Sigara şirketlerine emsal karar: Manevi tazminat kararı çıktı

Ankara Bölge Adliye Mahkemesi sigara bağımlılığına bağlı ölümler için ses getirecek bir karara imza attı. 2017 yılında sigaraya bağlı KOAH hastalığı nedeniyle vefat eden baba A.Y. için kızı S.Ü.Y. Ankara 11. Tüketici Mahkemesinde dava açtı. Davacı S.Ü.Y. dava dilekçesinde, babasının 08.02.2017 tarihinde KOAH hastalığı nedeniyle vefat ettiğini, bu hastalığın oluşumunda sigaranın etken olduğunu, babasının 50 yıldan fazla süredir sigara bağımlısı olup bırakamadığını, hukuk düzeninin sigara satışına izin vermesine rağmen içerisinde uyuşturucu barındırdığını, babasının sigara içmeye başladığında 18 yaşından küçüklere satışının serbest olup zararlarının tüketicilerden gizlendiğini, sigara kullanımının özendirildiğini belirterek Philip Morris Sabancı Pazarlama ve Satış A.S.'den 1 milyon lira manevi tazminat alınması istemiyle dava açtı. Ankara 11. Tüketici Mahkemesi davayı kesmen kabul ederek 10 bin lira manevi tazminat ödenmesine karar verdi. Ankara 11. Tüketici Mahkemesinin kararı hem davacı hem de davalı Philip Morris tarafından istinaf edildi.

- Sigara ve KOAH Arasında Doğrudan Bağlantı

Dava kapsamında, A.Y.'nin ölümüne ilişkin Adli Tıp Kurumu'nun hazırladığı rapor önemli bir rol oynadı. Raporda, A.Y.'nin KOAH hastalığına yakalanmasının ve yaşamını yitirmesinin, uzun yıllar süren sigara kullanımına bağlı olduğu bilimsel verilerle ortaya kondu. Mahkeme, sigaranın bağımlılık yapıcı etkisinin uluslararası tıp literatüründe kabul edilmiş olmasını dikkate alarak, üretici firmaların sorumluluğunu vurguladı.

- Sigara bağımlılığından dolayı 500 bin TL Manevi Tazminat

Dosyayı inceleyen Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi tüm sigara bağımlılarını yakından ilgilendiren önemli bir karar verdi. İstinaf mahkemesi; tanık beyanlarıyla, davacının babasının Philip Morris tarafından üretilen sigarayı kullandığını; sigaranın bağımlılık yapıcı etkisinin Türk Toraks Derneğince yazılan uzman görüşüyle ve Dünya Sağlık Örgütünce yayımlanan MPOWER 2008 Küresel Tütün Salgını Raporu'yla tespit edildiğini; sigaradaki zararlı maddeler ile davacının babasının ölümü arasında illiyet bağının Adli Tıp Kurulu'nun 30/06/2021 tarihli ihtisas kurulu mütalaasıyla kurulduğunu belirterek manevi tazminat kararı verdi. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi heyeti oybirliğiyle Davalı Philip Morris şirketinin 500 bin TL tazminat ödemesine karar verdi.

Kararda, "Tütün ürünlerinin bağımlılık yapıcı özelliği bilindiği halde, üretici firmanın, insan hayatını sonu ölümle bitecek derecede tehdit eden ve 6502 sayılı Tüketicinin korunması hakkında kanun uyarınca ayıplı sayılması gereken sigarayı üretmeye devam etmesinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Anayasa ile garanti altına alınan yaşam hakkına doğrudan müdahale teşkil ettiği, sigara endüstrisinin insan hayatına karşılık elde ettiği kazancın boyutu ve ulusal ve ulusüstü mevzuat gözetildiğinde tütün endüstrisinin sigara üretmesi ve satmasının tazminatı gerektirir ağırlıkta kınanabilir bir eylem olduğu" ifadelerine yer verilmiştir. Ayrıca İstinaf mahkemesine göre; bir kere başladıktan sonra, sigaranın bağımlılık yapması nedeniyle, kullanıcıların rasyonel karar verme yeteneklerinin ortadan kalktığı ve "istenirse bırakılabilir" savunmasının tütün endüstrisinin sorumluluğunu ortadan kaldırmayacağı belirtilmiştir.

-Dünya Genelinde Tütün Endüstrisine Yönelik Eleştiriler

Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi kararı, dünya genelinde tütün endüstrisine karşı verilen mahkeme kararlarıyla paralellik taşıyor. ABD'de görülen davalarda tütün şirketlerinin sigaranın zararlarını ve bağımlılık yapıcı özelliklerini bilerek gizlediği ortaya konmuştu. Mahkeme gerekçeli kararında, sigara şirketlerinin bağımlılığı artırmak için ürünlerde nikotin seviyesini kontrol ettiklerine ve yanıltıcı reklamlarla tüketiciyi etkilediklerine işaret etti.

-Bağımlılık, Şirketlerin Stratejik Kararıyla Teşvik Edilmiş

Mahkeme, sigara bağımlılığının bilimsel olarak kronik bir hastalık olarak tanımlandığını belirtti. Gerekçeli kararda, tütün şirketlerinin bağımlılığı artırmak amacıyla ürünlerinde katkı maddeleri ve aromalar kullandığı, böylece tüketicilerin iradelerini kontrol etmelerini zorlaştırdığı vurgulandı. "Sigara üreticileri, halk sağlığını hiçe sayarak bağımlılık yaratıcı maddelerin etkilerini artırmak için kasıtlı bir strateji izlemiştir" denildi.

-Ulusal ve Uluslararası Tütün Kontrol Politikalarına Önemli Katkı

Bu karar, Türkiye'de tütün endüstrisine karşı açılmış davalar açısından bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor. Uzmanlar, mahkemenin verdiği hükmün, sigara üreticilerine karşı açılacak benzer davalarda emsal teşkil edeceğini ve tütün kontrol politikalarının güçlenmesine katkı sağlayacağını ifade etti. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin bu kararının Yargıtay tarafından onanması halinde tütün tekellerine karşı büyük bir zafer elde edilmiş olacak