Özel uzmanlık sistemine eleştirel bakış...

Abdullah KOÇ

Muhasebat Kontrolörü

[email protected]

ÖZEL UZMANLIK SİSTEMİNE ELEŞTİREL BİR BAKIŞ

I-GİRİŞ

Bilindiği üzere, son dönemlerde Maliye Bakanlığı yeni oluşumlar içerisindedir. Bunun ilk ayağı Gelirler Genel Müdürlüğünün ayrı bir Başkanlık şeklinde örgütlenmesidir. Daha sonraki aşamada ise Bakanlık içerisinde ve Gelir İdaresi Başkanlığında yapılan özel sınavlarla, son üç yıl içerisinde olumlu sicil alan personelin muhasebe, milli emlak ve gelir uzmanı olarak atanmasına Muhasebe, Milli Emlak ve Gelir Uzmanlığı Görev, Çalışma ve Atama Yönetmeliklerinde yapılan yönelik Yönetmeliklerde yapılan değişikliklerle imkan verilmiştir. Bu amaçla ilk etapta 750 adet Muhasebe Uzmanı, 600 adet Milli Emlak Uzmanı ve 2500 adet Gelir Uzmanın yapılacak sınavlarla kurum içinden alınması amaçlanmıştır. Yapılan özel uzmanlık sınavları sonuçlandırılmış ve sınavlarda başarı gösterenlerin atamaları yapılmaya başlanmıştır.

Bu çalışmada, yapılan bu özel sınavlar sonucu atamaların tamamının yapılması halinde bu uzmanlık sisteminin çalışanlar üzerindeki olumlu ve olumsuz sonuçları mercek altına alınacaktır.

II- ÖZEL UZMANLIK SİSTEMİNİN AVANTAJLARI

Personel Motivasyonunun Artırılması:

a- Yapılan değişiklik ve yapılan sınavlar sonucu personele meslekte ilerleme ve kariyer yapma fırsatı tanınmıştır. Çalışanların kariyer yapma ve meslekte ilerleme fırsatlarının olması, personelin kendini yenilemesine ve mevzuat değişikliklerini izlemesine yardımcı olacaktır.

b- Yönetmeliklerde yapılan değişiklik sonucu özel sınavlar bir defaya mahsus olarak sınırlandırılmamıştır. Dolayısıyla sınava girme koşullarını taşıyan bütün personel daha sonra Bakanlık ve Başkanlıkça açılacak sınavlara girebilecektir. Özel sınavların bir defaya mahsus olmaması, ilk sınava katılamamış ya da ilk sınavda başarılı olduğu halde yapılan mülakat sınavında başarılı olamamış personele daha sonra açılacak sınavlara girme imkanının tanınması personel motivasyonunu artırıcı bir uygulamadır.

c- Yapılan özel sınavlarda başarılı olmaları halinde uzman olarak atanan personel ücretlerinde artma olacaktır.

Tüm bu faktörler birlikte değerlendirildiğinde yeni uzmanlık sisteminin personel motivasyonunu olumlu etkilemesi kaçınılmazdır.

Personelin Kalitesinin Artırılması:

Yapılan sınavlar sonucu başarılı olan muhasebe ve milli emlak uzman adayları için Maliye Meslek Yüksek Eğitim Merkezi Başkanlığında uzmanlık eğitimi verilmesi öngörülmüştür. Yapılan düzenlemeye göre; uzmanlık eğitimi, temel mesleki eğitim ve tez döneminden oluşacak ve süresi 6 aydan az olamayacaktır. Personel hem sınava tabi tutulacak hem de sınavdan sonra tabi tutulduğu mesleki eğitimde başarı gösterecek, ardından tez hazırlayacak ve tezleri Genel Müdürlüklerce kabul edilenler uzman olarak atanacaktır. Özetle, yapılan bu sınavların, verilecek eğitimlerin ve uzman adayları tarafından hazırlanacak uzmanlık tezlerinin personel kalitesini artıracağı açıktır.

Gelir uzmanı olarak atanabilmek için Başkanlıkça şartları taşıyanlar arasında yapılan yazılı sınavda başarı göstermiş olmak yeterlidir. Bu sınavdan sonra her hangi bir eğitime tabi tutulma ve uzman adayları için uzmanlık tezi hazırlanması da öngörülmemiştir.

III- ÖZEL UZMANLIK SİSTEMİNİN DEZAVANTAJLARI

A- Personel Motivasyonunu Azaltıcı Etkisi:

a- Uzmanlar açısından;

Yapılan sınavlar sonucu uzman olarak atananların iş tanımları yapılmamıştır. Memurlarla uzmanlar arasındaki tek fark bağlı oldukları amirler yönündendir. Sınava giren bir memur başarılı olduktan sonra aynı çalışma yerinde yaptığı iş değişmeyecek, sadece uzman ünvanını alacaktır. Sınavlarda başarı göstererek uzman ünvanını alan bir personel doğal olarak bir beklenti içerisine girecek, ancak bu personelin beklentisi mevcut durumda karşılanamayacaktır. Bu durum, sınavda başarı göstererek uzman sıfatını kazanan personelde bir tatminsizliğe yol açacaktır.

b- Diğer memurlar açısından;

Sınavlara girme şartlarını taşımadığı için (eğitim gibi) sınava giremeyen memurlar açısından olumsuz sonuçları olacaktır. Yapılan sınavlara şartları tutmadığı için giremeyen ancak uzun yıllar Bakanlığa ve Başkanlığa olumlu ve gayretli bir şekilde hizmet etmiş personel sınava giremeyeceği için bir anlamda küstürülmüş olacaktır. Bu nitelikte olan memurlar uzman olarak atanan personelle aynı işi yapacak, ancak hem unvan farkı hem de ücret farkı olacaktır. Bu durum ise Bakanlık ve Başkanlıkta iç huzurun kaybedilmesine ve memurlar ile uzmanlar arasında gereksiz çekişmelere neden olabilecektir.

B- Mesleğe yarışma ve yeterlilik sınavları ile giren uzmanlar açısından;

Uzmanlık ünvanları Bakanlık ve Başkanlık içerisinde kariyer meslekleri olarak tanımlıdır. Bu özel sınav haricinde, uzman olabilmek için yarışma sınavında başarılı olanlar mesleğe uzman yardımcısı olarak alınırlar. Üç yıllık bir yetişme dönemi sonunda uygun görülenler yeterlik sınavına tabi tutulurlar. Bu sınavda da başarılı olanların uzman olarak ataması yapılır. Mesleğe yarışma ve yeterlilik sınavlarına tabi tutulmak suretiyle ataması yapılan uzmanlar ile özel bir yarışma sınavı sonucunda uzman yardımcılığı yapmadan uzman olarak ataması yapılan uzmanlar arasında da çekişmenin olabileceği ve bunun sonucu olarak iç huzurun bozulabileceği de tabiidir.

C- Müdür ve Müdür Yardımcılığı Görevleri İçin Nitelikli Eleman İstihdamına Olan Etkisi:

Uzmanlık özel sınavları ile memurların uzman yapılması, Bakanlık ve Başkanlık içerisinde yönetici olan müdür ve müdür yardımcılığı görevleri için kalifiye eleman bulunmasında güçlük yaşanmasına neden olabilecektir. Çünkü, müdür ve müdür yardımcılığı için aday durumunda bulunan memurlar yapılan özel uzmanlık sınavları ile uzman olarak atamaları yapılmış olacaktır. Rotasyonu olmayan ve ücret olarak müdür yardımcısı ile hemen hemen aynı maaşı alan bir uzmanın rotasyona tabi bir göreve talip olması pek de mantıklı değildir. Uzman olarak kalması durumunda hem rotasyona tabi olmayacak hem de müdür yardımcısının maaşına yakın bir maaş alacaktır. Bu nedenle Bakanlık ve Başkanlık, uzman olarak ataması yapılan personel haricindeki personel arasından müdür ve müdür yardımcılığı için tercih yapmak durumunda kalabilecektir.

D- Rotasyona Tabi Personel Üzerindeki Etkisi:

Bakanlık ve Başkanlık içerisinde denetmenler, müdürler ve müdür yardımcıları rotasyona tabi olarak görev yapmaktadırlar. Bu tür görevler hem ücret hem de kariyer açısından, diğer personele göre daha iyi olmasından dolayı tercih edilmektedir. Yapılan özel uzmanlık sınavları sonucu uzman olarak ataması yapılanların ücretlerinin bu türden görevlere yaklaştırılması denetmen, müdür ve müdür yardımcısı olarak çalışan personel üzerinde bir tatminsizliğe neden olabilecektir. Bu durum ise denetmen, müdür ve müdür yardımcıları ile özel uzmanlık sınavını kazanarak uzman olarak atananlar arasında gereksiz ve anlamsız çekişmelere neden olabilecektir.

E- Personel Ücretleri Dengesi Üzerindeki Etkisi:

Halen Bakanlık ve Başkanlıkta görev yapan personelin aldıkları ücrete esas rakamlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablodan da görüldüğü üzere uzmanlarla benzer pozisyonlara sahip diğer personel arasında ücret arasında çok büyük farklar bulunmamaktadır. Yıllardır rotasyona tabi olarak çalışan personel yapılan özel uzmanlık sınavları ile bir anlamda cezalandırılmış olmaktadır.

IV- ÖZEL UZMANLIK SİSTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE SONUÇ

Uzmanlık özel sınavları ile Bakanlığın ve Başkanlığın uzman personel istihdam etmesi olumlu bir gelişmedir. Ancak, Gelir İdaresi Başkanlığının yapılan bir yazılı sınavla başarılı olan memurları, eğitime tabi tutmadan uzman olarak atamasının personel kalitesini artıracağı kuşkuludur. Bu anlamda Bakanlık daha olumlu bir yaklaşım içerisine girmiştir. Bununla birlikte yapılan özel sınavlarda başarılı olanların uzman olarak atanması, bu mesleklere yarışma ve yeterlilik sınavları ile girerek uzman olanları küstürecek bir uygulama olarak değerlendirmekteyiz. Personel kalitesini artırmaya yönelik yapılan çalışmaları olumlu olarak değerlendirmekle birlikte, açılan sınavlarda başarılı olanlara farklı bir unvan verilmesinin daha doğru bir yaklaşım olacağına inanmaktayız.

Ayrıca yine bu uygulamanın rotasyona tabi olarak görev yapan ve uzmanlarla hemen hemen aynı ücreti alan denetmen, müdür ve müdür yardımcılarının da şevklerini kıracak bir uygulama olduğu da açıktır. Sorunun müdür, müdür yardımcıları ve daha üst görevlerde bulunanlar ile mesleğe yarışma ve yeterlik sınavları ile giren uzman ve denetmen ücretlerinin daha cazip hale getirmek suretiyle çözümlenebileceğini düşünmekteyiz.