Kamuda esnek çalışmanın 9 yıllık hikayesi

Kamu kurumları hizmet binaları temelinde oluşmakta, Kamu hizmetleri bu binalarda sunulmakta, hizmet ihtiyacı olan vatandaş belirli saatler arasında bu mekana giderek hizmet talebinde bulunmaktadır. Hizmetin örgütlenme şekli de bina odaklı olduğundan vatandaşın işi tek bir bina içinde görülebilmektedir. Belirli görevler de belirli memurların uhdesindedir. Hem yönetimin memurlarını denetlemesi hem de vatandaşın işlerinin görülmesi fiziki bir birlikteliği gerektirmektedir. Bu mantık içinde kamu binaları hizmetin örgütlenmesinin ana unsurudur. Hizmetine geçici veya sürekli olarak ihtiyaç duyulmasa bile her memurun da bir odası ve masası bulunması zorunludur. Böyle olunca hizmet vatandaşın ayağına gitmemekte vatandaş hizmete başka bir ifadeyle belirli bir memura ulaşmak durumundadır.

Diğer taraftan kamu hizmetlerinde süreklilik esas olup, bu hizmetlere bağlı olarak memurların görevi de devamlılık göstermektedir. Konuya bu açıdan bakınca genel olarak esnek çalışma memuriyet algımızla örtüşmemektedir. Uygulamada esnek çalışmanın özel sektör hizmetlerinde ortaya çıkmış ve gelişme göstermiş olmasının temelinde bu anlayış yatmaktadır.

Esnek çalışmayı kısaca memurun dar mesai saatlerine ve fiziki mekana bağlı olmaksızın görevini yerine getirebilmesi olarak tanımlayabiliriz.

Esnek çalışmanın mevzuat altyapısı 657 sayılı Kanunun 100. maddesine 2011 yılında eklenen düzenlemeye dayanmaktadır. Söz konusu hükümde, "Memurların yürüttükleri hizmetin özelliklerine göre, bu madde uyarınca tespit edilen çalışma saat ve süreleri ile görev yerlerine bağlı olmaksızın çalışabilmeleri mümkündür. Bu hususa ilişkin usül ve esaslar, Cumhurbaşkanınca belirlenir." denilmektedir. 2011 yılında yapılan ilk düzenlemede usul ve esasları belirleme görevi Bakanlar Kuruluna verilmişken Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişimizle bu görev Cumhurbaşkanına geçti. Düzenlemenin gerekçesi ise "kamu görevlilerine, teknolojik gelişmelere uygun olarak ve günün şartlarına göre, gerektiğinde evlerinde, özel ofislerde veya benzeri başka yerlerde çalışabilmelerine imkan sağlamak amacıyla, yürütülen hizmetlerin özelliklerine göre, memurların çalışma saat ve süreleri ile görev yerlerine bağlı olmaksızın çalışabilmelerine ilişkin hususlar düzenlenmektedir." şeklinde açıklanmıştır.

İlerleyen süreçte esnek çalışma konusu Kalkınma Bakanlığınca hazırlanan yıllık programlarda yer almaya başlamıştır. İlk olarak, 2012 yılı Yatırım Programının 265. sayfasında "Kamu Kesiminde İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi" başlığı altında "6111 sayılı Kanun ile kamu sektorunde esnek çalışmaya imkan tanıyan bazı duzenlemeler yapılmış, soz konusu duzenlemelerin uygulamaya aktarılmasına yonelik çalışmalar surdurulmektedir." ifadeleriyle yer verilmiş, ayrıca bir tedbir maddesi olarak düzenleme yapılmamıştır. Bu ifadeden sadece konu hakkında bir çalışmanın başlamış olduğu anlaşılmakla birlikte tedbir maddesi olarak düzenlenmediğinden çalışmanın süresi, sorumlu ve paydaş kurumların kimler olduğu anlaşılmamaktadır.

2013 yılına geldiğimizde Programın 272. sayfasında yine aynı başlık altında aynı ifadeler kullanılmış, bu defa 312 numaralı "tedbir" maddesi olarak düzenleme yapılmıştır. Maddeye göre Devlet Personel Başkanlığının sorumluluğunda 2013 Aralık sonuna kadar Başbakanlık, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı ile birlikte Kamu personel sisteminde esnek çalışma yöntemleri modeli geliştirilecek ve pilot olarak uygulanacaktır. Bu kapsamda konuya ilişkin usul ve esaslar hazırlanarak Bakanlar Kuruluna sunulacak ve seçilen kamu kurumlarında pilot uygulamalar yapılarak elde edilecek sonuçlar değerlendirilecek ve diğer kamu kuruluşlarında yaygınlaştırılmasına yönelik planlama yapılacaktır.

2014 yılı Programının 155. sayfasında ise "Kamuda İnsan Kaynakları" başlığı altında 158. tedbir maddesi olarak, "Kamu personel sisteminde esnek çalışma modeli geliştirilecek ve uygun görülen kuruluşlarda uygulanacaktır." ifadesi kullanılmış, paydaş kurumlar arasına memur sendika ve konfederasyonları da dahil edilmiş, miad olarak Aralık sonu gösterilmiştir. 2013 yılı Programında olduğu gibi yine konuya ilişkin usul ve esaslar hazırlanarak Bakanlar Kuruluna sunulacak, uygun iş ve kuruluşlarda esnek çalışma uygulamaları başlatılacak ve diğer kamu kuruluşlarında da yaygınlaştırılmasına yönelik planlama yapılacaktır.

2015 yılı Programında konuya ilişkin bir farklılık göze çarpmaktadır. Programın 162. sayfasında Kamuda İnsan Kaynakları başlığı altında "6111 sayılı Kanunla kamu sektorunde esnek çalışmaya imkan tanıyan bazı duzenlemeler yapılmıs, olup soz konusu duzenlemelerin uygulamaya aktarılmasına yonelik Devlet Personel Başkanlıgı tarafından bir model geliştirmesi amacıyla 2014 yılında "Devlet Memurlarının Çalışma Yerleri ve Çalışma Saatlerinin Esnekleştirilmesi projesi başlatılmıştır." ifadelerine yer verilmiştir. Buradan konunun yatırım projesi olarak kabul edildiği ve ödenek ayrıldığı anlaşılıyor. 164. Tedbir olarak düzenlenen maddede paydaş kurumlar değişmemiş, Aralık sonu bitiş tarihi olarak öngörülmüş, açıklama kısmında ise "Kamu personelinin esnek çalışma modellerine uygun istihdamı ile ilgili olarak Devlet Personel Başkanlığı tarafından bir proje uygulamaya konulmuştur. Bu çerçevede konuya ilişkin usul ve esaslar hazırlanarak Bakanlar Kuruluna sunulacak, uygun iş ve kuruluşlarda esnek çalışma uygulamaları başlatılacak ve diger kamu kuruluşlarında da yaygınlaştırılmasına yonelik planlama yapılacaktır." ifadelerine yer verilmiştir.

2016 yılına geldiğimizde Programın 172. sayfasında aynı başlık altında mevcut durum, "6111 sayılı Kanunla kamu sektorunde esnek çalışmaya imkan tanıyan bazı duzenlemeler yapılmıs, olup soz konusu duzenlemelerin uygulamaya aktarılmasına yonelik Devlet Personel Başkanlıgı tarafından bir model geliştirmesi amacıyla "Devlet Memurlarının Çalışma Yerleri ve Çalışma Saatlerinin Esnekleştirilmesi" projesi uygulamaya konulmus,tur." şeklinde özetlenmiş, 198. tedbir maddesi olarak düzenleme yapılmış, Aralık ayı sonunda bitecek şekilde aynı paydaş kurumlarla birlikte 2015 yılındaki açıklamalar yinelenmiştir.

2017 yılında yine Kamuda İnsan Kaynakları başlığı altında mevcut durum "6111 Sayılı Kanunla kamu sektöründe esnek çalışmaya imkan tanıyan bazı düzenlemeler yapılmış olup söz konusu düzenlemelerin uygulamaya aktarılmasına yönelik Devlet Personel Başkanlığı tarafından bir model geliştirilmesi amacıyla 2014 2016 yılları arasında Devlet Memurlarının Çalışma Yerleri ve Çalışma Saatlerinin Esnekleştirilmesi Projesi yürütülmüştür. Bu projenin de katkılarıyla önümüzdeki yıl içerisinde konuyla ilgili somut ve önemli çıktıların uygulamaya dönük olarak kullanılması beklenmektedir." şeklinde açıklanmış, ayrıca tedbir maddesi düzenlenmemiştir.

Buradan 2014 yılında başlayan projenin sonuçlandırıldığı anlaşılıyor. Ancak proje sonunda ne gibi çıktılar ortaya konulduğu, yayın yapılıp yapılmadığı. Bakanlar Kuruluna sevkedilen bir çalışma olup olmadığı konusunda internette bir bilgiye ulaşamadığımızı ifade edelim. Muhtemelen bu türden proje örneklerinde olduğu gibi proje kapsamında yurtdışı uygulama örneklerinin incelenmesi amacıyla geziler yapılmış ve çalıştaylar düzenlenmiştir.

2018 yılına geldiğimizde Programın 149. sayfasında mevcut durum "Kamu kesiminde esnek c,alıs,ma bic,imlerinin uygulanabilirliginin aras,tırılması amacıyla 2014-2016 yılları arasında Devlet Personel Bas,kanlıgı tarafından Devlet Memurlarının Çalışma Yerleri ve Çalışma Saatlerinin Esnekleştirilmesi Projesi yürütülmüştür. Bu projenin de katkılarıyla 2018 yılı içerisinde kamu kurum ve kuruluşlarında esnek çalışma modelleri için hazırlık çalışmaları başlatılacaktır." şeklinde ifade edilmiş, daha kararlı bir şekilde 149. tedbir maddesi olarak "Kamu personel sisteminde esnek çalışma modeli geliştirilmesi çalışmalarına başlanacaktır." ifadesi kullanılmış, paydaş kurumlar arasından Başbakanlık çıkarılmıştır. Miad olarak yine Aralık sonu belirlenmiş, açıklama kısmında ise "Kamu kurum ve kurulus,larında etkili bir insan kaynakları planlaması yapabilmek için esnek çalışma modellerinin geliştirilmesine yonelik çalışmalar yapılacaktır. Emekli veya gorevden ayrılmıs, liyakat sahibi kişilerin kamuda gonullu ve ucretli olarak çalışabilmelerine yonelik mekanizmalar oluşturulması için çalışmalara başlanacaktır." ifadelerine yer verilmiştir. Bu ifadelerden ve kararlılıktan 2018 yılı sonunda artık bu işin bitmiş olacağını anlıyoruz. Ama yanlış anladığımız 2019 yılı Programıyla ortaya çıkıyor.

2019 yılı Programının 150. sayfasında 157. tedbir maddesi olarak "Kamu personel sisteminde esnek çalışma modelleri geliştirilecektir." maddesine yer verilmiş, Devlet Personel Başkanlığı kapatıldığı için bu işten sıyrılmış, sorumluluk Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına kalmış, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı paydaş kurumlar halini almıştır. Yine bitiş tarihi Aralık sonu olmak üzere açıklama kısmında "Kamu kurum ve kurulus,larında etkili bir insan kaynakları planlaması yapabilmek için esnek çalışma modelleri geliştirilecektir." ifadesi kullanılmıştır.

İçinde bulunduğumuz yıla ait Programın 379. sayfasında Kamuda İnsan Kaynakları başlığı altında esnek çalışma konusuna yer verilmemiş, "Cumhurbaşkanlıgı Hukumet Sistemine geçiş kapsamında 703 sayılı KHK ile Devlet Personel Başkanlığı kapatılmıştır. Mulga Devlet Personel Başkanlığının gorevleri yeni sistemde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlıgı, Strateji ve Bütçe Başkanlıgı ve Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi tarafından yerine getirilmektedir." ifadesi kullanılmıştır. Bu ifadeye göre, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin mantığına ters bir şekilde kapatılan bir kurumun görevleri üç ayrı kuruma devredilmek suretiyle dolaylı olarak bürokrasinin artırıldığı, kamu hizmetlerinin etkin ve hızlı bir şekilde görülmesi ilkesinin bir kenara bırakıldığı anlaşılıyor. Ayrıca, 2012 yılından bu yana her yıl aralık ayında bitirilmesi hedefiyle Programa konulan, projesi yapılan memurların esnek çalışmasının hayata geçirilmesi görevinin buharlaştığı anlaşılıyor.

Neyseki koronavirüs imdada yetişti de, Cumhurbaşkanlığı Genelgesine dayalı olarak esnek çalışma zorunlu sebeplerle hayata geçti, ortada kalan usul ve esasları belirleme görevi de memurlar.net olarak bize düştü. Tıklayınız.