Emekli olduktan sonra, ek gösterge değişikliği olursa..

Emekli olduktan sonra, ek gösterge değişikliği olursa emekli aylığı alan kişiye de uygulanır mı? Sorunuz özelinde bu konuyu açıklamaktayız.

1-5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ÖNCESİ durum (2008 YILI EKİM AYI BAŞINDAN ÖNCEKİ DURUM)

2008 yılı Ekim ayı öncesinde 5434 sayılı T.C. Kanunun Ek Madde 9 hükmü;

Bu hüküm, 7/2/1969 tarihli 1101 sayılı Kanunla 5434 sayılı Kanuna eklenmiş bir hükümdür. Hüküm Metni şu şekildedir.

"Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra barem, teşkilat, kadro ve sair kanunlarda yapılacak değişiklikler sonunda aylık tutarlarında husule gelecek yükselmeler; aynı rütbe, kadro ünvanı ve dereceden bağlanmış bulunan emekli, adi malüllük ve vazife malüllüğü aylıkları ile dul ve yetim aylıkları hakkında da uygulanır.

Yükseltmeye esas olacak rütbe, kadro ünvanı, derece ve sair yönlerden eşitlikleri; Devlet Personel Başkanlığı, Maliye Bakanlığı, T.C.Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü ve ilgili kurumların birlikte hazırlayacakları teklif üzerine Bakanlar Kurulunca tespit olunur."

HÜKMÜN YORUMU;

Hüküm, Devlet memuru emeklilerin, dul ve yetimlerin aylıkları arasında oluşan farklılıkların giderilmesini sağlamıştır. Bu şekilde eski emekli ile yıllar sonra emekli olmuş kişilerin, aynı rütbe, kadro ünvanı ve dereceden bağlanmış olması şartıyla eşitliği sağlamıştır.

Bu hüküm, TBMM. Tarafından değiştirilmek istenmiş, ancak Anayasa Mahkemesi değiştirilmek istenilen hükmü iptal etmiştir.

TBMM. Tarafından, 25/8/1999 tarihinde 4447 sayılı Kanunla yapmış olduğu değiştirme hükmü şu şekildedir.

"Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce emekli, adi malüllük, vazife malüllüğü ile dul ve yetim aylığı alanların bu aylıkları Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren; Kanunun yürürlüğünden sonra bağlanacak emekli, adi malüllük, vazife malüllüğü ile dul ve yetim aylıkları ise bağlandığı tarihten sonraki ilk memur maaş artışı tarihinden itibaren her ay bir önceki aya ilişkin Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından açıklanan en son temel yıllı kentsel yerler tüketici fiyatları indeksi değişim oranına göre belirlenir."

Şayet Anayasa Mahkemesi bu hükmü,23/2/2001 tarih veE. 1999/42, K. 2001/41 sayılı kararı ile ipta etmemiş olsaydı, Devlet memurları arasında eşitlik olmayacak, Devlet memurları ile dul ve yetimler, aylıklarını memur maaş artışı tarihinden itibaren her ay bir önceki aya ilişkin Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından açıklanan en son temel yıllı kentsel yerler tüketici fiyatları indeksi değişik oranına göre belirlenecek olan aylıklarını alacaklardı. Bu hüküm iptal edilmemiş olsaydı, memur emeklisi ile dul ve yetimleri için dezavantajlı bir durum olacaktı.

5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanununun Ek Madde 9 hükmü, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile hükümsüz olmuş, 2008 yılı Ekim ayı başından önce Devlet memurları açısından uygulanabilmesi için aynı hüküm 5510 sayılı Kanunun Geçici Madde 4 kapsamına alınmıştır. Geçici Madde 4 içeriğine, "5434 sayılı Kanuna göre ödenen aylıklar ile bu madde kapsamında bağlanacak aylıklar, memur maaş katsayılarındaki artışlara göre yükseltilir. Ayrıca 5434 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra barem, teşkilat, kadro ve sair kanunlar ile aynı rütbe, kadro ve sair kanunlarda yapılacak değişiklikler sonucunda aylık tutarlarında meydana gelecek yükselmeler, aynı rütbe, kadro unvanı ve dereceden bağlanmış bulunan emeklilik, malullük ve vazife malullük aylıkları ile dul ve yetim aylıkları hakkında da uygulanır. " hükmü konulmuştur.

Bu hüküm nasıl uygulanmaktadır.

1994 yılında emekli yüksek okul mezunu 1500 ek göstergeli 30 yıl hizmeti olan bir Şef emekli aylığı olarak 1994 yılında 1000 TL. maaş alıyor diyelim,

1995 yılından sonra yüksek okul mezunu olanların ek göstergeleri 1 ince derecenin 2200 ek göstergesine çıkarılmıştır.

1996 yılında emekli yüksek okul mezunu 2200 ek göstergeli 30 yıl hizmeti olan bir Şef de, emekli aylığı olarak 1996 yılında 1300 TL. maaş alıyor diyelim,

1994 yılında emekli olan memur 1996 yılında emekli olan memurun aylığının aynısını, 1300 TL.yi emekli aylığı olarak almaya başlar.

Bu aylık tutarları da memur maaş katsayısına göre aynı oranlarda yükseltilir ve ödenir. Sonuçta, Devlet memurları için aynı anda emsali durum dikkate alınır ve aylık tutarlarında bir değişik olmaz.

1-5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu SONRASI durum (2008 YILI EKİM AYI BAŞINDAN ÖNCEKİ DURUM)

2008 yılı Ekim ayı başından sonra, ilk defa Devlet Memurları emekliliklerinde, farklı tutarlarda aylık almaya başlayacaklardır. 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Ek Madde 9 hükmü, 2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa Devlet memurları için uygulanamaz olmuş, 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun emekli aylığı bağlama sistemindeki mantık birbiriyle örtüşmediğinden benzer bir hükme de yer verilmediği anlaşılmaktadır.

5510 sayılı Kanuna göre aylık bağlama sistemi;

AYLIK = Ortalama Aylık Kazanç x Aylık Bağlama Oranı

formülü olmaktadır.

Aylıkların yükseltilmesini sağlayan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde 55 hükmü;

! Bu Kanuna göre gelir veya aylık bağlanan sigortalı ile hak sahibi kişilerin durumlarının, kendilerine veya başka hak sahiplerine bağlanmış bulunan gelir veya aylık tutarının düzeltilmesini gerektirir bir şekilde değişmesi halinde gelir veya aylık tutarları, değişikliğin meydana geldiği tarihten sonraki ödeme dönemi başından başlanarak yeni duruma göre düzeltilir.

(Değişik: 17/4/2008-5754/35 md.) Bu Kanuna göre bağlanan gelir ve aylıklar, her yılın Ocak ve Temmuz ödeme tarihlerinden geçerli olmak üzere, bir önceki altı aylık döneme göre Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranı kadar artırılarak belirlenir.

(Ek: 17/4/2008-5754/35 md.) Bu Kanuna göre sigortalıya bağlanacak aylıklar ile ölen sigortalının hak sahiplerinin aylıklarının hesabına esas tutar, çalışma sürelerindeki her yıl için 82 nci maddeye göre tespit edilen prime esas günlük kazanç alt sınırları dikkate alınarak, talep veya ölüm yılına ait Ocak ayı itibariyle 29 uncu maddenin ikinci fıkrasına göre belirlenen ortalama aylık kazancın % 35'inden, sigortalının bakmakla yükümlü olduğu eşi veya çocuğu varsa % 40'ından az olamaz. Hak sahibi kimselerin aylıkları; hak sahibi bir kişi ise bu fıkraya göre hesaplanan alt sınır aylığının % 80'inden, hak sahibi iki kişi ise % 90'ından az olamaz. Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri gereğince bağlanan kısmı aylıklar için bu fıkra hükümleri uygulanmaz.

(Ek: 17/4/2008-5754/35 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamındaki sigortalılar için ayrı ayrı olmak üzere, malüllük sigortasından dosya bazında her yıl bağlanan aylıkların aylık başlangıç tarihinin ait olduğu yılın Ocak ayı itibarıyla yıl içine ait artışlar uygulanmaksızın hesaplanacak tutarları, yaşlılık sigortasından bir önceki yılın son ödeme ayında söz konusu sigortalılar için ayrı ayrı dosya bazında ödenen en düşük yaşlılık aylığından az olamaz.

(Ek: 17/4/2008-5754/35 md.) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu başka birinin sürekli bakımına muhtaç duruma gelen sigortalı için bu Kanunun 19 uncu maddesine göre hesaplanacak sürekli iş göremezlik geliri, 82 nci maddeye göre tespit edilen prime esas kazanç alt sınırının aylık tutarının %85'inden az olamaz.

Sigortalıya veya hak sahiplerine bağlanan gelir veya aylıklar, her ay peşin olarak ödenir. Gelir ve aylıkların ödeme dönemleri, ödeme tarihleri, ödeme şekli ve ödeme merkezleri Kurumca belirlenir.

Gelir ve aylık alma şartlarının devam edip etmediğine yönelik yoklama işlemlerine ilişkin usül ve esaslar ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usül ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelik ile düzenlenir."

HÜKMÜN YORUMU;

2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa memur olanlar, emekli olduklarında emekli aylıklarını 2008 yılı Ekim ayı öncesinde memur olanlarla farklı tutarlarda alacaklardır. Bu 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanununa göre eski emekliler için AVANTAJ, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre yeni emekli olacaklar içinse DEZAVANTAJ olacaktır.

Aylıkların artırımında, her yılın Ocak ve Temmuz ödeme tarihlerinden geçerli olmak üzere, bir önceki altı aylık döneme göre Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranıesas alınacaktır.

SONUÇ DEĞERLENDİRMEMİZ

2008 yılı Ekim ayı başından önce Devlet memuru olan kişiler emekli olduklarında aynı emsali (Hizmet yılı , rütbe, kadro görev, derece ve kademesi, ek göstergesi aynı olan) devlet memuru ne zaman emekli olursa olsun, emekli aylık tutarlarını eşit miktarlarda almakta, bir farklılık olmamaktadır. Ek gösterge değişiklikleri, derece ve kademe değişiklikleri, ilave mali hakların verilmesi, hepsi memur maaş katsayısı ile hesaplandığından bu gibi durumlar emekli olanlara da aynı şekilde yansıtılmaktadır.

Konu emekli aylıkları olunca sitemizde defalarca tekrarladığımız değerlendirmelerimizi, bu konularda yapılacak Kanun değişikliklerine kadar tekrarlamakta fayda görmekteyiz.

-1995 yılından sonra hiçbir değişikliğe uğramamış olan EK GÖSTERGE artışlarının yapılması,

-EK GÖSTERGE artışları yapılırken kadro görev ünvanlarına göre adaletli bir gösterge rakamının belirlenmesi, Genel Müdür ile Genel Müdür Yardımcısı, Genel Müdür Yardımcısı ile Daire Başkanı, Daire Başkanı ile Şube Müdürü gibi idari ve çok büyük sorumluluk isteyen görevler için fazla fark oluşturmadan, Şef, Memur gibi uvnanlarda gözetilerek emekli aylıkları arasında büyük bir uçurum ortaya çıkarmadan, eşit, adil bir ek gösterge artışının yapılması,

Aylık tutarları ve ikramiye tutarları arasında fark;

2014 yılında 30 yıl hizmeti olanlara ödenen aylık- ikramiyeler;

Genel Müdür4556TL. aylık95060 ikramiye

Genel Müdür Yardımcısı3122TL. aylık77621 ikramiye

Daire Başkanı, Uzmanlar 3067TL.aylık77621 ikramiye

Mühendis, Doktor 2151TL. aylık77621 ikramiye

Şube Müdürü, Şef, Memur

Polis Memuru, İtfaiyeci,

Bilgisayar İşletmeni,

Proğramcı, Tekniker gibi 2200

Ek göstergeli olanlar 1698TL. aylık 61222 ikramiye (Bu unvanlar aynı tutarda almaktadırlar)

-Daire Başkanı, Kariyer Uzmanlıklar , TSK.da yarbaylar makam tazminatı, görev tazminatı olarak ayrıca bir tutar almaktadırlar. Makam tazminatı, görev tazminatının Şube Müdürlerine de verilmesi,

-Ek gösterge rakamı belirlenirken, 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu Ek Madde 70 hükmünde yer alan oranların da artırılması,

-Emekli aylık, emekli ikramiye tutarına etki eden, Kıdem Aylık Tutarlarının yükseltilmesi,

-Taban Aylık Katsayısının yükseltilmesi,

-Emekli ikramiyesinde 30 üst yılın kaldırılması, çalışılan sürenin tamamının alınması, (Her ne kadar 30 üst yılın kaldırılması ve aşamalı olarak 35 yıla kadar çıkarılması çalışmaları devam ediyorsa da, 35 tavan yılının ve aşamalı olarak ikramiye ödenmesinin kaldırılması)

-Memura 1 Derece verilmesi müjdeli haberdir. Günümüze kadar 1979, 1991, 2005 yıllarında 1 derece verilmiştir. 1 Derecenin alamayanlaraverilmesi, bazı hakların; atamalarda, pasaport işlemleri, maaş artışları vb. gibi işlemlerde büyük faydası olan bir uygulama olacaktır. Ancak, yeniden 1 derece verilmesinin 1 dereceden faydalanmış olan , faydalanmamış olanların kalmadığı emeklilere çok büyük faydası olmayacaktır. Bunun yerine emeklilerin aylıklarını artırıcı belirttiğimiz düzenlemelerin yapılması daha faydalı olacaktır.

Temennimiz, emeklilerin insan onuruna yaraşır şekilde hayatlarını sürdürecek şekilde, makul ölçüde yapılacak artışlarla aylık tutarlarını bir nebze artırmaya yönelik yeni düzenlemelerin, Sendikalar tarafından yapılan görüşmelerde ele alınması ve TBMM. Tarafından bir an önce Kanunlaştırılmasıdır.