Muayene memurluğu pasifize mi edilmek isteniyor?

Gümrük Muayene Memurlarının Sorunları 12 Ağustos 2006

MUAYENE MEMURLUĞU PASİFİZE Mİ EDİLMEK İSTENİYOR?

Gümrük Taşra Teşkilatında en etkin rol biçilen Gümrük, Dış Ticaret, Türk Parasının Kıymetini Koruma Mevzuatı ile diğer mevzuat hükümleri bakımından yapılacak işlemleri yürütmekle görevli olan muayene memurları, Gümrük Yönetmeliği'nin 179. maddesine göre eşyanın kontrolü ve muayenesini sarı, kırmızı ve mavi hatta göre yapmaktadır. Risk kriterlerine göre (eşyanın cinsi, menşei, alıcı ve satıcı firma, kıymet) eşyanın kontrolünün nasıl yapılacağı bilgisayar ortamında belirlenmektedir.

Sarı hat dediğimiz belge kontrolünde, gümrüğe sunulan beyannamenin ve buna ilişkin belgelerin uyumu kontrol edilmekte, uygun olması halinde bilgisayarda onay verilmektedir.

Kırmızı hatta ise eşyanın hem fiziki kontrolü hem de belge kontrolü yapılmaktadır. Burada eşyanın beyana uygun olup olmadığı kontrol edilmekte uygun olması halinde ilgili ekler incelenmekte, bunlar da uygun olması halinde bilgisayar ortamında onay verilmektedir.

Mavi hat ise sonradan kontrol anlamına gelmektedir. Eşya gümrüğe gelmeden işleme sokulmakta, eşyaya ilişkin belgeler ve beyanname gümrüğe daha sonra ibraz edilmekte, eşyanın ve belgelerinin doğruluğu daha sonra firma denetimlerinde incelenmektedir.

Avrupa Birliği uyum süreciyle başlayan yeniden yapılanmayla eşyanın kontrolü yukarıda saydığımız yöntemlerle çeşitlendirilerek riskli eşyaların kontrolünün daha sağlıklı yapılması hedeflenmiştir. Aynı şekilde belli başlı yükümlülükleri yerine getirmiş firmalara kolaylık sağlamak, önündeki bürokratik engelleri asgari seviyeye indirerek rekabet gücünü arttırması da işin başka bir hedefidir.

Bütün bu kontrol ve muayeneler, muayene memurları tarafından yapılmaktadır. Belli bir formasyona sahip, 1 yıl eğitim sürecinden geçmiş, kurum içi eğitim sonrası sınavlara tabi tutulan bu personel bir çok yetersizliklere rağmen başarılı işlere imza atmıştır. Belge kontrolü yaparak bir çok kaçakçılık olayını ortaya çıkartan bu personelin, sırf siyasi kaygılar nedeniyle yetkilerinin tırpanmasına tanık oluyoruz bu aralar.

Bugün ülkemizde gümrük kontrollerinin %70'i belge kontrolü şeklindedir. Eşyanın çok az kısmı fiziki kontrole tabidir. Böyle bir durumdayken belli bir formasyona sahip olmayan, eşyanın tarifesini bilmeyen, kıymet konusunda bilgi sahibi olmayan, dış ticaret önlemlerini bilmeyen memurların belge kontrolü yaparak beyannameye onay vermesi dış ticaret işlemlerine dinamit koymaktır.

Belli bir formasyon almış, eğitim ve staj dönemini tamalamış muayene memurlarının sadece fiziki muayenede görevlendirilmesi beraberinde çok ciddi sıkıntılar doğuracaktır. Belge kontrolü belli bir formasyon gerektiren bir iştir. Bugün Avrupa'da gümrük idarelerinde görev yapan muayene memurları eşyanın gümrüğe sunulan her şeyiyle yetkili ve sorumludur. Çünkü eşyanın ve belgelerinin kontrolü belli bir uzmanlık gerektiren bir iş olarak karşımıza çıkarken ülkemizde her nedense belge kontrolünü, yetiştirilmemiş sadece düz memur zihniyetiyle ve bakış açısıyla işlemleri yapan memura yaptırılmak istenmektedir.

9/11/2006 tarihinde yürürlüğe giren gümrük yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelikle, belge kontrolünde, kontrol ile görevlendirilen memur, beyannamedeki bilgileri ve eklerini inceler; tarife, kıymet, miktar, yasaklayıcı ve kısıtlayıcı önlemler ve duruma göre telafi edici vergi söz konusu ise, buna ilişkin belge kontrollerini de yaptıktan sonra uygun bulursa, bu hususu beyanname üzerinde gösterir ve bilgisayar sisteminde onay verir denilerek bu kontrolün memur tarafından yapılacağı belirlenmiştir. Yine aynı memur, yaptığı inceleme sırasında beyanname ve ekli belgeler arasında ciddi bir farklılık tespit eder ve fiziki muayenenin yapılmasını gerekli görür ise beyannamenin arkasına bu hususu belirtir şerh düşerek idare amirine bildirir. Fiziki muayenenin idare amirince uygun görülmesi halinde, ilgili amir beyannameyi fiziki muayene ile görevli muayene memuruna havale eder ve işlemler bu memur tarafından sonuçlandırılır. Fiziki muayenenin idare amirince uygun görülmemesi halinde ise, ilgili amir, beyannameyi beyanın kontrolü için önceden görevlendirilen memura iade eder ve işlemlere kaldığı yerden devam edilir.

Şimdi can alıcı noktaya gelmek istiyorum. Neden böyle bir değişikliğe ihtiyaç duyuldu? Muayene memurluğunun yetersizliğinden dolayı mı? Yoksa muayene memurunun asli görevi olarak nitelendirilen eşyanın fiziki muayenesini yapması gerektiği mi? Ya da teşkilat yasasında gümrük muayene uzmanı olarak nitelendirildiği için fiziki ve sonradan kontrolde mi yoğunlaşma zorunluluğu mu? Bence hiçbiri evet muayene memuru açığı vardır ama memur açığı da vardır özellikle yetişmiş tarife, dış ticaret ve kambiyo bilen yani belge kontrolü yapabilecek memur açığı daha fazladır. Muayene memurluğu açığını, belge kontrolünü memura devrederek kapatılamaz. Her zaman savunduğumuz gibi muayene memurunun yönetmelikte belirlenen görev tanımının içerisinde yer almayan yolcu işlemlerinin muayene memurlarından alınması muayene memuru açığının kapanmasına yardımcı olacaktır. Muayene memuru açığından dolayı görev alanı içerisinde yer alan belge kontrolünün başkasına devredilmesi ama görev alanı içerisinde yer almayan yolcu işlemlerinin hala muayene memurunca yapılıyor olması bizce bu yönetmelik değişikliğinin bundan kaynaklanmadığını göstermektedir.

Deniliyor ki muayene memurunun görevi eşya tespit etmektir. Doğrudur muayene memurunun asli görevi adı üzerinde eşyanın tespitine dayalı muayene şeklidir. 4485 sayılı Gümrük Kanunu, Avrupa Birliği'ne uyum sağlamak amacıyla 2000 yılında çıkartılmıştır. Bu kanunun en önemli özelliklerinden biri de eşyanın kontrolünün belgeye dayalı olmasıdır. Avrupa da böyledir ve bu işlem muayene memurlarınca yapılmaktadır. Artık günümüzde eşyanın muayene şekli değişmiş belge kontrolü ağırlık kazanmıştır. Şimdi sormak istiyorum madem muayene memurunun asli görevi eşyanın fiziki kontrolüne dayanmaktadır ve günümüzde belge kontrolü daha ağırlık kazanmıştır o zaman niçin 760 muayene memuru bu zaman kadar belge kontrolüyle görevlendirildi ve niçin 1 yıl süreyle eğitim ve staj verildi ve niçin yönetmelikte muayene türlerinden bahsedilirken belge kontrolüde muayene türü olarak yer aldı.

İlgili yönetmelik 1 ay sonra uygulamaya geçilecek ve hepimiz yaşayarak göreceğiz belli bir formasyondan uzak, eğitimini almamış kişiler tarafından yapılan belge kontrolü sonucunda ortaya çıkacak aksaklıkların ve suistimallerin sonucunda bu yönetmeliği çıkartanlar nasıl hesap verecek.

Sanki bu bana Sahra Kimyayla başlayan akaryakıt kaçakçılığı davasının muayene memurlarına kesilen faturanın bir parçası ne dersiniz?