KKM'de vergi kalktı şirketler dövize koştu

Kur Korumalı Mevdu-at (KKM) sisteminde vergi avantajının kaldı-rılması, şirketleri dövize yön-lendirdi. Temmuz ayında baş-layan bu değişiklikle birlikte, tüzel kişilerin döviz mevduat-ları hızla artış gösterdi. Merkez Bankası'nın 6 Eylül verilerine göre, şirketlerin döviz hesap-ları parite etkisinden arındırıl-mış haliyle 1,1 milyar dolar ar-tarken, gerçek kişilerin döviz mevduatlarında ise 251 milyon dolarlık düşüş yaşandı. Manşet veriye bakıldığında tüzel kişi-lerin döviz mevduatlarının bü-yüklüğü 66,7 milyar dolar ola-rak gerçekleşti.

Şirketler için vergi avantajının kalktığı ay olan temmuzun ilk haftasında 2 trilyon 36 milyar 948 milyon TL düzeyinde olan şirketlerin döviz mevduatlarının büyük-lüğü eylülün ilk haftasına kadar geçen 2 aylık sürede yüzde 15'e yakın artarak 2 trilyon 330 mil-yar 634 milyon TL'ye yükseldi. Ekonomistler, bu durumun dö-vizle ödeme yapma zorunlulu-ğu olan şirketlerin kendilerini koruma refleksiyle dövize yö-nelmelerinden kaynaklandığı-nı vurguluyor.

6 Eylül haftasında bankacı-lık sektörünün toplam mevdu-atı ise önceki haftaya göre TL bazında 145,8 milyar lira aza-larak 17 trilyon 809,7 milyar liraya geriledi.

Aynı dönemde bankalardaki TL cinsi mevdu-at yüzde 1,74 düşüşle 10 tril-yon 415 milyar lira, yabancı pa-ra (YP) cinsinden mevduat ise yüzde 0,42 yükselişle 6 trilyon 581 milyar lira oldu. Bankalar-da bulunan toplam YP mev-duatı, geçen hafta 203 milyar 803 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, bu tutarın 172 milyar 72 milyon doları yurt içinde yerleşik kişilerin he-saplarında toplandı.

Döviz mevduatına yönelim sınırlandırılıyor

Döviz yönelimi sınırlamak isteyen ekonomi yönetimi tü-zel kişilerin döviz talebini sı-nırlayacak adımlar atmıştı. Buna göre KKM'den Türk Li-rası mevduata geçiş için da-ha önce gerçek kişiler için ge-tirilen toplam hedefte hesap-lamaya tüzel kişiler de dahil edilmişti. Bu değişikliğin tüzel kişiler tarafından gelen döviz talebini sınır-layıcı etki yapması da bek-leniyor.

Öte yandan gerçek kişilerin Türk Lirası mevduat oranı konusunda yüzde 60'ın altında kalan bankaların ay-lık hedefleri artırılırken yüzde 60'ın üzerinde çıkan bankala-ra ise yeni hedef olarak sade-ce 60'ın üstünde kalması be-lirlenmişti. Böylece TL mev-duat oranını yüzde 60 üzerine çıkaran bankalara bu konuda bir rahatlama imkanı getiril-miş oldu.

KKM'de 10 haftanın en yavaş düşüşü

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, 6 Eylül hafta-sında kur korumalı mevdu-atlarda 19,7 milyar TL'lik dü-şüş gerçekleşti. Böylelikle son 10 haftanın en yavaş düşüşü izlendi. Son düşüşle birlikte KKM bakiyesi ise geçen haf-ta yüzde 1,2 ve 19 milyar 692 milyon liralık azalışla 1 tril-yon 574 milyar 752,4 milyon liraya düştü. Böylece KKM büyüklüğü, toplam mevdua-tın yüzde 9,1'ine geriledi. Kur korumalı mevduatlarla ilgi-li son adım, TL'ye geçiş ve ye-nilenmeye ilişkin toplam he-def hesaplamasına tüzel kişi KKM'nin dahil edilmesi olmuştu.

Şirketlerin yabancı para kredi hacmi artıyor

Şirketlerin yabancı para krediye ilgi-si de sürüyor. Faiz avantajı ve kurda yaşanan stabil seyir şirketlerin yabancı para kredi kullanımı-nı artırıyor. Buna göre tem-muzun başında 4,9 tril-yon TL düzeyinde olan yabancı kredi hacmi eylülün ilk haf-tasına kadar geçen sürede yüzde 10'a yakın artarak 5,4 trilyon liraya ulaş-tı.

Yabancı hem hisse hem tahvil sattı

Yabancı yatırımcı 6 Eylül haftasında hem hisse hem de tahvilde satış yaptı. Hissede 50,6 milyon dolarlık sataşın yapan yurt dışı yerleşikler tahvilde ise 863,7 milyon dolarlık tahvil satışı gerçekleştirdi. Yabancının sattığı hisse miktarı son beş ayda 2,8 milyar doları buldu. Merkez Bankası tarafından açıklanan verilere göre, aynı hafta kesin alım DİBS net satımları 863,7 milyon dolar oldu. Yabancıların ters repo DİBS alımları net 0,2 milyon dolar, net teminat DİBS satımları 652,1 milyon dolar oldu. Yabancıların hisse senedi stok değeri 35,2 milyar dolar oldu.

TCMB rezervlerinde düşüş sürüyor

Merkez Bankası, toplam rezervleri, 6 Eylül haftasında bir önceki haftaya göre 2 milyar 612 milyon dolar düşüşle 146 milyar 761 milyon dolara indi. Buna göre, 6 Eylül itibarıyla Merkez Bankası brüt döviz rezervleri 2 milyar 761 milyon dolar azalışla 86 milyar 568 milyon dolara geriledi. Bu dönemde altın rezervleri ise 150 milyon dolar artışla 60,2 milyar dolara çıktı. Böylece TCMB'nin toplam rezervleri, 6 Eylül haftasında bir önceki haftaya göre 2 milyar 612 milyon dolar azalarak 149 milyar 373 milyon dolardan, 146 milyar 761 milyon dolara indi.

Sertaç Ekeke Albatros Yatırım Genel Müdür Yardımcısı: Şirketlerin KKM'den çıkan parası DTH'a gidiyor

Son rakamlar, ekonomi yöne-timi tarafından hedeflendi-ği gibi KKM'deki çözülmenin hızlandığını gösteri-yor. Ancak KKM'den çıkan parayı kurum-ların daha çok DTH tarafına aktarıyor olmaları bu noktada yakından izlen-meye baş-landı. Son dönemde ekonomi yönetimi de tüzel kişilerin döviz tale-bini sınırlayabilecek adımlar atmıştı.

Ancak şirketlere su-nulan vergi avantajının son-lanması kurumların KKM'de-ki çözülmesini hızlandırırken KKM'den çıkan paranın DT-H'lara kayma başladığını net olarak ortaya koyuyor. Bazı şirketlerin, ticari işlemlerde ihtiyaç sebebiyle TL yerine dolara geçiş yaptığını da söy-lemek mümkün. Bu aşama-da rakamlar henüz rahatsız-lık yaratacak düzeyden uzak. TCMB güçlü rezervleriyle ve sıkı duruşuyla kur üzerinde-ki spekülatif hamlelere karşı oldukça güçlü konumda. Tabi bununla birlikte kurumların dövize teveccüh eğilimini de bir süre yakından izliyor ola-cağız.

Birol BOZKURT