Memur emekliliğindeki ince ayrıntılar ve özellikli durumlar

Emekli olan memurlar tekrar kamuya memur olarak dönebilir mi?

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun Emeklilerin Yeniden Hizmete Alınması başlıklı 93'üncü maddesine bakıldığında emekli olan memurların tekrar kamuya memur olarak dönüşlerinde sorun olmadığı görülür. Bu maddeye göre; "T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre emekli olanlardan (5434 sayılı Kanun'un 104'üncü maddesine göre emeklilikle ilgili görevlere yeniden atanamayacaklar hariç) sınıfında yazılı nitelikleri taşımakta bulunanlar kanunun 92'nci maddesi hükümlerine göre kurumlarda boş kadro bulunmak şartiyle yeniden memurluğa alınabilirler." hükmü yer almaktadır.

Ancak, 657 sayılı Kanun'daki bu genel düzenlemenin 5335 sayılı Kanun'un 30'uncu maddesi ile kısıtlandığı ve istisnalar haricinde emekli memurların tekrar kamuya dönemeyeceği görülmektedir.

5335 sayılı Kanun'un 30'uncu maddesinde; "Cumhurbaşkanı tarafından atanan veya görevlendirilenler, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nce yapılan seçimler sonucunda görev verilenler ile yükseköğretim kurumlarının öğretim üyeliklerine ve Sağlık Bakanlığı'nın tabip ve uzman tabip kadrolarına yapılacak atamalar hariç olmak üzere, herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanlar, genel bütçeye dahil dairelerin, katma bütçeli idarelerin, döner sermayelerin, kefalet sandıklarının, sosyal güvenlik kurumlarının ve bütçeden yardım alan kuruluşların kadrolarına açıktan atanamazlar.

Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanlar bu aylıkları kesilmeksizin; genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin %50'sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklarda herhangi bir kadro, pozisyon veya görevde çalıştırılamaz ve görev yapamazlar." hükmüne yer verilmiştir.

Ayrıca, maddede istisnalara yer verilerek emekli maaşı dahi kesilmeden kamu görevine devam edecekler sıralanmıştır.

Maddeye göre 657 sayılı Kanun'un 93'üncü maddesinin memur unvanlıların emeklilik sonrası tekrar dönüşlerinin en rahat olduğu kurumlar mahalli idarelerin memuriyet kadrolarıdır. Emekli maaşları kesilse de mahalli idarelerin memur kadrolarına dönüşler mümkün olabilmektedir.

Emekli olabilmenin en temel iki şartı vardır

Emeklilikte yaşa takılanlar olarak adlandırılanların da (EYT) üzerinde sıklıkla durarak itiraz ettikleri husus, hizmeti tamamlamamıza rağmen emekli olamıyoruzdur.

Hem işçi (4/a), hem Bağ-Kur (4/b), hem de memurların (4/c) emekli olabilmeleri için en temel iki şart hem hizmet süresini hem de emeklilik yaşını tamamlanmış olması gerekmesidir. Yani bu iki şart birlikte tamamlanmadan emekli olunması mümkün değildir.

Memurların emeklilik işlemleri, re'sen emeklilik dışında memurun emekli olma talebiyle başlamaktadır. Emekli olmak isteyen memurun emeklilik sürecinin başlatılabilmesi için çalıştığı kurumunun (isteğe bağlı çalışanlar açısında da önceki kurumunun) atamaya yetkili amirince emekliye sevk onayı alınması gerekmektedir.

Emekliye sevk onayı alınan ve kurumuyla ilişiği kesilen memur, emeklilik statüsüne girmektedir. Ancak, bu durum her memur açısından böyle değildir. Bazı hallerde emekliliğe sevk onayı alındıktan sonra da memuriyetle ilişik kesilmesine gerek yoktur.

Nitekim 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 504'üncü maddesinde; ".Bakan Yardımcısı kadrosuna atananların varsa emeklilik veya yaşlılık aylıkları kesilmez. Ayrıca bu kadroya atanmadan önce veya atandıktan sonra emeklilik ya da yaşlılık aylığına hak kazananlara, talep etmeleri halinde mevcut görevleriyle ilişikleri kesilmeden emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanır." hükmüne yer verilerek memuriyet statüsü bitmeden, yani kurumuyla ilişiği kesilmeden de memurların emekli olabileceği düzenlenmiştir.

Yaş haddinden emekli olanların memuriyete devamları mümkün müdür?

657 sayılı Kanun'un madde 98'inci maddesine göre istek, yaş haddi, malullük sebeplerinden biri ile emekliye ayrılma memurluğun sona ermesine ilişkin şartlar arasında sayılmıştır. Ancak, bazı hallerde yaş haddinden emekliye ayrılanların da memuriyetle ilişiği kesilmemektedir.

Nitekim, 2879 sayılı Kanun'un 4'üncü maddesinde; ".Cumhurbaşkanınca atananlar hakkında 8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nun 40'ıncı maddesinin birinci fıkrası uygulanmaz, bunlardan emeklilik veya yaşlılık aylığı almakta olanların aylıkları kesilmez, yazılı talepte bulunanların ise aylıkları kesilir ve Sosyal Güvenlik Kurumu ile ilişkilendirilirler." hükmüne yer verilerek yaş haddinden sonra da memuriyetin devam edebileceği istisnalara yer verilmiştir.

Bu nedenle 657 sayılı Kanun'un 98'inci maddesi ile 5434 sayılı Kanun'un 40'ıncı maddesine bakılarak yaş haddini dolduran her memurun memuriyetle ilişiğinin kesileceğini söylemek doğru değildir.

Emekli maaşının tespitinde son yedi yıllık süre her memur için geçerli midir?

5510 sayılı Kanun'a tabi olmayan yani 2008 yılı Ekim ayından önce, işçi, esnaf ve memurluk hizmetleri olanlar hakkında hizmet birleştirilmesine ilişkin usul ve esasları belirleyen 2829 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaktadır. 5510 sayılı Kanun'la emeklilikte prime esas kazanç uygulaması getirildiği için bu kanuna tabi olanlar açısından 2829 sayılı Kanun'un uygulanması söz konusu değildir. Kaldı ki 5510 sayılı Kanun'la 2829 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmış olup geçici madde ile 5434 sayılı Kanun'a tabi olanlar açısından devam ettirilmektedir.

Bu kanuna göre; son 7 yıllık hizmetin karşılığı olan 1260 gün oldukça önemli olup emekli aylığının hangi statüden yani memur, işçi veya Bağ-Kur'dan bağlanacağı bu süreye göre belirlenmektedir. Yani emekli olacak kişilerin burada bir tercihte bulunması mümkün değildir.

Ayrıca, son yedi yıllık hizmetleri içerisinde 3 statüde, yani işçi, esnaf ve memur olarak çalışmaları olan kişinin yine son yedi yıl içerisinde bu üç statüden (memur, işçi veya Bağ-Kur) hangisi fazla ise o statüden emekli olabilir, eşit olması halinde ise son statüsü esas alınmaktadır.

Emekli memurlar özel sektörde çalışmaya başlarsa maaşları kesilir mi?

Emekli olan devlet memurları özel sektörde hizmet akdine tabi sigortalı olarak (SSK/4-a) çalışmaya başlar ve Sosyal Güvenlik Destekleme Primi öderlerse emekli maaşları kesilmez. Ancak, 4/a kapsamında tüm sigorta kollarına tabi çalışılması halinde emekli aylıkları kesilecektir.