Bir Derece Hangi Maaş Kalemlerini Etkiliyor?

TBMM tarafından kabul edilen 5289 sayılı Kanunun 1'inci maddesi şu şekildedir: "457 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyle 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye eklenen ek geçici madde, 458 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa eklenen ek geçici madde ve 459 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyle 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununa eklenen ek geçici madde hükümleri; anılan ek geçici maddeler kapsamında belirtilen (sözleşmeli subay, sözleşmeli astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaşlar dahil) ve bu ek geçici maddelerin hükümlerinden yararlanmamış olanlardan 15.1.2005 tarihinde görevde bulunanlar (aylıksız izinde bulunanlar dahil) ile bunlardan anılan tarihten önce emekli, adî malûllük, vazife malullüğü aylığı bağlananlar ile dul ve yetim aylığı alanlar hakkında da uygulanır." hükmü yer almaktadır.

Öncelikle şunu belirtmek gerekmektedir. Çok çeşitli maaş kalemleri bulunmaktadır. Yapılan düzenleme sadece gösterge, ek gösterge ve bazı personel açısından zam ve tazminatları etkilemektedir. Gösterge, ek gösterge ve zam ve tazminatların kanuni dayanakları ve miktarları şu şekildedir.

1-Gösterge Aylığı: 657 sayılı Kanunun 43 üncü maddesinin (A) bendi uyarınca derece ve kademe esasına göre düzenlenen aylık gösterge tablolarında yer alan gösterge rakamlarının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarı ifade etmektedir. Gelir ve damga vergisi ile emekli kesintisine tabidir.
Gösterge Aylığı= Gösterge Rakamı*Aylık Katsayı
Örnek: 8/3'deki memurun gösterge aylığı: 690*0,0401=27,68 YTL'dir.

Bu örnekteki kişinin kazanılmış hak aylığı 7/3'üne geleceğinden, gösterge aylığı:740*0,0401=29,67 YTL olacaktır. Brüt 1,99 YTL'lik artış vardır.

2-Ek Gösterge Aylığı: 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa ekli ek gösterge cetvellerinde hizmet sınıfı, kadro unvanı ve derecesine göre belirtilen gösterge rakamlarının memur aylık katsayısı ile çarpılarak bulunacak miktarı ifade etmektedir. 1995/4625 sayılı Danıştay kararı gereğince, kazanılmış hak aylığına esas dereceler ek gösterge aylığının hesaplamasında kullanılmaktadır. Gelir ve damga vergisi ile emekli kesintisine tabidir.
Ek Gösterge Aylığı=Ek Gösterge Rakamı*Aylık Katsayı
4. derecedeki öğretmenin ek gösterge aylığı:1100*0,0401=44,11 YTL

Bu örnekteki kişinin kazanılmış hak aylığı 3'üne geleceğinden, gösterge aylığı:1600*0,0401=64,16 YTL olacaktır. Brüt 20,05 YTL'lik artış olacaktır.

3-Zam ve Tazminatlar:
a-Zamlar: 657 sayılı Kanunun 152 nci maddesinin verdiği yetkiye dayanarak Bakanlar Kurulunca çıkarılan 2004/6996 sayılı Yan Ödeme Kararnamesinde sınıf, unvan, derece, görev yeri vb. niteliklere göre tespit edilen iş güçlüğü, iş riski, temininde güçlük ve mali sorumluluk zammı puanlarının yine Bakanlar Kurulu Kararında belirlenen yan ödeme katsayısı ile çarpılarak hesaplanacak miktarı ifade etmektedir. Gelir ve damga vergisine tabidir.

Zam Tutarı=Yan Ödeme Puanı (İş Güçlüğü+ İş Riski+ Temininde Güçlük +Mali Sorumluluk Zamları)* Yan Ödeme Katsayısı

b-Tazminatlar: Görevin önem, sorumluluk ve niteliği, görev yerinin özelliği, hizmet süresi, kadro unvan ve derecesi ve eğitim seviyesi gibi hususlar göz önüne alınarak, bu Kanunda belirtilen en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) brüt tutarının belirli bir oranı şeklinde ödenen tutarı ifade etmektedir. Oranlar 2004/6996 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında belirlenmiştir. Sadece damga vergisine tabidir.

Ödenecek Tazminat Miktarı=En Yüksek Devlet Memuru Aylığı*Tazminat Oranı

Zam ve tazminatların bir dereden etkilenip etkilenmemesi, bazı memurlar açısından kazanılmış hak aylığı ve üst derecelerde kadro bulunup bulunmaması bakımından farklılık arz etmektedir. Nu konuya ilişkin açıklama daha sonra sitemizce yapılacaktır.

4-Diğerleri : Burada sayılan ana kalemlerin dışında bazı kurumlarda farklı ödeme kalemleri bulunmaktadır. Eğer bu ek ödeme kalemleri unvana veya kadro derecesine değilde aylık alınan dereceye bağlanmış ise bu halde bu kalemlerde bir derece artışından etkilenecektir. Örneğin Başbakanlıkta çalışan personel fazla çalışma ücreti almaktadır. Fazla çalışmalar aylık alınan dereceye göre belirlenmiştir. Örneğin 6-4. dereceden aylık alanlara en yüksek devlet memuru aylığının %25-30'u tutarında fazla çalışma ücreti verilmektedir. Bu halde kişi 7'nci dereden aylık alıyorsa kazanılmış hak aylık derecesi artacağından, fazla çalışma ücreti de artacaktır.

Aynı durum döner sermaye ödemeleri için de geçerlidir. Bu ödemelerden bazıları unvanın yaznında aylık alınan dereceye bağlanmıştır. Aylık alınan derece arttığı için kişinin alacağı döner sermaye miktarı da artacaktır.

BİR DEREDEN ETKİLENMEYECEK OLAN MAAŞ KALEMLERİ?

Maaş kalemlerinden olan; Taban aylığı; 1.000 gösterge rakamının taban aylık katsayısı ile çarpımı sonucunda bulunan miktarı ifade etmektedir. Bu nedenle bir dereden etkilenmez.

Kıdem aylığı hizmet süresine göre belirlenmektedir. Bir dereden etkilenmez.

Aile yardımı eş ve çocuğa göre değişmektedir. Bir dereden etkilenmez.

Lojman tazminatı 2005 yılında kaldırılmıştır. Bir dereden etkilenmez.

Yabancı dil tazminatı KPDS'den alınan puanlara göre belirlenmektedir. Bir dereden etkilenmez.

Görev ve temsil tazminatının her ikisi de makam tazminatına göre hesaplanmaktadır. Makam tazminatı birinci derede ve IV sayılı cetvelde gösterilenlere verilmektedir. Bir dereden etkilenmez.

B- KESİNTİLER:
1-Emekli Sandığı Kesintisi: Kesenek şu şekilde formüle edilebilir:
Gösterge Aylığı ve Ek Gösterge Aylığı üzerinden emekli keseneği kesilir.

2-Gelir Vergisi: Gösterge Aylığı, Ek Gösterge Aylığı ve Yan Ödeme Aylığı (Zamlar) üzerinden gelir vergisi kesilir.

3-Damga Vergisi: 01.07.1964 tarih ve 484 sayılı Damga Vergisi Kanununa göre kesilmektedir. Yukarıda yer verilen temel ödeme kalemlerinden aile yardımı ödeneği hariç tüm ödeme kalemlerinden kesilmektedir. (Binde 6)

ÖRNEK:1 657 sayılı Kanununa tabi olarak görev yapan ve 15.11.2004 tarihinde Kazanılmış hak aylık derece ve kademesiyle emekliliğe esas aylık derece ve kademesi 2 nci derecenin 1 inci kademesine yükseltilen bir Mühendisin öğrenim durumuna bakılmaksızın, 15.1.2005 tarihinde kazanılmış hak aylığı ile emekli keseneğine esas aylığı 1 inci derecenin 1 nci kademesine yükseltilecek ve 2 nci derecenin 1 inci kademesinde geçirilen süre dikkate alınarak 15.11.2005 tarihinde de 1 inci derecenin 2 nci kademesine yükseltilecektir.

Bu personelin maaşına etkisini hesaplamak gerekirse;
Emekli keseneğine esas ek gösterge:3600- 3000= 600*0,0401= 24
Emekli keseneğine esas gösterge: 1320-1155= 165*0,0401= 7
İlave emekli kesintisi matrahı =9500*0,0401*%60= 229
Emekli Kesintisi= Gösterge+Ek Gösterge+ ilave matrah= 24+7+229*%16 = 42
Vergi kesintisi=42*%15= 6

Maaşa net olarak etkisi=42- (6+24+7)= 5 YTL( maaşından düşülecek tutar)
Bu örneğimizde ilgilinin maaşından düşüş söz konusudur. Maaş da düşmeye sebep olan unsur ise Ek gösterge artışından kaynaklanan Emekli kesintisine esas matrahında meydana gelen artıştır.

Not: Zam ve tazminat dikkate alınmamıştır.

ÖRNEK:2 657 sayılı Kanununa tabi olarak görev yapan ve 15.11.2004 tarihinde Kazanılmış hak aylık derece ve kademesiyle emekliliğe esas aylık derece ve kademesi 3 üncü derecenin 1 inci kademesine yükseltilen bir Mühendisin öğrenim durumuna bakılmaksızın, 15.1.2005 tarihinde kazanılmış hak aylığı ile emekli keseneğine esas aylığı 2 nci derecenin 1 inci kademesine yükseltilecek ve 3 üncü derecenin 1 inci kademesinde geçirilen süre dikkate alınarak 15.11.2005 tarihinde de 2 nci derecenin 2 nci kademesine yükseltilecektir.

Bu personelin maaşına etkisini hesaplamak gerekirse;
Emekli keseneğine esas ek gösterge: 3000-2200= 800*0,0401= 32
Emekli keseneğine esas gösterge: 1155-1020= 135*0,0401= 5
Emekli Kesintisi= Gösterge+Ek Gösterge= 32+5=37*%16=6
Vergi kesintisi =6*%15=1
Maaşa net olarak etkisi=37-(6-1)=32 YTL tutarında maaşda artış olacaktır.
Örnekleri çoğaltmak mümkündür. Ancak, yukarıdaki örneklerden yola çıkılarak her memurun maaşa etkiyi hesaplaması mümkündür.

Not: Zam ve tazminat dikkate alınmamıştır.