmalar sonucunda Kurul'un verdiği kararın tebliğ olarak yayınlandığını hatırlattı. Kurulun kafein miktarını yeniden belirlediğini ve bu oranı 600 miligramdan 150 miligrama düşürdüğünü belirten Gökalp, bunun üzerine bir firmanın ithalat izni istediğini, Bakanlığın tüm enerji içeceklerinin bu tebliğ kapsamında olduğunu bildirmesi üzerine kendisine karşı bir kampanya başlatıldığını kaydetti.
MİLLİ GAZETE