Türkiye 'Çok Yaşlı Ülkeler' Sınıfına Dahil Oldu

Türkiye'nin aktif yaşlanma endeksi (AYE) değeri 2023'te 28,7 iken geçen yıl 29,7'ye yükseldi. Son 10 yılda doğurganlık hızındaki yıkıcı azalmanın da tesiriyle Türkiye 'çok yaşlı ülkeler' sınıfına dahil oldu.

Aktif Yaşlanma Endeksi Nedir?

Türkiye İstatistik Kurumu, ilk kez 2024 yılı verilerinden oluşan "Aktif Yaşlanma Endeksi" bültenini yayımladı. Bültende, araştırmanın gerekçesine yer verilirken Türkiye'nin nüfus projeksiyonlarındaki değişime dikkati çekildi. Küresel yaşlanma süreci olarak adlandırılan "demografik dönüşüm" evresindeki ülkede, çocuk ve genç nüfus oranı hızla azalırken yaşlı nüfus oranının hızla artış gösterdiğine işaret edildi. Bültende, "Türkiye son 10 yılda doğurganlık hızındaki yıkıcı azalmanın da tesiriyle 'çok yaşlı ülkeler' sınıfına dahil olmuştur. Doğurganlık hızındaki sürekli ve keskin azalmanın yanı sıra hayat standardı ve refah seviyesinin artmasıyla sağlık alanında kaydedilen gelişmeler neticesinde ölümlülük hızı azalmakta, doğuşta beklenen hayat süresi ve yaşlı nüfus oranı artmaktadır." bilgisine yer verildi.

AYE'nin Bileşenleri

Bültende, yaşlı nüfusun yaşlılık sürecini ne kadar etkin geçirdiğinin tespiti adına Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonunun (UNECE) katkılarıyla aktif yaşlanma endeksi (AYE) geliştirildiği hatırlatılarak, 4 bileşenden oluşan AYE'nin, yaşlı bireylerin istihdama katılabilme, topluma katılabilme, bağımsız, sağlıklı ve güvenli yaşayabilme ve aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortama sahip olabilme seviyelerini ölçtüğü kaydedildi.

Yaşlı Nüfus Oranları ve Projeksiyonlar

Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı 2030'da yüzde 13,5 olacak. Bültende, Türkiye'de yaşlı nüfus olarak kabul edilen 65 ve daha yukarı yaştaki nüfusun, 2019'da 7 milyon 550 bin 727 kişiyken son 5 yılda yüzde 20,7 artarak 2024 itibarıyla 9 milyon 112 bin 298 kişi olduğu hatırlatıldı. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranının 2019'da yüzde 9,1 iken 2024'te yüzde 10,6'ya yükseldiği kaydedilen bültende, projeksiyonlara göre 2030'da yüzde 13,5'e, 2040'ta yüzde 17,9'a, 2060'ta yüzde 27'ye, 2080'de yüzde 33,4'e ve 2100'de yüzde 33,6'ya çıkmasının öngörüldüğü ifade edildi.

AYE Verileri ve AB Karşılaştırmaları

Bu veriler dikkate alınarak hazırlanan AYE verileri ve bileşenleri 0 ile 100 arasında değer alıyor. Buna göre, endeks ve bileşen değerlerinin yüksek olması, toplumdaki yaşlı bireylerin daha etkin bir yaşlılık hayatı geçirdiklerine işaret ediyor. Türkiye'nin AYE değeri 2023'te 28,7 iken geçen yıl 29,7'ye yükseldi.

• İstihdam bileşeni endeks değeri, 2023'te 25,9 iken 2024'te 27,6 olarak hesaplandı.
• Topluma katılım bileşeni endeks değeri de aynı dönemde 12'den 12,5'e yükseldi.
• Bağımsız sağlıklı ve güvenli yaşam bileşeni endeks değeri ise 65,5'ten 65'e geriledi.
• Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks değeri 2023'te 44,3 iken 2024'te 46,1 oldu.

Avrupa Birliği Ortalamaları ile Karşılaştırma

Aktif yaşlanmada AB ortalaması yüzde 36,8. AB üyesi 28 ülkenin endeks değerleri incelendiğinde, 2018'de AYE genel endeks değerinin AB ortalaması 36,8 oldu. AB'ye üye ülkeler içinde endeks değeri en yüksek olanlar sırasıyla İsveç (47,8), Hollanda (43,7), Danimarka (43,3) olarak belirlendi. Endeks değerinin en düşük olduğu ülkeler ise Yunanistan (28,4), Hırvatistan (30,5), Romanya (31,2) olarak hesaplandı.Aktif yaşlanma değeri cinsiyete göre Avrupa Birliği üye ülkeleriyle mukayese edildiğinde erkeklerde AB ortalaması 38,5 iken Türkiye değeri 34,5 olarak hesaplandı. Kadınlarda ise AB ortalaması 35,3 iken Türkiye değeri 25,3 olarak kayıtlara geçti.

Türkiye'deki Bölgesel Farklılıklar

Endeks değeri en yüksek bölge Doğu Karadeniz. Türkiye'nin 2024 yılı için AYE genel endeks değeri Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) 1. düzeye göre incelendiğinde en yüksek bölgenin Doğu Karadeniz olduğu görüldü. Bu bölgeyi Batı Marmara ve Kuzeydoğu Anadolu bölgeleri izledi. Endeks değeri en düşük olan bölgenin Güneydoğu Anadolu olduğu hesaplandı. Bu bölgeyi Akdeniz ve Orta Anadolu bölgeleri takip etti.AYE genel endeks değeri İBBS 1. düzey ve cinsiyete göre incelendiğinde Doğu Karadeniz Bölgesi'nin erkekler için en yüksek endeks değerine sahip olduğu belirlendi. Diğer taraftan cinsiyetler arası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin Ortadoğu Anadolu Bölgesi olduğu görüldü.

Bileşenlerin Detayları

İstihdam Bileşeni

İstihdam bileşeni endeks değeri, 2024 yılı için 27,6 olarak hesaplandı. Bu bileşen; farklı yaş gruplarındaki bireylerin istihdam oranlarından hesaplanıyor. İstihdam bileşeni endeks değerinin Avrupa Birliği (AB) üye ülkeleri ortalamasından daha düşük olduğu görüldü. Ancak Türkiye istihdam bileşeni endeks değeri ile bazı AB ülkelerini geride bıraktı.İstihdam bileşeni endeks değeri İBBS 1. Düzeye göre incelendiğinde en yüksek olan bölgenin Doğu Karadeniz olduğu belirlendi. Bu bölgeyi Kuzeydoğu Anadolu ve Batı Karadeniz izledi. İstihdam bileşeni endeks değeri en düşük olan bölgenin Batı Anadolu olduğu görüldü.

Topluma Katılım Bileşeni

Topluma katılım bileşeni, çocuk-torun bakımı gibi göstergelerden hesaplanan topluma katılım bileşeni endeks değeri olarak kaydedildi. Topluma katılım bileşeni endeks değerinin AB üye ülkeleri ortalamasından daha düşük olduğu görüldü ancak Türkiye bazı AB ülkelerini geride bıraktı.Topluma katılım bileşeni endeks değeri İBBS 1. Düzeye göre incelendiğinde en yüksek olan bölge İstanbul oldu. Bu bölgeyi Batı Marmara ve Ortadoğu Anadolu izledi. Endeks değeri en düşük olan bölgenin Doğu Karadeniz olduğu saptandı.

Bağımsız Sağlıklı ve Güvenli Yaşam Bileşeni

Bağımsız sağlıklı ve güvenli yaşam bileşeni, fiziksel egzersiz gibi göstergelerden hesaplanan değer olarak kaydedildi. Bu endeks değerinin AB üye ülkeleri ortalamasından daha düşük olduğu kaydedildi ancak Türkiye bazı AB ülkelerini geride bıraktı.Söz konusu endeks değeri geçen yıl için İBBS 1. Düzeye göre incelendiğinde en yüksek olan bölge Ege oldu. Bu bölgeyi Batı Anadolu ve Doğu Marmara izledi. Bu endeks değeri en düşük olan bölge Güneydoğu Anadolu olarak kayıtlara geçti.

Aktif Yaşlanma İçin Kapasite ve Elverişli Ortam Bileşeni

Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni, bilişim teknolojilerinin kullanımı gibi göstergelerden hesaplanan değer olarak kaydedildi. Bu endeks değerinin AB üye ülkelerin ortalamasından daha düşük olduğu görüldü ancak Türkiye bazı AB ülkelerini geride bıraktı.Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks değeri İBBS 1. Düzeye göre incelendiğinde en yüksek olan bölgenin Doğu Marmara olduğu görüldü. Bu bölgeyi Batı Marmara ve Batı Anadolu izledi. Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks değeri en düşük olan bölge Güneydoğu Anadolu oldu.