Emeklilikte yığılma endişesine çözüm

Ekonomim'den HÜSEYİN GÖKÇE'nin haberine göre Emekli aylıklarının hesaplanmasına kullanılan formül uyarınca, 2024 yılında emekli olacak bir sigortalının aylığının 2025 yılındaki emekliliğe göre en az yüzde 30 daha fazla olması yüzbinlerce kişinin yılbaşından önce emeklilik dilekçesi vermesine yol açacaktı.

Ekonomi yönetimi bunun önüne geçmek için hazırlıklara başladı. Bulunan formül, hak ettiği halde emekli olmayanların emekli aylıklarında kayıp yaşanmaması üzerine kurulacak. Düzenleme, aylıklarda enflasyon kaynaklı farkın oluşmayacağı seviyeye gelene kadar yürürlükte olacak. Hacı Bayram Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. Okan Güray Bülbül, maaşlar arasındaki farkın 2030 yılına kadar süreceğini bildirdi.

"Hem giderdeki artışı hem de eleman kaybını önlemek amaçlanıyor"

Bu durum 15 milyonun üzerinde kişiye emekli aylığı ödeyen SGK'nın zaten sıkıntılı olan aktüeryal dengesinde bozulmaya yol açması bekleniyor. Yanı sıra gerek kamuda gerekse özel sektörde kalifiye eleman sıkıntısının yaşandığı bir dönemde, tecrübeli elemanların ayrılmasının da önemli bir handikap olacağı belirtiliyor.

Emekli aylıkları hesaplanırken güncelleme katsayısı önceki yılın enflasyon verisine göre hesaplanıyor. 2024 yılında enflasyon 2023'e göre daha düşük olacağı için 2024'te hesaplanacak emekli aylığı 2025 yılında hesaplanacak aylığa göre daha yüksek olacaktı.

Bu kapsamda ekonomi yönetiminin emekliliğini geciktirecekler için hak kaybı oluşmamasını sağlayacak bir formül üzerinde çalıştığı öğrenildi. EKONOMİ'nin edindiği bilgilere göre ilgili kanunun maaş bağlama esaslarını düzenleyen hükümlerinde bir değişiklik yapılacak.

Bu değişiklik emekliliğe hak kazanan bir sigortalı hangi tarihte emekli olursa olsun, hak kazandığı tarihten itibaren geçen sürede hangi yıl emekli aylığı daha yüksek olacaksa maaşı o yılın güncelleme katsayısına göre hesaplanacak.

Enflasyon tek haneye düşene kadar yürürlükte kalacak

Sigortalıların emekli aylıklarındaki farkların çok önemli bir bölümü hesaplama öncesi yılın enflasyon oranından kaynaklandığı için, yapılacak düzenlemenin temelini de bu farklılığın giderilmesi oluşturacak. Bulunacak bu formül de enflasyon tek haneye düşene kadar, yani emekli aylıkları hesaplamasında enflasyonun etkisinin olmayacağı döneme kadar devam edecek. Başka bir ifade ile örneğin 2024 yılında emekliliğe hak kazanan bir sigortalı için 20 bin lira aylık hesaplanıyorsa, yılbaşına kadar herhangi bir yasal düzenleme yapılmazsa bu kişi dilekçesini 2025 yılında vermesi halinde o tarihte 14 bin lira emekli aylığı bağlanacak.

Düzenleme olmazsa 2026'da da aynı sorun yaşanacak

Eğer olağanüstü bir gelişme olmaz ve enflasyon OVP'de öngörülen doğrultuda gerçekleşirse 2026 yılında yüzde 17,5'e gerileyecek. 2025 yılına ilişkin veriler belli olmamakla birlikte 2025 yılında emeklilik dilekçesini verenlerin aylığı yine önceki yılın enflasyon farkı sebebiyle 2026 yılında dilekçe vereceklere göre benzer oranlarda yüksek çıkacak ve yine SGK önünde aynı yığılma yaşanacak.

Hangi yıl yüksekse aylık o yıla göre hesaplanacak

Bulunun formüle göre 2024 yılında emekli olmaya hak kazanan bir kişi eğer dilekçesini 2026 yılında verirse, emekli aylığı; 2024-2025-2026 yıllarındaki katsayılara göre ayrı ayrı hesaplanacak. Yapılan hesaplamaya göre hangi yıla ilişkin aylık daha yüksek çıkarsa, aylık o yılın verilerine göre hesaplanarak bağlanacak.

Duzenlemeyi zorunlu kılan sebepler

Öte yandan emekli aylığı hesaplama yöntemlerinde bir değişiklik yapılması zorunluluğunun iki temel gerekçesi bulunuyor. 2024 yılında yaşanacak olası bir yığılmanın bütçeye ve SGK'nın aktüeryal dengelerine iki yönlü olumsuz bir etki yaratacağı biliniyor. Bir yandan halen çalışmakta olan kişilerden sigorta primi alan SGK, bunlar emekli oldukları takdirde bu primden mahrum kalacağı gibi bütçesinden yüzbinlerce kişiye daha emekli aylığı ödemeye başlayacak. İkinci gerekçe ise Türkiye'de şu anda işverenlerin yakındığı problemlerin başında gelen kalifiye eleman eksikliği. Her ne kadar emekli olanların önemli bölümü aylıkları yetmeyeceği için tekrar bir işte çalışacak olsalar da nihayetinde birçok işletme ve kamu kurumunun tecrübeli elemanı işten ayrılacak. Bu düzenlemenin hayata geçirilmesi halinde sigortalıların emekliliklerini erteleyerek bir süre daha çalışacakları öngörülüyor.

Bulbul: Bu fark 2030 yılına kadar devam eder

Öte yandan Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Okan Güray Bülbül, EKONOMİ'ye yaptığı değerlendirmede detayları henüz netleşmeyen düzenlemenin ana hatları itibarıyla olumlu olduğunu ancak yıllara göre emekli aylıklarında oluşacak farkların 2030 yılına kadar devam edeceğini bildirdi.

Güray'ın verdiği bilgilere göre 2024 yılında dilekçesini verecek bir sigortalının emekli aylığı hesaplanırken, güncelleme katsayısı ile bulunan aylığa 2023 yılı Ocak ve Temmuz aylarında verilen toplam yüzde 86 zam da eklenecek.

Aynı kişi dilekçesini 2025 yılında verirse güncelleme katsayısı ile bulunan değere 2025 yılında verilecek olası yüzde 10-15'lik fark eklenecek. Başka bir ifade ile 2024 yılı itibarıyla emekli olacakların ödedikleri primler 2023 yılı güncelleme katsayısı kullanılarak 2024 yılına getirilecek. Daha sonra buna 2024 yılında verilen Ocak ve Temmuz zamları ilave edilecek.

Aynı kişi 2025 yılında emekli olursa, primleri 2024 yılı güncelleme katsayısı kullanılarak 2025 yılı Ocak ayına getirilecek ve bunlara sadece 2025 yılı Ocak ayındaki zam uygulanacak.

Bülbül, yıllar itibarıyla değişkenlik gösteren enflasyon kaynaklı hesaplama farklılığının 2030 yılına kadar ortadan kalkmayacağını kaydetti.